Osmanlıca - Türkçe kaynaklar, Cumhuriyet boyunca Türkçenin serüveni, Günümüz Türkçesi... (Turkish)

Non-English forums » Turkish »
Osmanlıca - Türkçe kaynaklar, Cumhuriyet boyunca Türkçenin serüveni, Günümüz Türkçesi...
Track this topic

Pages in topic: < [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16] >

Off topic: Osmanlıca - Türkçe kaynaklar, Cumhuriyet boyunca Türkçenin serüveni, Günümüz Türkçesi...

Thread poster: Adnan Özdemir

Adnan Özdemir

Türkiye
Local time: 20:37
Member (2007)
German to Turkish
+ ...

TOPIC STARTER

*	Feb 14, 2023

--Tümüyle alıntıdır--

KARAMAN’DA GELENEKSEL MESLEKLERİN SÖZ VARLIĞI

Hazırlayan: Erdal DEMİR
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Türk Dili Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi

4.38. Kuyumculuk ve Sarraflık
(Derleme-1)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-10.07.2017
Kaynak Kişi: Ali Doğan
Kuyumcu Ali Doğan, 1980 yılında Karaman’da doğmuştur. lise mezunudur. Mesleği,
ustası Rauf Dinç’ten öğrenmiştir. Mesleğini 20 yıldır icra eden Doğan, bu mesleği bir kişiye
öğretmiştir.
262
(Derleme-2)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-27.01.2018
Kaynak Kişi: Rauf Dinç
Kuyumcu Rauf Dinç, 1956 yılında Karaman’da doğmuştur. Yüksekokul mezunudur.
Mesleği, ustası ve aynı zamanda babası olan Ali Rıza Dinç’ten öğrenmiştir. Mesleğini 47
yıldır icra eden Dinç, bu mesleği bir kişiye öğretmiştir.
Meslekle İlgili Söz Varlığı
ağartmak :Gümüşü temizleyerek parlatmak.
akik :Kuvarsın bir türü olan, çok sert, yarı saydam,
parlak ve değerli bir taş.
akkor :Eriyik hâlde bulunan maden.
alaşım :İki madenin karışımı yoluyla elde edilen madde.
altın :Atom sayısı 79, atom ağırlığı 196,9 olan, 1064
˚C’de eriyen, kolay işlenen, yüksek değerli,
paslanmaz element (TDK, 2011: 106).
altın bileziği takmak :Kendi geçimini sağlayacak bir meslek edinmek.
altın suyu :Gümüş kaplamasında kullanılan bir çeşit
elektroliz kaplama.
altın yürekli :Temiz kalpli ve merhametli kimse.
amyant levha :Eritme işlemlerinde kullanılan ısıya dayanıklı
levha.
antika :Çok eski devirlerden kalma eşya.
arma :Bir kurumu veya devleti temsil eden simge.
avadanlık :Bir işi yapma sırasında ustaların kullandıkları
alet muhafaza kutusu.
ayar :Altın ve gümüşün değerini ifade eden bir söz.
bilezik :Kadınların kullandıkları silindir şeklindeki takı
eşyası.
boraks :Bor asidi ile bir oksijenin birleşmesi sonucu
meydana gelen sodyum tuzu, tenekâr.
broş :Kadınların kullandıkları süs iğnesi.
263
burma :Burularak yapılmış altın bilezik.
büyütme malafası :Yüzük büyütme işlemlerinde kullanılan alttan
üste doğru genişleyen koni şeklindeki alet.
büyütme :Ziynet eşyasını istenilen boyuta getirme işlemi.
çark :Mücevher parlatmaya yarayan alet.
çırak :Küçük yaşta bir mesleği öğrenmesi için usta
yanına verilen ara eleman.
ek yapmak :: Dar olan mücevheri genişletmek.
engiştan :Yüzük.
enteşe :Bilezik.
firuze :Mavi bir renge sahip yüzük taşı ve küpe yapımı
gibi takı işleme işlerinde istifade edilen değerli
bir mineral (TDK, 2011: 879).
gelgel :Başa takılan elmas ya da altın iğne.
genişletmek :Yüzüğü istenilen ölçüye getirmek.
gerdanlık :Kadınların boyun bölgesine taktıkları ziynet
eşyası.
gümüş :Takı yapımında ve ev eşyalarında kullanılan
parlak ve beyaz renkte, kolay işlenir element.
gümüşçü :Gümüş işleri ile uğraşan kişi.
gümüşçülük :Gümüşçünün uğraştığı meslek.
halhal :Ayağa takılmak için yapılmış ziynet eşyası.
kaşık :bk. Pota.
kaynak yapma :Yüzüklerde kırılma veya daraltma gibi
durumlarda yapılan lehimleme işlemi.
kaynak :İki metal parçayı ısı yöntemiyle birleştirme
işlemi.
kolye :Boyna takılan ziynet eşyası.
kuyum :: Değerli taşları işleyerek elde edilen takı.
kuyumcu :Kuyum işlerini yapan satan meslek erbabı.
kuyumculuk :Kuyumcunun yapmış olduğu meslek.
264
küpe :Kulaklara takılmak için özel olarak yapılan
ziynet eşyası.
malafa :Sarrafların bilezik ve yüzüklerin çapını
ölçmekte, düzeltmekte ve genişletmede
kullandıkları koni şeklindeki alet.
matkap :: Delik açmak için ustaların kullandığı elektrikli
veya şarzlı iş makinesi.
mengil :Bilezik.
nare :Toplama çekici.
nukra :Külçe şeklindeki gümüş.
oksit :Gümüş pası.
ölçme malafası :Yüzüğü belli ölçüde genişletmede kullanılan
malafa.
pota :Gümüş parçasını eritmede kullanılan madeni
kap.
pul :: Oldukça ince gümüş levha.
saf gümüş :Arıtılmış gümüş.
sarraf :Altın gibi değerli mücevherleri alıp satan kimse.
takı :Süs eşyası.
takıcı :Takı işleri ile uğraşan sanat erbabı.
takıcılık :Takı yapıp satma işi.
tektaş :Yalnızca tek pırlantası olan yüzük.
telkâri :Tel hâlindeki altın veya gümüşü bir şey üzerine
işleme.
tesviye tahtası :: Düzeltme işlerinde kullanılan yüzeyi düz tahta.
tokmak :Yüzüğü genişletme aşamasında kullanılan alet.
tüfe :Bilezik.
vurgu :Kadınların feslerine taktıkları gümüş takı.
yakut :Koyu al renkli ve aynı zamanda değerli bir taş.
yaldız :bk. Altın suyu.
yıkama makinesi :Gümüşü parlatmaya yarayan makine.
yüzük :: Parmaklara takılan ziynet eşyası.
265
zanaat :Bir alanda, bir hammaddeden işlenmiş ürün
çıkarma işi.
zanaatkâr :Bir alanda ilerleyen ve o işi meslek hâline
getiren kişi.
zümrüt :Mücevher işçiliğinde kullanılan yeşil renkli
değerli bir süs taşı.

4.39. Kündekâri Sanatçılığı
(Derleme)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-29.03.2018
Kaynak Kişi: Ahmet Kızılay
Kündekâri Sanatçısı Ahmet Kızılay, 1947 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul
mezunudur. Mesleği, ustası Mehmet Kolyiğit’ten öğrenmiştir. Mesleğini 57 yıldır icra eden
Kızılay’ın, bu mesleği öğrettiği 10 kişi vardır.
Meslekle ilgili Söz Varlığı
abanoz :Tropikal bölgelerde yetişen bazı ağaçlardan elde
edilen oldukça sağlam ağaç.
ağaç oymacılığı :Ağaç üzerine çizilen şekli kesici aletler
yardımıyla çıkarıp düz ahşap yüzeye işleme
sanatı.
altın varak :: Değişik takı işlerinde yararlanılan tirşe içerisinde
dövmek suretiyle inceltilen altın tabaka.
armut :Armut ağacından elde edilen ve kündekâri
sanatında kullanılan kereste.
baklava modeli :Kündekâri sanatında kullanılan ve baklava
şeklini anımsatan model.
başlık :Kapı kanatlarını oluşturan yatay kalaslar.
ceviz :Ceviz ağacından elde edilen ve kündekâri
sanatında kullanılan kereste.
dişbudak ağacı :: Dişbudak ağacından elde edilen ve kündekâri
sanatında kullanılan kereste.
fıçı :İçerisine su konan ahşap su kabı.
266
fildişi :Takı ve süs eşyası yapımında kullanılan içi boş,
uzun ve eğri diş.
geçme :Minberlerde çıta parçalarını birbirine bağlamada
kullanılan teknik.
hakkak :Kündekâr.
iroko :Kolayca çürümeyen, haşerelere karşı direnci
yüksek bir ağaç.
iskelet :Kapının ana gövdesi.
kafes tekniği :Minber korkuluklarında kullanılan, çıtaların
kafes oluşturacak şekilde çakılması suretiyle
uygulanan teknik.
kapı kanadı :Kapının hareket eden oynak bölümü.
kapı kündekârisi :Genellikle cami kapılarına yapılan kündekâri
türü.
kiraz :Kiraz ağacından elde edilen ve kündekâri
sanatında kullanılan kereste.
künde :Kütük, kalın ağaç gövdesi.
kündekâr :Kıymetli ağaçları işleyen marangoz, sedefçi.
kündekâri :Farklı boyda geometrik şekillerde hazırlanmış
tahta kalıpların birleştirilmesi ile yapılan teknik.
maun :Maun ağacından elde edilen ve kündekâri
sanatında kullanılan kereste.
meşe :Meşe ağacından elde edilen ve kündekâri
sanatında kullanılan kereste.
minber aynalığı :Minber kaidesinin hemen üzerinde yükselen
aynalık altı.
minber :Camilerin içerisinde, hatibin hutbe okuduğu özel
bölme.
oyma tekniği :Aslına uygun karakter ve canlılıkta oyma
araçları yardımıyla uygulanan teknik.
oymacı :: Oyma sanatını icra eden kişi.
267
oymacılık :: Oymacının yapmış olduğu iş veya meslek.
pencere kapağı :: Pencereleri dış müdahalelere karşı koruyan
ahşap panel.
rölyef :Kabartma.
sandık :Kündekâri ustalarının yaptığı, içerisine çeyiz
konulan ahşap kutu.
sedef :Midye, istiridye türü deniz canlılarının
kabuğunda yer alan, sedef üretiminde istifade
edilen, beyaz gökkuşağı parıltılı ve sert bir
madde.
sekizgenli model :Sekizgen şeklinde yapılan kündekâri modeli.
seren :Kapı kanatlarında monteli düşey kalasların her
biri.
şimşir :Şimşir ağacından elde edilen kündekâri
sanatında kullanılan kereste.
tabla :Kündekârî işçiliğinin uygulanacağı alan.
taşıyıcı ahşap iskelet :İskelet kısmı yatay ve düşey kuvvetleri
karşılayarak, binanın ayakta kalmasına yarayan
ağaç kolon.
vaaz kürsüsü :Ahşaptan yapılan ve genellikle vaaz için
kullanılan yüksek mekan.
yatık :Yatırılmış durumda olan, dik olmayan, eğik.
yıldız model :Kündekârî sanatında sıklıkla kullanılan bir
model.

4.40. Lokantacılık
(Derleme-1)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-23.12.2017
Kaynak Kişi: Nasuh Özgüven
Lokantacı Nasuh Özgüven, 1952 yılında Karaman’ın Yeşildere Köyünde doğmuştur.
İlkokul mezunudur. Mesleği, ustası Muzaffer Akın’dan öğrenmiştir. Mesleğini 51 yıldır icra
eden Özgüven’in, bu mesleği 10 kişiye öğretmiştir.
268
(Derleme-2)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-23.06.2018
Kaynak Kişi: Ali Kaymaz
Lokantacı Ali Kaymaz, 1965 yılında Karaman’da doğmuştur. Ortaokul mezunudur.
Mesleği, ustası ve aynı zamanda babası olan Kadir Kaymaz’dan öğrenmiştir. Mesleğini 41
yıldır icra eden Kaymaz’ın bu mesleği 20 kişiye öğretmiştir.
Meslekle İlgili Söz Varlığı:
Adana :Ana malzemesi kıymadan yapılan ızgara.
artık sırtık :Yemekte bırakılan kısımlar.
aşlık :Buğday, mısır gibi tahıl, bunlardan yapılan
çorbalık, bulgur gibi yemeklikler.
batırık :İnce bulgurla hazırlanan sulu ve soğuk yemek.
beleş yemek :Bedava yemek.
bellemek :Öğrenmek.
beraber gitmek :Birlikte gitmek.
bici :Ciğer ve bulgurdan belli bir ayda yapılan yemek
bişirmek/ pişirmek :: Pişirmek, yemeye hazır hâle getirmek.
bol kepçe :Fazlaca.
börtlemek :Az haşlamak.
börtlenmek :Haşlanmak, yanmak.
börtme :Suda kaynatılmış ve içine nohut, badem, üzüm
katılmış buğday.
cacık :Yoğurdun içerisine rendelenmiş sebzelerin
karıştırlması suretiyle yapılan soğuk meze.
calla :Kuşbaşı et, patlıcan ve diğer sebzelerin güveç
kapında pişirilmesi ile yapılan yemek.
cambul cumbul :Çok sulu yemek.
çırtma :İnce doğranmış salatalık üzerine sarımsaklı
yoğurt dökülerek yapılan salata, cacık (TDK,
2009: 1190).
269
çorba :Tavuk, mercimek, pirinç, tarhana gibi gıdalardan
yapılan sıcak içecek.
dolma :: Domates, biber, patlıcan ve kabak gibi sebzelerin
içerisine pirinç harcı konularak hazırlanan yemek.
döner :: Parça etlerin uzun bir demir şiş üzerine dizilmesi
ve pişirilmesi suretiyle hazırlanan yiyecek.
dürüm :: Döner veya şiş kebabın lavaş ekmeğine
dürülerek yapılan yiyecek.
etli yemekleri :Ana malzemesi etle yapılan yemek.
garson :: Pastane, kahvehane ve lokanta gibi iş yerlerinde
serviş işlerini yürüten yardımcı personel.
gavurma/ kavurma :Kavurma.
gavurmak/ kavurmak :Kavurmak, yağda kızartmak.
gaygana/ kaygana :Yumurta ve un , yağda kızartılarak yapılan bir
çeşit omlet (TDK, 2009: 1944).
gızartma / kızartma :: Patlıcan, biber kızartması.
gönlü zengin :Yardımsever, cömert.
gönülden geçirmek :Bir şeyin olmasını istemek.
haşlama :Kırmızı veya beyaz etin sebzelerle haşlanması
ile yapılan yiyecek.
iskender :Tirit ekmeği, döner, yoğurt, tereyağı ve domates
sosu ile hazırlanan yiyecek.
kapama :Sarımsaklı, az sulu et yemeği.
karnı yarık :Kıymalı patlıcan yemeği.
keşkek :: Dövülmüş buğday ve sütle yapılan bir çeşit
yemek.
köfte :Kıymalık etin içerisine galeta unu, soğan,
maydanoz, baharat vb. malzemeler katılarak
hazırlanan yiyecek.
kuru fasulye :Kuru fasulyeyle yapılan yemek.
kuşbaşı :Kuşbaşı etlerin şişe dizilerek pişirilmesiyle
yapılan yiyecek.
270
kuymak :Un, tereyağ ve kaymakla yapılan bir tür tatlı.
lokanta :Yemek pişirilip satılan yer, aşevi, restoran.
lokantacı :Lokanta işleten kimse.
lokantacılık :Lokantacının yaptığı iş.
maççık muççuk yemek :Ağzı şapırdatarak yemek (TDK, 2009: 3101).
malak malak yemek :Büyük lokmalarla yemek.
mıkla :Sarımsaklı yoğurt ve yumurtayla yapılan çılbır
(TDK, 2009: 3181).
nohut yemeği :Nohutla hazırlanan etli yemek.
pastırmalı :Soğanlı pastırma yemeği.
pilav üstü kuru :: Pilav üzerine kuru fasulye dökülerek hazırlanan
yemek.
salata :: Değişik sebzelerle hazırlanan soğuk meze.
sebzeli yemek :Ana malzemeleri sebze olan yemek.
servis açmak :Masayı yemek yiyecek duruma getirmek.
sulu pilav :İçerisine kavrulmuş kemikli et konarak yapılan
bulgur çorbası.
şiş :Kuşbaşı etle hazırlanan ızgara.
yuvalak :Bulgur ufağı ya da pirinç,ince çekilmiş
kıyma ile yoğrulduktan sonra küçük küçük
yuvarlanıp haşlanarak yapılan bir çeşit yemek.
zülbiye :Yahni.

4.41. Marangozluk ve Mobilyacılık
(Derleme-1)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-25.01.2017
Kaynak Kişi: Halit Güven
Marangoz ve Mobilyacı Halit Güven, 1936 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul
mezunudur. Mesleği, ustaları Adil Göçmen, Hacı Tevfik Boynukalın’dan öğrenmiştir.
Mesleğini 65 yıldır icra eden Güven’in, bu mesleği öğrettiği kimse yoktur.
(Derleme-2)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-13.06.2018
271
Kaynak Kişi: İsmail Tosun
Marangoz İsmail Tosun, 1953 yılında Karaman’da doğmuştur. Ortaokul mezunudur.
Mesleği, ustası Abdullah Uysal’dan öğrenmiştir. Mesleğini 30 yıldır icra eden Tosun’un, bu
mesleği öğrettiği kimse yoktur.
(Derleme-3)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-23.06.2018
Kaynak Kişi: Şaban Uysal
Marangoz ve Mobilyacı Şaban Uysal, 1954 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul
mezunudur. Mesleği, ustası Kemal Pirgon’dan öğrenmiştir. Mesleğini 50 yıldır icra eden
Uysal’ın, bu mesleği öğrettiği 5 Kişi vardır.
Meslekle İlgili Söz Varlığı:
aba vakti yaba, yaba vakti aba :“İşi zamanında yapan başarılı olur.” anlamında
bir söz.
ağaç fırın küreği :Fırındaki ekmekleri çevirmeye yarayan
dikdörtgen biçiminde, kısa saplı tahta araç.
ahşap hamur teknesi :İçerisinde hamur yoğurma işlemi yapılan özel
kap.
ahşap torna bıçak seti :Ahşap malzemeleri oymada kullanılan marangoz
bıçak.
ananat :Ekin demetlerini aktarmaya yarayan, üç, dört,
beş, yedi çatallı olabilen, uzun saplı alet, dirgen.
atlık :Boyundurukta öküzün boynunun altına gelen
ağaç.
baston :Ağaç veya metal malzemeden üretilen dayangaç.
beşik :Çocukları uyutmak için ağaçtan yapılan iki
tarafa sallanabilen alet.
beydanat :Arabaya buğday vs. yüklemek ve harman
savurmak için kullanılan üç, dört veya beş
parmaklı, uzun saplı aygıt, yaba.
biladan :Çınar ağacı.
272
bir ağaçtan hem okluk hem de bokluk olur :“Aynı sülaleden iyi de çıkar, kötü de.”
anlamında bir söz.
bişşek :Yayık yaymada kullanılan ucunda yirmi
santimetre çapında ağaç teker ve ortasına uzunca
bir sap takılı olan alet.
bocut :Çam ağacı veya topraktan yapılmış küçük testi,
yuvarlak, kulpsuz testi.
boduç :Ahşaptan yapılma su fıçısı.
(TDK, 2009: 740).
borda :İki kanatlı büyük kapı, sokak kapısı
boyunduruk :Çift sürecek hayvanın, sabanı eşit mesafede
çekmek için uçlarında zevle bulunan ağaç.
cıngırak/ cıngırık :Zil.
cizeme :Tahta parmaklık.
çatal kazık yere batmaz :“Çok yöneticisi bulunan işten hayır gelmez.”
anlamında bir söz.
çellik :Çelik çomak oyunundaki kısa değneği uzağa
fırlatmakta kullanılan uzun sopa.
çomak :Çelik çomak oyunundaki kısa sopa.
çöğmel :Sopa, değnek veya baston.
çömçe :Kepçe veya büyük tahta kaşık.
daraba :Tahta perde.
dedegülü :Sabanla çift sürerken toprağın yufka veya derin
kazılması için, oktaki bulunan deliklere takılan
ağaç.
dibek :bk. Havan.
dibek eli :Havan içine katılan malzemeyi ezmek için
kullanılan ağaç veya demirden yapılan tokmak.
diğren :bk. Dirgen.
dilme :: Dört köşe kesilmiş ağaç, kereste.
diremek :Bir şeyi dikine koymak, dayamak, durdurmak
(TDK, 2009: 1513).
273
dirgen :Harmanda ekin sapları toplamaya yarayan demir
ya da ağaçtan yapılan iki dişli tarım aleti.
dişemek :: Döven taşlarını değiştirmek, dövene diş takmak.
dişevi :: Dövende çakmak taşlarının takılacağı oyuklar.
doğrama tahtası :Et, ekmek veya sebze doğramada kullanılan
ahşap tahta.
döven/ düven :Tarlada toplanan ekinleri dövmek suretiyle
buğdayını ayırmaya yarayan altında çakmak taşı
bulunan çiftçi aleti.
dülger :Eski dönemlerde ağaç işleriyle uğraşan
zanaatkar.
düzgü :Binaların tavan, kapı ve dolap gibi doğramadan
oluşan bölümü.
eğiçmeç :Kirman.
eğidemir :Marangozların, semercilerin ve taşcıçıların oyma
ve delme işleminde kullandıkları demir kalem.
eğirtmeç :Yün ip yapmak için artı şeklinde tahtadan
yapılan alet.
elçek/ ellik :Ekin biçerken orak eli kesmesin diye parmaklara
takılan ağaç eldive
elicek :İplik bükülen çıkrığın el ile tutulan yeri.
ellerde illerde kalası :Kimsesiz, öksüz, yetim kalasın anlamında ilenç.
ellik çorabı :Ekin biçerken sol elin parmaklarına geçirilen
eldiven şeklinde tahtadan yapılan bir araç (TDK,
2009: 1724).
evirgeç/ evraaç :: Ocakta yufka ekmek pişirmek için kullanılan
ince, ağaç dalı.
eyef :Kağnı ya da saban oklarını boyunduruğa
bağlayan halka biçiminde bükülmüş ince ağaç
(TDK, 2009: 1820).
fıçı :İçine su konulan büyük su saklama kabı.
274
fırıldak :Ahşaptan yapılan ve yandaki ipini çekmek
suretiyle dönmeye başlayan oyuncak.
fişek :Yayık tokmağı.
freze makinesi :: Delik delme veya yuvarlak oluşturma gibi
işlevleri bulunan makine.
freze :Bir deliğin ağız kısımını bollaştırmak amacıyla
kullanılan oldukça hızlı döner burgu.
gönye :Birbirine dik açı yaparak birleşen iki cetvelden
oluşan araç.
götcek :Tahtadan yapılmış oturak.
gövlek :Tahta kova.
gözer :İri gözenekli eleme aracı.
güzletme :Borcunu hasat zamanından sonraya uzatma.
havan :İçerisinde bir şey dövüp ezmeye yarayan, tahta
veya metalden yapılan küçük ve derin kap.
hızar :Keskin metal dişleri sayesinde keresteyi belirli
ölçülerde kesmeye yarayan makine.
holaman :Su kabı.
homurtkan :Kendi kendine söylenen.
honamaz :Kıskanç.
hortulamak :Küsmek.
ilistir :Kalbur, elek.
iskarpela :Tahta, metal, taş gibi sert nesneleri işlemekte
kullanılan çelik araç.
işkence :Tahtaları sabit tutmak için kullanılan bir araç.
kafes :İçerisinde değişik kuş türleri beslenen ahşap kuş
evi.
kağnı :Binek hayvanlarının çektiği yük taşımaya
yarayan tahta araba.
kahretmek :Üzülmek veya kırılganlık göstermek.
kalbur :Buğday eleme aracı.
275
kalınlık :Keresteyi istenilen ölçüde kesmeye yarayan
makine.
kasnak :Silindir şeklindeki ahşap yer sofra altlığı.
katır :Çocukların bir ip yardımıyla çevirerek oynadığı
ağaçtan yapılan topaç.
kayıt :Araç, eşya.
kaytan :Topaç ipi.
keniş :Tahtalara delik ve oyuk açmaya yarayan
marangoz aracı (TDK, 2009: 2744).
küsgüç :Kısa kalın değnek (Ülkümen, 2012: 351).
marangoz :Ahşaptan her türlü oyuncak veya küçük mutfak
malzemeleri yapan kimse.
marangozluk :Marangozların yaptığı iş.
maşa :Çok nesneleri almada kullanılan çift kollu araç.
merdane :Kalın oklava.
mişek :Yayık kolu.
mobilya :Evlerde oturma, yatma ve diğer işlerde
kullanılan ve taşıma özelliği bulunan eşya.
mobilyacı :Mobilya yapıp satan kimse.
mobilyacılık :Mobilyacının yapmış olduğu iş.
nihale :Ahşap çaydanlık ve tencere altlığı.
oklava :Hamur açmaya yarayan uzun, yuvarlak mutfak
eşyası.
övendire :Çift süren hayvanı yönetmek, sabandaki
çamurları temizlemek işlerinde kullanılan değnek
ucuna çivi yerleştirilmiş araç.
pelit :: Palamut ağacı ve bu ağacın meyvesi.
planya :Keresteyi düzeltmeye yarayan büyük rende.
rende :: Odun parçasının kabasını almaya yarayan
makine.
saban :Ucuna takılan demir sayesinde toprak işleme
görevini yapan alet.
276
saban oku :Sabanın ortasındaki uzun ve düz ağaç.
sabanın sapına yapışan el açmaz :“Emek veren, çalışan hiçbir zaman başkalarına
muhtaç olmaz.” anlamında bir söz.
senit :İki ayaklı, yuvarlak hamur açma tahtası.
sepet :Bitki dallarından örülerek yapılan pazar eşyası
taşıma aracı.
sıyırgaç :Marangoz rendesi.
sıyırgı :Kar küremekte kullanılan tahta araç.
sini altlığı :Sini altına konan ayaklı sehpa
söve :Kapı ve pencerenin yerleştiği kasa, çerçeve
(Gülensoy, 2011: 808).
susak :: Pınarlardan su içmek için çam ağacından
oyulmuş su kabı.
şinik :Ağaçtan yapılan buğday ölçeği.
tabla :Üzerine malzeme konulan tahta tepsi.
takılak :Erguvan ağacının dalından yapılan bir tür çocuk
oyuncağı (Duru vd., 2016: 134).
taklamak :Ağacı parçalara ayırmak.
tapan :Su içmek için oyulan ağaç.
tekne :İçerisinde hamur yoğurulabilen ağaçtan yapılan
büyük yayvan kap.
tengerlek :Yuvarlak (Mısırlıoğlu, 2008: 80).
(Mısırlıoğlu, 2008: 83).
tezgene :Genellikle inşaat malzemesi taşımada kullanılan
ağaçtan yapma sedyeye benzer dört kollu araç
(Mısırlıoğlu, 2008: 80).
tokaç :bk. Tokuç.
tokuç :Çamaşır yıkamakta kullanılan yassı ağaç gövdesi
ile ahşap saptan oluşan araç.
topaç :Çocukların sicim sarıp çevirdikleri armut
biçimindeki oyuncak.
277
törpü :Ağaç malzemelerde kabuğunu düzlemeye
yarayan yüzeyi kirtişli metal araç.
trabzan :Merdiven kenarlığı.
tuluk :Keçi derisinden yapılan içerisinde yayık
yayılarak yağ ve ayran çıkarılan deri kap.
üvendire :Ucu çivili uzun sopa (Mısırlıoğlu, 2008: 82).
yaba :Harman savurmakta kullanılan ucu çatallı tahta
kürek (Doğan, 2014: 1793).
yağrık :Et kıymak,odun yarmak için alta konulan
tahta, kütük.
yarenlik :Söyleşi, dostluk.
yatar testere :Ahşap üzerinde dairesel parçalar kesmek, kanal
açmak gibi birçok işlevleri yerine getiren testere.
yayık :bk. Tuluk.
yüklük :Ağaçtan yapılma gömme dolap
zanaat :: Deneyim ve ustalık gerektiren iş.
zanaatkâr :İş ve meslek sahibi olan kimse.
zevle :Ağaç veya demirden yapılan boyunduruğun uç
kısımlarında ikişer tane bulunan kavrama aleti.
.
.
.

...

Kaynak: https://dosya.kmu.edu.tr/sbe/userfiles/file/tezler/tde/erdaldemir.pdf

[Edited at 2023-02-14 19:42 GMT] ▲ Collapse

Adnan Özdemir

Türkiye
Local time: 20:37
Member (2007)
German to Turkish
+ ...

TOPIC STARTER

*	Feb 14, 2023

--Tümüyle alıntıdır--

KARAMAN’DA GELENEKSEL MESLEKLERİN SÖZ VARLIĞI

Hazırlayan: Erdal DEMİR
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Türk Dili Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi

4.42. Nalbantlık
(Derleme)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-16.03.2017
Kaynak Kişi: Yusuf Yalçınkaya
Nalbant Yusuf Yalçınkaya 1948 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul mezunudur.
Mesleği, ustası Ali Rıza’dan öğrenmiştir. Mesleğini 50 yıldır icra eden Yalçınkaya’nın, bu
mesleği öğrettiği hiç kimse yoktur.
Meslekle İlgili Söz Varlığı
acemi nalbant gâvur eşeğinde öğrenir :“İnsanlar ustalığı kıymetsiz malzemeler üzerinde
çalışarak öğrenir.” anlamında bir söz.
açık nal :Faytonculukta kullanılan nal çeşidi.
278
apse bıçağı :Bineklerin tırnak diplerindeki iltihabı
temizlemede kullanılan bıçak.
at alamıyorsan nalını al :“Küçük de olsa tasarruf yap.” anlamında bir söz.
at nallanırken kurbağalar ayak uzatmaz :“Büyükler konuşurken, küçükler konuşmaz.”
anlamında bir söz.
ata binen nalını, mıhını arar :“Kıymetli şeylerin ayrıntıları da önemlidir.”
anlamında bir söz (Aksoy, 2016: 158).
başağı :Hayvanın başına takılan ip, yular
(TDK, 2009: 550).
başbağı :Sığırların boynuzuna bağlanan kısa ip
(TDK, 2009: 554).
bir mıh bir nal kurtarır,
bir nal bir at kurtarır :“Yaşadığımız hayatta en küçük ayrıntılara
verilen önem büyük felaketlerin önüne geçer.”
anlamında bir söz.
bir nalına bir mıhına vurmak :”İki tarafı da idare etmek.” anlamında bir söz.
bir at dört nalın üstünde daima
kişneyip durmaz :“İnsanlar her zaman kendini yenilemelidir, aksi
takdirde yetersiz duruma düşer.” anlamında
bir söz.
boyunsalık :Hayvanın boynu altından geçen, geme ve
yulara takılı ip (TDK, 2009: 748).
çekiç :Nesneleri çakma ve dövme işlerinde kullanılan
araç.
çelik sikke :Çelikten yapılan ve nalın deliklerini açmaya
yarayan enli çivi.
çivi çıkar ama yeri kalır :“Acı söz ve yaşanılan kötü tecrübe, hiçbir zaman
unutulmaz.” anlamında bir söz.
çivi çiviyi söker :“Yaşanılan sıkıntılı durumu, bir başka yeni
tecrübe unutturur.” anlamında bir söz.
279
çürük tahta çivi tutmaz :“Gerçek niteliğini yitirmiş bir şey ne kadar
uğraşılırsa uğraşılsın, onu eski durumuna
getirmek imkânsızdır.” anlamında bir söz.
eğleşmek :Sohbet edip hoşça vakit geçirmek.
emekdar :Bir işte çok emeği olan.
fasarya :Boş söz.
gayor etmek :Hayvanın tırnağını yontarak eski nalı yeniden
çakmak.
golük :Büyük baş hayvanlar (TDK, 2009: 2099).
halat :Binek hayvanlarını bağlamaya yarayan oldukça
sağlam ve enli ip.
hem nalına hem mıhına vurmak :“Herkesin hoşnut kalacağı şekilde söz ve
davranışta bulunmak.” anlamında bir söz.
kaldı üç nal ile bir at :“Çok zor durumları gerçekleştirmeye çalışan kişi
beyhude çabadadır.” anlamında bir söz.
kapalı nal :Binek hayvanlarının ayağına çakılmak üzere imal
edilmiş nal.
kayarkamak :Hayvanın eski nallarını onarmak, eski nalın
çivilerini yenilemek.
kerpeten :İki parçadan oluşan ve genellikle çivi sökmede
kullanılan alet.
kısa çivi :Nalın türüne göre çakılan kısa çivi.
muhre :Nalça çivisi.
mühre :: Ocaktan çıktıktan sonra şekil verilen nallara çivi
delikleri açmak için kullanılan ucu sivri alet.
nal :Binek hayvanlarının ayaklarının altına çakılan u
şeklini andıran demir parça.
nal çantası :Nalbantların kullandıkları aletleri koydukları
alet çantası.
nal çekici :Çekice benzeyen, vuruş yapan geniş kısmı
pürtüklü, nalın çivisini çakmaya yarayan çekiç
türü.
280
nal dövme çekici :Nalbantların nal dövme işlerinde kullandığı
çekiç.
nal toplamak :Bir yarış ortamında diğer yarışçılardan epey
geride kalmak.
nalbant :Nal çakma işlerini meslek edinen meslek erbabı.
nalbant keskisi :bk. Suntıraç.
nalbantlık :Nalbantın yaptığı iş.
nalbur :Nal yapan demirci.
nalburiye :Çivi, menteşe ve kilit gibi gereçler.
nallama :Binek hayvanlarının ayağına uygulanan nal
çakma işlemi.
nallamak :Öldürmek.
nalları dikmek :Vefat etmek.
oygu :Atların tırnaklarının fazlalığını kesmek için
kullanılan ağaçtan bir sapı bulunan kesme aleti.
peri :Küçük çivi, ayakkabı çivisi.
sunturaç :Nalbantların kullandığı bir sap ve enli bir
bıçaktan oluşan hayvan tırnağını yontma bıçağı.
takavcı :Nalbant. Bir mıh
takoz :Atları nalladıktan sonra kalan tırnakları
temizlemek için ayaklarının konduğu ağaç kütük.
tokmak :Tırnağı bıçakla kesmek için kullanılan, ağaçtan
yapılan alet.
toynak bıçağı :Suntıraç.
törpü :Nal çakılmadan önce ve nal çakıldıktan sonra
kullanılabilen yüzeyi pürüzlü alet.
törpülemek :Nal çakılacak tırnağın kenarlarını sunturaç
yardımıyla düzeltmek.
urgan :Halat.
usta :Bir meslek alanında işin ehli olmuş kimse.
uzun çivi :Nalın türüne göre çakılan uzun çivi.
281
yavaşa :Azgın ve huysuz binek hayvanlarını yola
getirmek için ağızlarına takılan tahta kıskaç.
yok devenin nalı! :“Oldukça abartılı.” anlamında bir söz.
zımba :Nala çivi delikleri açmaya yarayan ucu sivri, enli
demir çivi.

4.43. Okçuluk
(Derleme)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman- 29.05.2018
Kaynak Kişi: Osman Gözel
Geleneksel Türk Okçuluk Sanatçısı Osman Gözel, 1972 yılında Karaman’da doğmuştur.
Yüksekokul mezunudur. Mesleği, kendisi öğrenmiştir. Mesleğini 15 yıldır icra eden
Gözel’in, bu mesleği öğrettiği hiç kimse yoktur.
Meslekle İlgili Söz Varlığı
adi gez :: Ok gövdesinin arka kısmının bir kertik
oluşturacak şekilde yontulmasıyla yapılan gez
türü (tirendaz.com, 2018).
akça ağaç :: Okçulukta yay yapımında kullanılan sert yapılı
bir ağaç türü.
anataşı :Menzil açmak isteyen kimsenin attığı okun
düştüğü yere dikilen taş.
ayak :: Okun on yedi ila yirmi dört arasında kalan
bölümü.
bakkam gez :Gezin iki dudağının bakkam ağacından yapıldığı
gez türü (tirendaz.com, 2018).
baldır :: Okun göbekten on yedinci kısma kadar olan
bölümü.
balık tutkalı :: Okçulukta kullanılan bazı balıkların hava kesesi
ve Mersin balığının damağından yapılan tutkal.
baş :Yayın uç kısımları.
282
başpare gez :Ayrı ve tek bir parçadan yapılıp okun arkasına
yapıştırılan gez türü (tirendaz.com, 2018).
berger :Atışı başarılı bir şekilde yapabilmek amacıyla
okun yaydan temasını azaltarak ayrılmasına yaykiriş açısının ayarını düzenleyen parça
(dersimiz.com, 2018).
boğaz :: Ok bölümlerinden ilk dört kısmı.
camız boynuzu :İneklere göre daha uzun boynuzları ve siyah
kılları bulunan büyükbaş hayvan.
çapa :Kirişin yüzde, sabit noktaya çekilmesi.
çavuş oku :: Daha çok kemik ya da hafif metalden yapılan,
oldukça kuvvetli ses dalgası oluşturan temren.
çega tutkalı :: Osmanlı kayıtlarında öküzün bacak sinirlerinden
yapılan ve yay yapımında kullanılan bir çeşit
tutkal.
çilek :Kabzanın orta yeri.
dayanak noktası :Elin çeneye doğru sabitlendiği ve kiriş ipinin
yüzle temas ettiği nokta.
destar bozmak :. Okun menzile düştüğünü işaret etmek.
endam :: Okun şekli.
gez :: Ok arkalığı.
gezleme :: Okun kirişe yerleştirilmesi.
göbek :: Okun bölümlerinde on birinci kısım.
göğüs :: Okun boğaz ve göbek arasında kalan kısmı.
gövde :: Okun temren ile yelek arasında kalan kısmı.
hadde putası :Bir nevi nişan oku.
hareke :: Ok atarken duraklayıp nefes kesme ve heyecanı
dindirme.
hava gezi :: Okun düştüğü yer (osmanlıyay.com, 2018).
heki :Bir hafif yay türü.
kabak :At okçuluğunda direk üstüne dikilen hedef.
kabza :Yayın ortasındaki tutulan yer.
283
kandil :: Ok mahfazası.
karatabak :Bir tür ok.
kasan :Yayın kavis veren yan kısmı.
kaş :Zingirin arkasındaki deri parçası.
keman :Yay.
kemankeş :: Okçu.
kepade :Gevşek yay.
kepaze :İdman yayı.
keş :: Ok çekmek.
kiriş :Bükülerek kurutulmuş hayvan bağırsağı.
limb :Yayın uzun ve eğri olan bölümü.
manda boynuzu :bk. Camız boynuzu.
menzil atışı :Uzun mesafe atışı.
meydanlık :Kirişin ortasına sarılan ip.
ok :Ağaçtan veya kamıştan yapılmış bir ucu sivri ve
oldukça düzgün olan değnek.
okçu :: Ok yapıp satan ve kullanan kimse.
okçuluk :: Ok yapıp satma işiyle meşgul olan meslek dalı.
okluk :: Deri ya da kumaştan yapılan dış kısmı süslü ok
koyma torbası.
parmaklık :: Parmaklara takılmak için kauçuk ya da deriden
üretilen kirişte sabitleme görevini yapan araç.
peykan :bk. Temren.
pişrev :: Okçuluğa başlamadan önce yapılan antrenman.
puta :Er okçuluğunda hedef.
puta ebrisi :Nişan oku.
rani :: Ok atan, atıcı.
remi :: Ok atmak.
sadak :bk. Okluk.
sakal :: Okun ucunda bulunan temrenin üzerinde
bulunan tüy.
sal :Yayın hafif kavisli esneyen kısmı.
284
sinir :Öküzün bacak siniri.
soya :: Okun ucuna kemikten takılan başlık.
şası :bk. Zingir.
şast :Menzile atılan okun sağ tarafı.
şiri-mahi :Balık dişinden yapılan zincire verilen ad
(osmanlıyay.com, 2018).
temren :: Ok ucu.
terkiş :Farsça okluk manasına gelen sözcük.
tir :: Ok.
tonç kertiği :Uçlarında kiriş ilmiklerinin takıldığı oyuklara
verilen genel ad.
yay : Arasına ip geçirilerek okun fırlamasını sağlayan
kıvrık ve esnek araç.
yelek :: Okun havada düzgün uçmasını sağlamak için
kuyruk kısmına takılan kaz, kartal gibi kuşların
tüyleri.
zehgir :Yayı çekerken kullanılan yüzük.
zehirli temren :Temren ucuna zehir bulundurulan hazneler
taşıyan öldürme amacı güden temrenler.
zengerdan :Bir nevi ok.
zıh :: Okçunun başparmağını geçirdiği yüzük.
zingir :: Okçu yüzüğü.

4.44. Saatçilik
(Derleme-1)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-13.04.2017
Kaynak Kişi: İskender Ekinci
Saatçi, İskender Ekinci 1962 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul mezunudur.
Mesleği, ustası Cevdet Aydemir’den öğrenmiştir. Mesleğini 43 yıldır icra eden Ekinci’nin,
bu mesleği öğrettiği beş kişi vardır.
(Derleme-2)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-12.01.2018
285
Kaynak Kişi: Durmuş Akın
Saatçi, Durmuş Akın 1942 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul mezunudur. Mesleği,
ustası Ertuğrul Küçükoğlu’dan öğrenmiştir. Mesleğini 53 yıldır icra eden Akın’nın, bu
mesleği öğretttiği beş kişi vardır.
(Derleme-3)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-12.01.2018
Kaynak Kişi: Aziz Çetin
Saatçi, Aziz Çetin 1974 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul mezunudur. Mesleği,
ustası Durmuş Akın’dan öğrenmiştir. Mesleğini 32 yıldır icra eden Çetin’in, bu mesleği
öğrettiği kimse yoktur.
Meslekle İlgili Söz Varlığı
akrep :Saatin iki ibresinden küçük olan gösterge.
cam :Saati her türlü dış maddelerden koruyan, saatin
çeşidine göre deşik tür ve şekillerde imal edilen
ana malzeme.
cep saati :Cepte taşınmak için özel olarak tasarlanmış ve
farklı çeşitleri olan araç.
çekiç :Saat parçalarını yerleştirmede kullanılan küçük
çekiç türü.
çember :Saat motorunun kasaya sabitlenmesini sağlayan
plastik çerçeve.
çift :Küçük çivileri almaya yarayan cımbız.
deri kayış kordon :Saat, madalyon gibi şeyleri asmaya yarayan ince
deri şerit.
dijital saat :Zamanı dijital rakamlarla gösteren saatlerde
genellikle tarih, alarm, telefon rehberi hatta hesap
makinesi gibi özellikleri olabilen saat.
duvar saati :: Duvar askı ile sabitlenmek için özel olarak
tasarlanmış ve farklı çeşitleri olan saat.
286
eye :Metalden yapılma yüzeyi pürüzlü düzeltme
aracı.
kadran :Saatin ön kısmındaki rakam, yazı ve sembollerin
bulunduğu düzlem.
kapak açma çakısı :Saat kapağını açmaya yarayan uç kısmı ince
küçük bıçak.
kapak kapatma presi :: Pil değiştirdikten sonra kapağı kapatmaya
yarayan alet.
kasa :Saat makinesinin ve diğer aksamlarının monte
edildiği metal kutu.
kayış delme aleti :Saat kayışlarını delik açmaya yarayan uç kısmı
ince keskin araç.
kol saati :Kola takılan ve zamanı gösteren araç.
köstek :bk. Cep saati.
kronometre :Zaman aralıklarını ölçmeye yarayan hassas bir
saat.
makine :Saatin çeşidine göre imal edilen ve çalışmasını
sağlayan cihaz.
masa saati :Masalar için özel olarak tasarlanmış ve farklı
türleri olan saat.
mekanik saat :İçerisindeki mekanizmaya yüklenen bir enerjiyi,
ölçülü bir şekilde ritmik hareketlere çevirerek,
bunu insanların algılayabileceği bir şekilde zaman
ölçümü olarak sunan saat.
metal çelik kordon :Metal malzemeden üretilen kordon.
metal kasa :Saat makinesinin ve diğer aksamlarının monte
edildiği metal muhafaza kutusu.
otomatik saati :: Pile ihtiyaç duymadan çalışan saat.
ölçme aleti :Saat pilini ölçmeye yarayan elektronik cihaz.
pil :Kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine çevirmek
suretiyle bu enerjiyi bünyesinde depolama
kapasitesine sahip cihaz.
287
pilli saat :: Pille çalışan saat.
pim :Birbiri üzerine gelen ya da iç içe geçen parçaları
birbirine tutturmaya yarayan metalden yapılan bir
tür çivi.
plastik kasa :Saat makinesinin ve diğer aksamlarının monte
edildiği plastikten yapılan kutu.
plastik saat kayışı :: Plastik malzemeden üretilen kordon.
saat :Günün hangi saati olduğunu gösteren araç.
saat makine yağı :Saat temizliğinde kullanılan özel bir tür makine
yağı.
saat monte sehpası :Saat parçalarını sökerken kullanılan mengene.
saatçi :Saat tamir ve yapım işleriyle uğraşan meslek
erbabı.
saatçilik :Saatçinin yaptığı iş veya meslek.
saatçi büyüteci :Küçük saat parçalarını söküp monte etmede
kullanılan göze takılan mercek.
saati saatine :Tam zamanında.
saati saatine uymamak :Bir anı, bir anına benzememek.
sarkaç :Sabit bir alanda mevcut ağırlığının etkisiyle
salınım hareketini yapan sert madde.
sıvı silikon :Saat kapağının açılması için çerçeve etrafına
sürülen kimyasal madde.
sıyırma aleti :Saat içerisindeki parçaları monte etmeye yarayan
özel sökü tornavidası.
silikon saat kayışı :Silikon malzemeden üretilen kordon.
susta :bk. Pim.
tekstil kumaş kordon :Tekstil ürünü kumaş malzemeden üretilen
kordon.
temizleme fırçası :Saat parçalarını temizlemeye yarayan kıldan
yapılmış, ağaç saplı araç.
temizleme macunu :Saat temizlemede kullanılan kimyasal macun.
288
toka :Saat kayışının iki ucunu birbirine bağlamaya ve
tutmaya yarayan araç.
tornavida :Saat vidalarını monte etmeye yarayan ucu düz
veya yıldız şeklinde olan araç.
yağlama çubuğu :Saat motoru parçalarını yağlamaya yarayan
metal çubuk.
yapıştırıcı :: Plastik malzemeleri yapıştırmada kullanılan özel
kimyasal madde.
yelkovan :Saatin, dakikalarını gösteren ve büyük olan
gösterge çubuğu.
zemberek :Mekanik saatlerin arkasındaki monet edilen
vidalar sayesinde kurulan ve çeşitli parçalarını
hareket ettiren yay.
çubuğu.

4.45. Saraçlık
(Derleme)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-24.01.2017
Kaynak Kişi: Hasan Günaştı
Saraç Hasan Günaştı, 1948 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul mezunudur. Mesleği
ustası Necdet Alpaslan’dan öğrenmiştir. Mesleğini 55 yıldır icra eden Günaştı’nın, mesleği
öğrettiği hiç kimse yoktur.
Meslekle İlgili Söz Varlığı
acıdamak :Atların ağzına vurulan gem, kantarma (TDK,
2009: 45).
açık eşkin :Atın sık ve çevik adımlarla yürüyüşü (TDK,
2009: 59).
adam ölür eseri kalır,
eşek ölür semeri kalır :“Faydalı işler yapan kişiler hep hayırla anılır.”
anlamında bir söz.
afarlamak :Afallamak.
289
afartmak :Mübalağa etmek, ofartmak, şişirmek (TDK,
2009: 71).
afkalamak :Örselemek, buruşturmak, hırpalamak (TDK,
2009: 73).
alık :Eğer, semer, palan, hayvanın beline konulan eski
çul (TDK, 2009: 216).
Allah işini gücünü rast getirsin :“İşini gücünü kazasız belasız yap” anlamında
bir söz.
anladı ama palan guskun koymadı :“Anlayıncaya kadar çok zarar verdi” anlamında
bir söz.
at binenin kılıç kuşananın :“Her şey o işin erbabıyla daha fazla üretkenlik
kazanır.” anlamında bir söz.
ata eğer gerek, eyere er gerek! :“Bir iş için önce malzemeler hazırlanmalı,
sonrasında ise bu işi çekip çevirecek iyi bir
yönetici bulunmalıdır.” anlamında bir söz
(Aksoy, 2016: 158).
altlık :Eyer takımının altına serilen halı, kilim veya
keçe gibi örtü.
başlık :Koşum takımında hayvanın baş kısmının
geçirildiği bölüm.
belleme :Soğuk günlerde binek hayvanlarının üzerine
örtülen sırt örtüsü.
bıçkı :: Deri kesmede kullanılan ağaç saplı, ucu keskin
üçgen demiri bulunan bir alet.
biz :Meşine delik delmeye yarayan ahşap saplı büyük
iğne.
boyun tasması :İneklerin boynuna takılan yanlarında sivri demir
parçaları bulunan başlık.
büyük hadde :Büyük kayışları sıkıştırmaya yarayan alet.
büyük makas :Ağız kısmı geniş bir makas.
çeki kayışı :Atı çekmeye yarayan ve arabada yan kayış
görevi gören kemer.
290
çizgi pergeli :Meşin üzerine çizgi çizmeye yarayan pergel.
çulu düzmek :Giyim kuşamına dikkat etmek.
dizgin :Koşum takımında araç sürücüsünün
kontrolündeki uç kısmı geme bağlı deri kemer.
dizgin başlığı :Eyere binmek için yapılan kayış.
dizgin kayışı :El dizgini görevini yapan kayış.
dokunmak :Temas etmek.
düzen :Alet edevat takımı.
el baskısı :Altı farklı ağzı bulunan ve altı çeşit delik
açabilen pense.
embel :Koşum atlarının hızlı gitmesi için ucunda sivri
bir metal bulunan sopa.
eşeğini dövmeyen palanını döver :“İnsanlar güç yönüyle daima kendinden
güçsüzlerle uğraşır.” anlamında bir söz.
eyer :Binek hayvanlarının sırtına konulan üzerinde
oturmak ya da yük taşıyabilmek için yan
taraflarında üzengisi olan özel oturak.
eyer çatısı :Tahtadan yapılan, eyerin ana iskeleti olan kafes
biçiminde bölümü.
eyer kayışı :Eyerin ön ve arkasında bulunan, binicinin öne ve
arkaya kaymamasını sağlayan çıkıntılı bölme.
eyer takımı :Eyerle birlikte kullanılan başlık, dizginler,
üzengi, göğüslük, kolon, nal çantası gibi
nesnelerin tamamı oluşturan biniş takımı (TDK,
2011: 840)
gem :Bineği yönlendirmek için ağzına yerleştirilen ve
dizginlere iliştirilen parça.
gemi azıya almak :Şımarıkça davranmak.
golan :Bineğe vurulan semeri bağlayan geniş dokuma
şerit.
golcak :Koyun sağarken, iş yaparken kadınların koluna
geçirdikleri ucu lastikli bez.
291
gongurdak :Bineğin boynuna takılan ve boncuk aralarına
takılan küçük zil.
goşum/ koşum :: Dizgin.
göğüslük :Bineğin göğüs kısmına takılan kayış.
gömlek :Hamutu düşemesini engelleyen bir kayış.
gözlüklü başlık :Binek hayvanlarının baş kısmına takılan ve
görmeyi engelleyen meşin örtü.
gusgun :At veya eşeğin kuyruğunun altından, semer ve
eyere bağlanan bağ (Ülkümen, 2012: 340).
gürgen ağacı :Hamut ağacının iskeletinin yapıldığı ağaç türü.
hadde :Kayışları sıkıştırmaya yarayan alet.
hamut kulağı :Hamutun yan kenarında bulunan manda
derisinden yapılan kayışların takıldığı çıkıntılı
kısım.
hamut :Atın boynuna takılan elips şeklinde keçe
boyuduruk.
havut :: Deve koşum takımı.
iskelet :Hamutun ağaç kısmı.
kalıp :: Değişik modellerdeki ağaçtan oyulmuş özel
kalıp modelleri.
kamçı :Kamçı.
kantarma kayışı :Binek hayvanlarının baş kısmına takılan bir
kayış.
karın altı kuşaması :Eyeri atın sırtına sabitleştirmede kullanılan
kayıştan imal edilen bağlama kayışı.
kayış :Farklı amaçlarla kullanılan dar ve uzun kösele
parçası (TDK, 2011: 1364).
kayış inceltme tıraş bıçağı: Kayışları incelmek için kullanılan tıraş bıçağı.
keçe :Hamutun iskeleti ile deri kısmı arasına konulan
yün dokuma.
kerpeten :Çivi sökmeye yarayan alet.
292
keser :Bir ağaç sap ve uç kısmı keskin çelikten oluşan
ağaç yontma aleti.
kesim makinesi: Deriyi kesmede kullanılan özel makine çeşidi.
kıpraşmak :Kımıldamak.
kırbaç :Kalın deriden yapılan ve atın hızlı hareket etmesi
için kullanılan araç.
kırklık :Meşini kesmeye yarayan makas çeşidi.
kıytırık :Sıradan, derme çatma.
kilte :Kayışlara takılan kilitleme aracı.
kocacık :Semerin arka kısmında urgan takılan demir ya da
tahta çengel (TDK, 2009: 2892).
koşum :Bineği çekeceği araca bağlamak için vücudunun
çeşitli bölgelerine sarılan kayış takımı.
koşumculuk :Koşum yapma işi.
kulan :Hayvanın kuyruk altından tek kayışla geçirilerek
eyere toka ile sabitleştirilen kalın, 5-6 cm
genişliğinde bir dokuma şerit.
kuskun :Bineğin kuyruk altından tek kayışla geçirilerek
eyere toka ile sabitleştirilen ve hayvanın yokuş
indiği sırada eyerin öne kaymasını önleyen araç.
küçük hadde :Küçük kayışları sıkıştırmaya yarayan metal araç.
manda boynuzu :Halkadan geçirilen deriye yuvarlak şekil vermek
için kullanılan alet.
manda derisi :Koşum malzemelerinin yapımında kullanılan
deri.
meket :Ağaçtan yapılan deriye çizgi ve nakış atmaya
yarayan çift ağızlı sivri uçlu makas.
merege :Rahvan türü binek atları için üretilen süslemeli
bir semer.
meşin :İşlenmiş koyun veya manda derisi.
mıh çıkar yeri kalır :“Kötülük ne kadar telafi edilmeye çalışılsa da
mutlaka izi kalır.” anlamında bir söz.
293
nalpara kolu :: Deriyi düzeltmek için kullanılan alet.
nazarlık :Hayvanların alnına takılan mavi boncuklu kolye.
övendire :bk. Embel.
palan :Eşek veya katır semeri.
paldum :Semeri sabitlemede kullanılan kayış.
pergel :Manda derisi üzerinden kayışı düzgün kesmek
için kullanılan alet.
sanayi tipi dikiş makinesi :: Derinin dikilecek kısmını işleyen özel makine.
saraciye :: Deri ve muşamba gibi malzemelerden yapılan
bavul, çanta, cüzdan, kemer türü ürünlerin
tamamı (TDK, 2011: 2033).
saraç :Binek takımı çeşitleri, bavul ve çanta türünde
gereçleri yapan ve satan sanatkâr.
saraç bıçağı :Meşini kesmeye yarayan iki tarafı da keskin
bıçak.
saraçhane :: Deri ürünleri imalathanesi (TDK, 2011: 2033)
saraçlık :Saracın yaptığı iş veya meslek.
sarka :Hasır işlemeli bir binit malzemesi.
sedenka :bk. Kulan.
semer :Ana iskeleti ağaçtan üretilen binit malzemesi
(TDK, 2011: 2063).
sıyırgı makinesi : Eyer yapımında kullanılan makine çeşidi.
sineklik :Hayvanların yüzüne sineklerin konmasını
engelleyen, renkli iplerden örülme özel bir örgü.
sülebent :Üç tane bağlantı yeri bulunan ve eyerin
kaymasını engellemede kullanılan kayış.
şebeş :Atın ağzına takılan ince silindirik şeklindeki
demir parçası.
tığ :Saraçların kullandığı özel iğne.
üzengi kayışı :Üzengi demirine monte edilmiş tokalar
yardımıyla eyere bağlanmasını sağlayan kayış.
294
üzengi taşı :Kemerin iki yanındaki ayaklar üstünde bulunan
ilk taş.
üzengi :Eyerin iki tarafında sabitlenen binme esnasında
kullanılan alt kısmı düz demir ayaklık.
üzengileme :Üzengilemek işi.
üzengilemek :Koşturmak için hayvana üzengi takmak.
üzengilenme :Üzengi takma işi.
yamçı :Kamçı.
yan kayışı :Hamuttan arabaya uzanan ve arabayı çeken ana
kayış.
yular :Hayvanı bir yere bağlamak veya önünde
yürüyerek çekmek için kullanılan ip, kayış.
zahma :Üzengi kayışı.
zımba :Üzerine çekiçle vurulmak suretiyle deriyi
delmeye yarayan alet metal delgeç.
4.46. Sayacılık
(Derleme)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-01.01.2018
Kaynak Kişi: Recep Demirbaş
Sayacı Recep Demirbaş, 1973 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul mezunudur.
Mesleği, ustası Mehmet Konuksever’den öğrenmiştir. Mesleğini 34 yıldır icra eden
Demirbaş’ın, bu mesleği öğrettiği 1 kişi vardır.
Meslekle İlgili Söz Varlığı
aksesuar takma makinesi :Sayaların üzerine metal aksesuar malzemelerini
takmaya yarayan makine.
ayakkabı modeli :Yapılacak ayakkabının üç boyutlu uygulama
modelini yansıtan örnek.
bileyi taşı :Bıçak veya kesici aletleri bilemeye yarayan
kumtaşı veya zımpara taşından yapılan taş.
çocuk çömlek :Çoluk çocuk, cümbür cemaat.
295
çömelmek :: Dizlerini bükerek oturmak.
eğe :Maden, tahta gibi maddeleri; yontmak,
düzeltmek, parlatmak gibi işler için kullanılan,
saplı, ensiz ve uzunca, üzeri çok ince pürtüklü,
sert çelikten yapılmış araç (TDK, 2011: 759).
kapsül :: Derinin üzerine geçirilen yuvarlak, küçük ve
metal başlık.
kıvırma makinesi :: Derinin eklenti kısımlarını modeline göre özel
olarak kıvırmaya yarayan sayacı makinesi.
kıvırmak :: Deriyi büklüm yerlerinden katlama işi.
makas :: Deriyi kesmede kullanılan özel bir makas çeşidi.
masat :Bıçak bilemekte kullanılan, çelikten yapılmış,
çubuk biçiminde araç (TDK, 2011: 1631).
mermer :: Deriyi yapıştırma işlemi sırasında kullanılan düz
mekân.
pergel :: Deriyi belirli ölçülere göre tasnif etmede
kullanılan ölçü aracı.
pim :Birbirine bağlantılı parçaları tutturma görevini
yapan bir tür metal çivi (TDK, 2011: 1925).
regola yapmak :Kesilmiş deri parçalarını belirli ölçülerde
birleştirme işlemi.
saya :Ayakkabının yumuşak üst bölümü
(TDK, 2011: 2046).
saya dikme makinesi :Saya parçalarını dikmeye yarayan özel bir
makine.
saya tıraş bıçağı :Saya parçalarının kenarlarının düzeltmeye
yarayan usturaya benzer özel bir bıçak.
saya tıraş makinesi :Saya parçalarını düzeltmeye yarayan özel bir
makine.
sayacı çekici :Sayacıların deri parçalarını birleştirmede
kullandıkları çekiç türü.
296
sayacı :Ayakkabıların sayalarını hazırlayan kimse
(TDK, 2011: 2046).
sayacılık :Sayacının işi (TDK, 2011: 2046).
tabansız :Korkak.
tıraşlamak :Saya üzerindeki fazla olan deri parçalarını tıraş
bıçağı yardımıyla temizleme işlemi.
yapıştırıcı sürme makinesi :Saya parçalarını yapıştırmada kullanılan
yapıştırma makinesi.
zımba makinesi :Saya üzerindeki alanları zımba ile tutturmaya
yarayan makine.
.
.
.

...

Kaynak: https://dosya.kmu.edu.tr/sbe/userfiles/file/tezler/tde/erdaldemir.pdf

[Edited at 2023-02-14 19:31 GMT] ▲ Collapse

Adnan Özdemir

Türkiye
Local time: 20:37
Member (2007)
German to Turkish
+ ...

TOPIC STARTER

*	Feb 14, 2023

Adnan Özdemir

Türkiye
Local time: 20:37
Member (2007)
German to Turkish
+ ...

TOPIC STARTER

*	Feb 14, 2023

--Tümüyle alıntıdır--

KARAMAN’DA GELENEKSEL MESLEKLERİN SÖZ VARLIĞI

Hazırlayan: Erdal DEMİR
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Türk Dili Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi

4.46. Sayacılık
(Derleme)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-01.01.2018
Kaynak Kişi: Recep Demirbaş
Sayacı Recep Demirbaş, 1973 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul mezunudur.
Mesleği, ustası Mehmet Konuksever’den öğrenmiştir. Mesleğini 34 yıldır icra eden
Demirbaş’ın, bu mesleği öğrettiği 1 kişi vardır.
Meslekle İlgili Söz Varlığı
aksesuar takma makinesi :Sayaların üzerine metal aksesuar malzemelerini
takmaya yarayan makine.
ayakkabı modeli :Yapılacak ayakkabının üç boyutlu uygulama
modelini yansıtan örnek.
bileyi taşı :Bıçak veya kesici aletleri bilemeye yarayan
kumtaşı veya zımpara taşından yapılan taş.
çocuk çömlek :Çoluk çocuk, cümbür cemaat.
295
çömelmek :: Dizlerini bükerek oturmak.
eğe :Maden, tahta gibi maddeleri; yontmak,
düzeltmek, parlatmak gibi işler için kullanılan,
saplı, ensiz ve uzunca, üzeri çok ince pürtüklü,
sert çelikten yapılmış araç (TDK, 2011: 759).
kapsül :: Derinin üzerine geçirilen yuvarlak, küçük ve
metal başlık.
kıvırma makinesi :: Derinin eklenti kısımlarını modeline göre özel
olarak kıvırmaya yarayan sayacı makinesi.
kıvırmak :: Deriyi büklüm yerlerinden katlama işi.
makas :: Deriyi kesmede kullanılan özel bir makas çeşidi.
masat :Bıçak bilemekte kullanılan, çelikten yapılmış,
çubuk biçiminde araç (TDK, 2011: 1631).
mermer :: Deriyi yapıştırma işlemi sırasında kullanılan düz
mekân.
pergel :: Deriyi belirli ölçülere göre tasnif etmede
kullanılan ölçü aracı.
pim :Birbirine bağlantılı parçaları tutturma görevini
yapan bir tür metal çivi (TDK, 2011: 1925).
regola yapmak :Kesilmiş deri parçalarını belirli ölçülerde
birleştirme işlemi.
saya :Ayakkabının yumuşak üst bölümü
(TDK, 2011: 2046).
saya dikme makinesi :Saya parçalarını dikmeye yarayan özel bir
makine.
saya tıraş bıçağı :Saya parçalarının kenarlarının düzeltmeye
yarayan usturaya benzer özel bir bıçak.
saya tıraş makinesi :Saya parçalarını düzeltmeye yarayan özel bir
makine.
sayacı çekici :Sayacıların deri parçalarını birleştirmede
kullandıkları çekiç türü.
296
sayacı :Ayakkabıların sayalarını hazırlayan kimse
(TDK, 2011: 2046).
sayacılık :Sayacının işi (TDK, 2011: 2046).
tabansız :Korkak.
tıraşlamak :Saya üzerindeki fazla olan deri parçalarını tıraş
bıçağı yardımıyla temizleme işlemi.
yapıştırıcı sürme makinesi :Saya parçalarını yapıştırmada kullanılan
yapıştırma makinesi.
zımba makinesi :Saya üzerindeki alanları zımba ile tutturmaya
yarayan makine.

4.47. Simitçilik
(Derleme-1)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-13.04.2017
Kaynak Kişi: Kemal izci
Simitçi ve fırıncı Kemal İzci, 1970 yılında Erzurum’da doğmuştur. İlkokul mezunudur.
Mesleği, ustası Ali İhsan Gürbez’den öğrenmiştir. Mesleğini 30 yıldır icra eden İzci’nin, bu
mesleği 10 kişiye öğretmiştir.
Meslekle ilgili Söz Varlığı
aç goynunda ekmek durmaz :“Kazancı az olanlar kazandıklarını elde
tutamazlar.” anlamında bir söz.
açma :Bir çeşit susamsız yağlı çörek.
afyon yağı :Hacı lokuru yapımında kullanılan afyon
bitkisinden elde edilen yağ.
aklını peynir ekmekle yemek :: Düşüncesizce davranışta bulunmak.
ayçiçek yağı :Simit ve çörek yapımında kullanılan sıvı bitkisel
yağ.
benden bulma Allah’ından bul! :“Bana bela olma nereye gidersen git.” anlamında
bir söz.
börek :Mayalı hamurun içerisine peynir, kıyma gibi
malzemeler koyularak hazırlanan pide.
297
çıtır :bk. Kazan gevreği.
dürüm :İçerisine çeşitli katıklar konularak sarılmış
yufka ekmeği.
fırına atmak :: Pişirilmesi için fırının içine koymak.
fermente :: Olgunlaştırma işlemi.
gevrek :Kırılgan simit.
gevrekçi :Simitçi.
gözüne dizine dursun! :“Emeklerim sana fayda vermesin.” anlamında
bir söz.
hacı lokuru :Afyon yağı ve unla yoğrulup fırında kavrularak
hazırlanan küçük peksimet.
inanma dayına, ekmek al yanına :“Kimseye güvenerek yola çıkma, sonra aç
kalırsın.” anlamında bir söz.
İnek öldü, değişik bozuldu :“Menfaate dayalı ilişkiler kısa sürer.” anlamında
bir söz.
kanına ekmek doğramak :Bir kimsenin hayırlı işine çeşitli yönlerden zarar
vermek.
kara fırın :Ekmek, pide, pizza ve benzer ürünlerin odun
közünde pişirildiği geleneksel odun fırını.
kazan gevreği :Maya, un ve suyla hazırlanan hamurun fırında
gevretilerek halka biçiminde yapılan çörek.
kepek :Elek üzerinde undan arta kalan kabuk parçaları.
keski :bk. Eğiş.
kırk fırın ekmek yemek :Ustalaşmak için gayret sarf etmek.
külçe :Fırın ekmeği.
margarin yağ :: Doymuş yağ oranı yüksek bitkisel katı yağ.
maya :Fermente ürünleri oluşturmak için kullanılan,
bakteri kültürü taşıyan, fırıncıların kullandığı
kuru ve yaş çeşidi bulunan katkı maddesi (TDK,
2011: 1637).
odun taklamak :: Odun kesmek.
pasa :Hamur bezelerinin konulduğu ağaç kasa.
298
pekmez :Üzüm veya dut suyunun ateşte kaynatılarak
koyulaştırılması ile oluşan nektar şeklindeki besin
değeri yüksek olan sıvı yiyecek.
pide :Mayalı uzun ve yayvan ekmek.
poğaça :Hamuruna yoğurt katılarak hazırlanan ve
içerisine peynir, kıyma, sucuk ve patates
konularak hazırlanan tuzlu çörek.
ramazan pidesi :Mayalı hamurdan yapılan yuvarlak ya da oval
biçimli yassı ekmek.
simit :Üzerine susam konulan halka biçimindeki çörek.
simitçi :Simit yapıp satan kişi.
simitçilik :Simitçilerin yapmış olduğu meslek.
somun ekmeği :Mayalı hamurdan yapılan yuvarlak ve şişkin
fırın ekmeği.
tahanlı :İçerisine tahin ve margarin yağı katılarak yapılan
katmerli çörek.
tahanlı küreği :Fırına dahanlı atmaya yarayan küçük ağaç
küreği.
tekne :İçerisinde hamur karılan ağaçtan yapılma uzun,
geniş ve derince kap.
unu eleyip eleği asmak :İsteklerini gerçekleştirmek.
üstüne tuz biber ekmek :Üzüntüyü veya acıyı daha da artıracak durum
yaratmak.
ziftin pekini ye :“Nimet bulamayasın.” anlamında bir söz.

4.48. Sobacılık
(Derleme)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-29.04.2017
Kaynak Kişi: Mehmet Ses
Sobacı Mehmet Ses, 1969 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul mezunudur. Mesleği,
babası Muharrem Ses’ten öğrenmiştir. Mesleğini 40 yıldır icra eden Ses’in, bu mesleği
öğrettiği kimse yoktur.
299
Meslekle İlgili Söz Varlığı
alt havalandırma :Sobanın yanma sisteminde alt kısmında bulunan
ucunda başlığı bulunan çubuk.
alttan havalı zoba :Havalandırma kısmı alttan verilen genellikle
silindir şeklinde imal edilen soba.
astar :Sobanın iç kısmına döşenen ve emayenin zarar
görmemesini sağlayan metal bölüm.
ayak :Sobanın yerle temasını sağlayan metalden
yapılma ayaklı bölüm.
baca döneri :Bacaların duman çekimine yardımcı olan dönerli
metal parça.
baca eğri de olsa dumanı doğru çıkar :“Bir kimse hangi ortam içinde bulunursa
bulunsun yaradılıştan doğru ve iyiyse bu
niteliğini yitirmez” anlamında bir söz
bacası tütmek :Varlığını sürdürmek.
bacası tütmez olmak :: Ocağı yıkılmak.
banyo sobası :Banyo suyunu kaynatmak için yapılmış soba.
boğazına dursun! :“Nefes alamayasın” anlamında bir söz.
boru :: Dumanı bacaya taşıma görevini yürüten, sac
veya emayeden imal edilen, silindir şeklindeki
parça.
boru desteği :Soba borusunun üzerine monte edilen ve kış
günlerinde üzerine çamaşır takılan metal parça.
borusu ötmek :Sözü geçmek, dinlenilmek.
borusunu çalmak :Birine hoş görünmek için, onun düşüncelerini
buhare :Soba bacası.
çenen çekilsin! :“Bir daha konuşmaya nefes bulamayasın”
anlamında bir söz.
döküm ızgara :Sıvı hammaddenin bir ızgara kalıbına
dökülmesiyle elde edilen ızgara.
döküm soba :: Demiri eritilip özel bir kalıba dökmek suretiyle
elde edilen soba.
300
elektrikli soba :Yakıt olarak elektrikle çalışan soba.
emaye boru :Üzeri emayla kaplanmış bulunan soba borusu
gaz yakıtlı soba :: Doğalgazın yanmasına uygun olarak imal
edilmiş soba.
haram olsun! :“Malım sana helal olmasın.” anlamında bir söz.
ızgara :Kovanın iç kısmına yerleştirilen ve üzerine odun
veya kömür konan metal çubuklardan yapılmış
silindir şeklindeki araç.
inek öldü değişik bozuldu :“Birlikte yapılan iş sona erdi, ortaklık bozuldu.”
anlamında bir söz.
katı yakıt sobası :: Odun, kömür gibi yakıtların yanmasına uygun
kova :Sobanın içerisinde yakılacak olan yakıtı
koymaya yarayan, belli biçimi ve derinliği olan
silindir şeklindeki kulplu araç.
kuzine soba :Ana gövde emaye sac olan, üst tablası döküm
malzemesinden üretilen, parçalı ızgara sistemi
uygulanan ve içerisine ateş tuğlası dizilerek
yapılan soba.
malımın hayrını görmeyesin! :“Aldığın bu mal sana fayda vermesin.”
anlamında bir söz.
mangal :İçerisinde kömür yakılarak pişirme işlemi
yapılan üstü açık dört ayaklı sac, bakır ya da
pirinçten yapılan bir tür ocak.
odun sobası :: Odun yakmak için ince sacdan yapılmış yüksek
ısıya dayanıklı olmayan soba.
olarak imal edilmiş soba.
pik döküm :: Dökme demirin eritilerek elde edildiği özel bir
soba ızgarası.
sac :İnce ve düz parçalar hâline getirilmiş mukavva
hâlindeki metal.
sac boru :Sacdan imal edilen boru.
sac ızgara :Sacdan imal edilen ızgara.
301
sıvı yakıt soba :Gazyağı, fuel oil, motorin yağlarının yanmasına
uygun olarak imal edilmiş soba.
soba :İçerisindeki yakıtın yanması sonucu ortama ısı
veren araç.
soba gelberisi :Soba içerisindeki kül partiküllerini temizlemeye
yarayan sacdan imal edilen araç.
soba tahtası :Sobanın yerle temas etmemesi için özel olarak
sac, emaye ve taş malzemeden yapılan dikdörtgen
altlık.
sobacı :Soba yapıp satan kimse.
sobacılık :Sobacının yaptığı iş.
taş ocak :Yemek pişirmede kullanılan etrafı tuğla
döşenmiş küçük piknik sobası.
teneke soba :bk. Odun sobası.
teneşirlere gelesin! :“En kısa zamanda ölesin.” anlamında bir söz.
tuttuğun altın olsun! :“Dünyada fakirlik yüzü görmeyesin.” anlamında
bir söz.
üst havalandırma :Sobanın yanma sisteminin üst kısmının ucunda
başlığı bulunan çubuklu mekanizma.
üstten havalı soba :Havalandırma kısmı alttan verilen genellikle
silindir şeklinde imal edilen soba.

4.49. Şapkacılık
(Derleme)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-11.04.2017
Kaynak Kişi: Harun Işık
Şapkacı Harun Işık, 1949 yılında Karaman’ın Eminler Köyünde doğmuştur. İlkokul
mezunudur. Mesleği, ustası imamettin Baysen’den öğrenmiştir. Mesleğini 50 yıldır icra eden
Işık’ın, bu mesleği öğrettiği kimse yoktur.
Meslekle İlgili Söz Varlığı
abiye şapka :Özel günlerde giysiye uygun yapılmış şapka.
302
Allah nazardan esirgesin! :“Allah kem gözlerden korusun.” anlamında bir
söz.
Allah’a emanet ol! :“Allah seni korusun.” anlamında bir söz.
astar :Şapkanın modeline uygun olarak yapılıp iç
kısmına dikilen özel kumaş.
deri şapka :Ana malzeme olarak deri kullanılarak yapılan
şapka.
didek :Şapkanın siperlik kısmı.
dikiş ipliği :: Dikiş makine hızlarında çalışabilmek üzere
tasarlanıp üretilmiş iplik.
duruş formu kontrolü :Şapkanın manken üzerinde duruşunun kontrol
edilmesi.
elin kolun dert görmesin! :“Vücuduna dert uğramasın.” anlamında bir dua
sözü.
fenikmek :Başı dönmek.
gidek :Siper.
grogren :Yaka, kemer vb. giysi bölümlerinin dik
durmasını sağlayan ya da böyle bölümlere biçim
vermeye elverişli sert yapılı ve şerit hâlindeki
kumaş parçası.
kasket :Erkeklerin başlarına taktığı siperli başlık.
keçe şapka :Ana malzeme olarak keçe kullanılarak yapılan
şapka.
kenar kalıbı :Şapkanın kenar kısmı için belirli ölçülerde
çizilmiş karton kalıp.
kenar :Tepenin etrafındaki yüzü çevreleyen kısım.
keten şapka :Ana malzeme olarak keten ipi kullanılarak
yapılan şapka.
kirişi kırmak :Kaçıp gitmek, uzaklaşmak.
klasik şapka :Şık ve zarif bir şapka.
kürk şapka :Ana malzeme olarak kürk kullanılarak yapılan
şapka.
303
lastik tel :Şapkanın dik durması ve kenarlarının şekil
alması için kullanılan malzeme.
makas :Birbirine bakan yüzeyleri sertleştirilmiş
çelikten üretilmiş kesici alet.
ölçü kontrolü :Şapkanın ölçülere uygunluğunun kontrol
edilmesi.
örgü şapka :Ana malzeme olarak örgü ipi kullanılarak
yapılan şapka.
pamuklu kumaş :Ana malzeme olarak pamuk ipliği kullanılarak
yapılan şapka.
paramın bereketini gör! :“Aldığın para artsın, çoğalsın.” anlamında bir
söz.
polar şapka :Ana malzeme olarak kimyevi malzemelerden
elde edilen kumaş kullanılan şapka.
saten şapka :Ana malzeme olarak parlak ve kaygan kumaş
kullanılarak yapılan şapka.
siper :Şapkanın ön kısmında bulunan çıkıntı.
spor şapka :Rahat ve kullanışI kolay bir şapka.
şakka/ şapka :Başlık, siper.
şapka çıkarmak :Üstünlüğünü kabul edip o kişiye karşı saygı
duymak.
şapka düştü kel göründü :“Kusuru örten şey ortadan kalkınca bütün
hileler ve ayıplar ortaya çıktı.” anlamında bir
söz.
şapkacı :Şapka yapıp satan kimse.
şapkacılık :Şapkacının yaptığı iş.
şapkası dar gelen, başı büyük sanır :“İnsanlar yaratılışları itibarıyle elindekilerden
şikâyet edip dururken bir başka insan bu
nimetler ile çok büyük işler başarabilir.”
anlamında bir söz.
tepe :Şapkanın başa oturan üst kısmı.
304
tepe kalıbı :Şapkanın tepe kısmı için belirli ölçülerde
çizilmiş karton kalıp.
teyel :Şapkanın tepe kısmını yan kısma iğne
yardımıyla tutturma işlemi.
tül şapka :Ana malzemesi tül kullanılarak yapılan şapka.
tüy şapka :Ana malzeme olarak kuş tüyleri kullanılarak
yapılan şapka.
ütü :Giysilerin kırışıklıklarını gidermeye yarayan
araç.
yalabaş :Çıkarcı, menfaatçi.
yan kalıbı :Şapkanın yan kısmı için belirli ölçülerde
çizilmiş karton kalıp.

4.50. Terzilik
(Derleme-1)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-13.04.2017
Kaynak Kişi: Salih Karharman
Terzi Salih Karharman, 1962 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul mezunudur.
Mesleği, ustası Cevdet Aydemir’den öğrenmiştir. Mesleğini 43 yıldır icra eden Karharman,
bu mesleği beş kişiye öğretmiştir.
(Derleme-2)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-03.02.2018
Kaynak Kişi: Sami Can
Terzi Sami Can, 1950 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul mezunudur. Mesleği,
ustası Mustafa Öznur’dan öğrenmiştir. Mesleğini 45 yıldır icra eden Can’ın, bu mesleği on
kişiye öğretmiştir.
(Derleme-3)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-21.02.2018
Kaynak Kişi: Rüştü Öğret
Terzi Rüştü Öğret, 1971 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul mezunudur. Mesleği,
305
kendisi öğrenmiştir. Mesleğini 16 yıldır icra eden Öğret’in, bu mesleği 3 kişiye öğretmiştir.
Meslekle İlgili Söz Varlığı
Allah hayırlı yedirmeyi nasip etsin! :“Aldığın parayı kazasız belasız yiyesin.”
anlamında bir dua sözü.
Allah emeğini yağlı çıkarsın! :“Kazancın bereketli olsun.” anlamında
bir söz.
Allah tuttuğunu altın etsin! :“Allah her şeyini bereketlendirsin.” anlamında
bir söz.
astar :Giysiyi daha dayanıklı kılmak için elbisenin iç
kısmına geçirilen ince kumaş.
astarlamak :Giyisilerin iç kısmına dikilen ince kumaş.
bekere :İplik eğiren çıkrık iğlerine geçirilmiş olup, iğin
süratle döndürülmesini temin eden, boynuzdan
yapılmış dişli makara (TDK, 2009: 601).
biye :Giysinin yaka, kol, etek bölgesine kendi kumaş
parçasından veya farklı kumaştan dikilen parça.
cannan :: Pantolon.
car :Çarşaf, siyah üstlük.
ceket/ çeket :Kollu üst giysisi.
cep :Üstte taşınabilecek şeylerin konulabilmesine
yarayan, giysinin belli yerleri içine yerleştirilen
astardan yapılmış kese.
çapıt :Bez parçası.
çeki :Kadınların başlarına bağladıkları başörtüsü.
çift dikiş :İki defa tekrar etmek.
çizgi taşı :Kumaş üzerine elle kalıp çizmede kullanılan,
farklı renkleri bulunan, genellikle sabundan
yapılan buhar, hava, su ya da ütü ile çıkan
işaretleme aracı.
çizim sabunu :Çizim yapmaya yarayan beyaz renkli sabun.
306
dar paça :Erkek pantolonlarında ortalama 17-19 cm
genişliğe sahip pantolon paçası.
desenli koton biye :Tamamen pamuk ipliğinden dokunmuş desenli
biye.
dikici :Eskiden terzi manasında kullanılan kelime.
dikiş :: Dikme işi.
dikiş iğnesi :Kumaş dikmeye yarayan ince uçlu sivri araç.
dikiş makası :: Dikişleri sökmeye yarayan makas.
dikiş makinesi :Çeşitli tekstil ürünlerini dikmeye yarayan
makine.
dikiş payı :Kumaşta dikişin daha rahat yapılabilmesi için
bırakılan mesafe.
duble paça :: Paça ucu, iki veya üç santim kadar dışarıya kat
verilmiş şekilde dizayn edilen, bir kumaş
pantolon paça modeli.
duzende :Terzi.
düğme :Farklı malzemelerden imal edilen ve
giyeceklerde ilikleme veya aksesuar şeklinde
dikilen tutturma aracı.
düğme basma makinesi :Kumaşın üstüne düğmeyi dikmeye yarayan
makine.
düz paça :: Pantolonlarda paça kısmı düz bir biçimde olan
paça.
elin kolun dert görmesin! :“Her zaman sağlıcakla kal.” anlamında bir söz.
engiştan :İğneyi itelemeye yarayan ve parmak ucunu
koruyan metal yüzük.
etek fermuarı :Etekler için üretilmiş fermuar.
farfaracı :Gürültü yaparak konuşan.
faşalakçı :Fazlaca abartan.
fıçıtmak :Bir tarafa hızlıca atmak.
fıymak :Sessizce ortalıktan çıkmak, sivişmek.
fleto :İlik cep.
307
ganere :Açgözlü, doyma bilmeyen.
gapalı :Kapalı.
gıncıfırlı :Süslü.
kolçak :Ceket ya da gömlek kollarının kirlenmesine
engel olmak için bilekten dirseğe kadar geçirilen
eğreti kolluk (TDK, 2009: 2097).
koyun cebi :Ceketin iç cebi.
gönye :Kesişen iki düzlemin oluşturduğu dik açıyı
denetlemeye, ölçmeye ve çizmeye yarayan, dik
üçgen biçimindeki araç.
harraz :: Duzende.
hayyât :Terzi.
İdris-i Nebi :Terzilerin piri.
ilik :: Pantolonlarda düğmenin geçtiği kısım.
İspanyol paça :: Dizden itibaren genişleyen pantolon paçası.
iş pantulu :İş yerinde giyilen pantolon.
kadife kumaş :Kadifeden üretilmiş kumaş.
kalıp :Bir şeye belirli bir biçim vermeye ya da bir şeyin
biçimini korumaya yarayan araç.
kanca :: Pantolonun bağlantısı sağlayan metal aksesuar.
kaplama :Kadın ceketi.
kefen paran olsun! :“Param sana dünyada hayır getirmesin, ölesin.”
anlamında bir söz.
kemer astarı :Kemerin iç kısmına dikilen kumaş parçası.
kendisi öğrenmiş de anasına da öğretmiş :“İşi tam öğrenmeden çevresindekilere öğretmeye
çalışan, uyanık.” anlamında bir söz.
Kırk yama makası :: Döner Kesici ismiyle bilinen, kumaş ve
geometrik şekillerin çabuk ve düzgün kesilmesini
sağlayan makas.
kise-ger :Eskiden kese dikme işini yapan kimse.
kot pantolon fermuarı :Kot pantolon için imal edilmiş fermuar.
koton biye :: Pamuk ipliğinden dokunmuş biye.
308
koton :: Pamuk ipliğinden dokunmuş pamuklu kumaş.
kumaş makası :Kumaş kesmeye yarayan makas.
makas :Karşılıklı yüzeyleri sertleştirilmiş çelikten
üretilmiş kumaş kesmede kullanılan alet.
masura :: Dikiş ipliğinin sarıldığı metal silindir araç.
mekik :: Dikiş makinesinde içine masura yerleştirilen
devinimli parça.
mezura :Çoğunlukla 1,5 metre uzunluğu olan terzilerin
kullandığı şerit metre.
mont fermuarı :Montlar için üretilmiş fermuar.
nakış makası :: Değişik şekilleri olan ve nakış yapmada
kullanılan makas.
okkalı söz :Ağır söz.
overlok :Konfeksiyonda parçaları birbirine tutturmak için
yapılan görünmez dikim işlemi.
overlok makinesi :: Overlok işlerini yapan makine.
ön kemer köprü :: Pantolonun ön kısmına belli aralıklarla kemer
geçirmek için dikilen kumaş parçası.
paça :Giysilerde bacakların girdiği alt bölme.
palto :Kış aylarında giyilen uzunca pardösü.
pamuklu kumaş :: Pamuktan üretilmiş kumaş.
patlet :: Pantolon veya eteklerde arasında fermuarı
barındıran kısım.
piko :Kumaşlarda kullanılan ve makine yardımıyla
montelenen bir tür nakış süslemesi.
pili :Giysilerde model özelliğine göre verilen
katlanan bolluk.
pistole cetveli :: Pergelle çıkarılamayan eğmeçleri çizmeye
yarayan ince gönye.
polyester kumaş :Naylon karışımı ile üretilmiş kumaş.
pontul :: Pantolon.
309
ribana :Giysilerde yaka, etek ucu veya kolların ağız
kısmına dikilen dokuma parçası.
riga :Terzilerin kullandığı değişik şekilleri bulunan
özel cetvel.
saku :Ceket.
saten biye :Atlas gibi parlak pamuklu kumaştan yapılmış
biye.
sırt :Elbise.
şablon :Konfeksiyonda kullanılan, tüm ölçü payları
verilmiş kesime hazır karton kalıp.
şipdüşen :Çıt çıt.
tela :Giysilerde, yaka ve benzeri yerlerde kumaşla
astar arasına konulan ve dik durmayı sağlayan
kolalı bez.
terzi :Giyim işlerini yapan kişi.
terzi kendi söküğünü dikemez :“Başkalarına yaptıkları hizmetleri bazen insanlar
kendi işlerini yapmaya sıra bulamazlar.”
anlamında bir söz (TDK, 2011: 2335).
terzihane :Giysi imal edilen üretim yeri.
terzilik :Terzinin yaptığı iş.
terziye dinlen demişler, ayağa kalkmış :“Herkesin farklı bir iş ve anlayış tarzı vardır.”
anlamında bir söz.
teyel :İki ya da daha fazla kumaş üzerine yapılan geçici
birleştirme işlemi.
urba :Elbise.
ütü :Giysilerde kırışıklığı gidermede kullanılan
elektrikli araç.
ütü masası :Üstünde ütü yapılan yüzeyi metal ve düz bir
kumaşla kaplanmış özel masa.
vatka :Ceket ya da benzeri giyeceklerin dik durması
için omuz kısmına içten yerleştirilen parça.
310
yüksük :: Dikiş diken bir kimsenin, parmağını iğnenin
batmasından korumak amacıyla parmak ucuna
taktığı, kesik koni biçiminde metal araç.
zehir zıkkım olsun! :“Param sana şifa getirmesin.” anlamında bir söz.
.
.
.

...

Kaynak: https://dosya.kmu.edu.tr/sbe/userfiles/file/tezler/tde/erdaldemir.pdf

[Edited at 2023-02-14 18:49 GMT] ▲ Collapse

Adnan Özdemir

Türkiye
Local time: 20:37
Member (2007)
German to Turkish
+ ...

TOPIC STARTER

*	Feb 14, 2023

--Tümüyle alıntıdır--

KARAMAN’DA GELENEKSEL MESLEKLERİN SÖZ VARLIĞI

Hazırlayan: Erdal DEMİR
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Türk Dili Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi

4.51. Tuzculuk
(Derleme-1)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-29.04.2017
Kaynak Kişi: Hasan Ehliz
Tuzcu Hasan Ehliz, 1965 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul mezunudur. Mesleği,
babası Hakkı Ehliz’den öğrenmiştir. Mesleğini 40 yıldır icra eden Ehliz’in, bu mesleği
öğrettiği kimse yoktur.
Meslekle İlgili Söz Varlığı
açık yaraya tuz ekilmez :“Acısı henüz taze olan bir kimseye üzüntüsü
hatırlatılmaz.” anlamında bir söz.
aş tuz ile, tuz oran ile :“Her iş belirli kurallar çerçevesinde yürür.”
anlamında bir söz.
ayağını sürümek :Başkalarının da peşi sıra gelmesini sağlamak.
çorbada tuzu bulunmak :Bir işte katkısı bulunmak.
değirmen :Tuz öğütmeye yarayan makine
deniz tuzu :: Denizlerin çöküntülerinde oluşan işlenmemiş ve
rafine edilmemiş doğal mineral zenginliğini
koruyan tuz.
eke :Çok bilgiç.
et kokarsa tuzlanır,
ya tuz kokarsa ne yapılır? :“Onarım bekleyen cihazı tamir edecek araç
bozulmuşsa, onun yapılacak bir şey kalmamıştır.”
anlamında bir söz.
göl tuzu :Göllerin dip kısımlarındaki çukurlarda birikme
yoluyla oluşan tuz.
gönenme hemi! :“Mutlu olmayasın.” anlamında bir söz.
311
hakkım sana haram olsun! :“Hakkımı sana helal etmiyorum.” anlamında bir
söz.
havuz :Tuzlu suların buharlaşması neticesinde
biriktirildiği büyük çanak.
Himalaya tuzu :: Pakistan’ın Himalaya dağlarından çıkarılan,
astım tedavisinde de kullanılan tuz.
höbek yapmak :Biriktirmek, yığmak.
karalama :Kötüleme.
kararlama :: Ortalama.
kaya tuzu :: Doğada billur şeklinde bulunan tuz.
kaypak :Sözüne güvenilmez.
kıfıltısı artmak :İş yoğunluğunun artması durumu.
kıydırma :Nazlanıp vazgeçme.
kondurma :Uygun bulma.
mineral :: Doğada değişik maddelerle karışık ya da bileşik
vaziyette olan ve kimyasal yöntemlerle oluşan
inorganik madde.
ocağı tütmek :Ekmeğini kazanacak kadar gelir elde etmek.
öğütmek :Tahılı ezerek un hâline getirmek.
sofra tuzu :Rafine edilmiş, mineralleri alınmış tuz.
sürüm sürüm sürünesice :“Hayatta hep sıkıntı çek.” anlamında bir söz.
tadı tuzu kalmamak :Eski neşesinde olmamak.
tadı tuzu yok :Zevksiz, yavan.
tadını tuzunu bulmak :Eski neşesine kavuşmak.
tencereyi kaynatmak :bk. Ocağı tütmek.
tuz :Kokusuz, suda eriyen, yiyecekleri korumada ve
tatlandırmada kullanılan billursu madde (TDK,
2011: 2395).
tuz biber ekmek :Sıkıntıyı daha da arttırmak.
tuz buz olmak :: Dağılmak.
tuz ekmek hakkını bilmeyen kör olur! :“İyiliğin hakkını bilmeyenin sonu iyi olmaz.”
anlamında bir söz.
312
tuzla buz etmek :: Paramparça etmek.
tuzluya patlamak :: Pahalıya mal olmak.
üstüne tuz biber ekmek :Üzüntüyü, kusuru artıracak sebepler oluşturmak.
tuz :Yiyeceklerde tatlandırıcı olarak kullanılan
mineral.
tuzcu :Tuz işleriyle uğraşan kimse.
tuzculuk :Tuzcunun yapmış olduğu iş.
tuz ekmek düşmanı :Yapılan iyiliği bilmeyen, nankör.
tuz ekmek hakkı :İyilik yapan kimseye karşı duyulan mihnet.
tuzlama :Tuzlama yapma işi.
tuzlayış :Tuzlama işi.
tuzlayayım da kokmayasın :Yanlış düşünüyorsun.
yaraya tuz biber ekmek :Bir derdin acısını daha da çoğaltmak.
yemeklik kaya tuzu :Yemeklerde kullanılan Kaya tuzu türü.

4.52. Yastık ve Minder İmalatçılığı
(Derleme-1)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-25.03.2017
Kaynak Kişi: Sebahattin Bayramlar
Yastık imalatçısı Sebahattin Bayramlar, 1964 yılında Karaman’da doğmuştur. Lise
mezunudur. Mesleği, ustası ve aynı zamanda babası olan Adıgüzel Bayramlar’dan
öğrenmiştir. Mesleğini 42 yıldır icra eden Bayramlar’ın, bu mesleği öğrettiği 1 kişi vardır.
Meslekle İlgili Söz Varlığı
alakayı kesmek :Konuşmamak, uzak durmak.
astar :Yastığın iç kısmına dikilen kumaş kaplama.
birleştirmek :: Parçaları bir araya getirmek.
boyu devrilsin! :“Boyu devrilsin, ölsün” anlamında bir söz.
çaba içine girmek :Bir şeyi elde etmek için emek sarf etmek.
çay ikram etmek :Müşteriye çay vermek.
desenli halı :Halının nakışlı bir türü.
dikiş makinesi :İç astarı ve dış yüzünü dikmeye yarayan makine.
divan :bk. Sedir.
313
dobra dobra olmak :Ne söyleyeceğini açık bir şekilde ifade etmek.
doğruları söylemek :Gerçekleri ifade etmek.
dönüvermek :Gerçeği saptırmak.
döşeme :Yastık ve minder yüzünü işleme.
döşemek : Döşeme işi.
dürüst olmak :Yalana başvurmadan açık sözlü olmak.
ekmeğinin davasında olmak :Ekmeği kazanmaktan başka düşüncesi olmamak.
elyaf yastık :İplik durumuna getirilen lifli maddeden yapılan
yastık.
emeğini feda etmek :İşi için çabasını var gücüyle kullanabilmek.
epengle kadife :Epengle fabrikasının ürettiği özel bir kadife.
fıkırdak :Cilve yapan, oynak.
fitne ficir :Her şeyde kötülük düşünerek yalan yanlış ortaya
atılan haber.
gaf yapmak :Hadsiz ve yerinde olmayacak şekilde söz
söylemek.
ganere :: Doymak bilmeyen, obur.
gergin durmak :Bir sorundan dolayı stresli olmak.
hâl hatır sormak :: Durumu hakkında bilgi alacak şekilde sohbet
etmek.
harbi olmak :: Dürüst olmak.
hasır yastık :Hasırdan yapılan yastık.
ilgilenmek :İlgi göstermek.
ipsiz sapsız :Elinden hiçbir iş gelmeyen, beceriksiz.
jakarlı kadife :: Değişik maddelerden elde edilen ipliklerin çeşitli
yöntemlerle bir araya getirilmesiyle oluşan
kadife.
kadife kumaş :İpek, yün ya da pamuktan dokunmuş, bir yüzü
çok kısa, ince ve sık tüylerle kaplı, parlak ve
yumuşak bir kumaş.
kanepe örtüsü :Kanepelerin üzerine örtülmek amacıyla üretilen
özel örtü.
314
kerevet :bk. Sedir.
koltuk örtüsü :Koltukların üzerine örtülmek için dikilen özel
örtü.
kontak kurmaya çalışmak :Konuyla bağlantıyı oluşturmak.
koton kumaş :: Pamuktan yapılmış özel bir kumaş.
kubik sünger :Küp biçiminde olan sünger.
meteliğe kurşun sıkmak :: Parasız ve pulsuz durumda olmak.
minder :İçerisine yün, pamuk veya kamış gibi
malzemeler konarak hazırlanan üzeri kumaş kaplı
oturma aracı.
müşteri her zaman haklıdır :“Müşterinin sözleri, istekleri doğrudur ve
yapılmalıdır.” anlamındabir söz.
müşteri şekline girmek :İletişim ortamını iyileştirmek.
müşteri tercihi :Tercihi ön plana almak.
on dört dans sünger :Eni on dört dans yoğunluğundaki sünger.
on sekiz dans sünger :Eni on sekiz dans yoğunluğundaki sünger.
ot yastık :İçine kurumuş ot basılarak hazırlanan yastık.
otantik desenli halı :Geleneksel motifler dikkate alınarak yapılan
halı.
öfkelendirmek :Bir konu hakkında muhatabı sinirlendirmek.
öteberi :Esnafın kullandığı eşyalar.
özen göstermek :Emek sarf etmek.
pamuk kırlent :Ana malzemesi pamuk olan ve üzerine değişik
kumaş geçirilen divanlarda köşelere konulan
yastık.
pamuk minder :Çoğunlukla içerisine pamuk konularak yapılan
minder.
pamuk yatak :: Pamuktan yapılan yatak.
paramın hayrını görme! :“Aldığın parayı ağız tadıyla yeme.” anlamında
bir söz.
preslenmiş hasır otu :Yastık yapımında kullanılan hasır.
315
ranza :Ahşap veya demir malzemeden yapılan iki katlı
karyola.
rızkının peşinde olmak :Rızkını kazanmak için çabalamak.
sağ baş yastık istemez :“Sağlıklı bir insan, hasta oldum deyip yatamaz.”
anlamında bir söz.
sedir :Üstü minderli ve yastıklı olabilen oturma takımı.
sıkı fıkı olmak :Samimi olmak.
sıracalı :Veremli.
siftinme :Gereksiz tembellik, oyalanma hâli.
silikonlu yastık :Ana malzemesi silikondan imal edilen yastık.
sinek avlamak :Hiç müşterisi bulunmamak.
sivişmek :: Ortamdan sessizce kaybolmak.
sunta lam :Ana malzemesi suntadan imal edilen ahşap
levha.
sünger minder :Ana malzemesi süngerden imal edilen minder.
sünger yastık :Ana malzemesi süngerden imal edilen yastık.
şabbadak :: Durup dururken, şap diye.
şark odası :: Doğu Anadolu yöresinde sıkça kullanılan özel
bir oturma takımı.
şimcik/ şinci :Şu an.
şipinger kadife :Kendine has desenleri bulunan özel bir kadife.
şirnemek :Şımarmak.
tafta kumaş :İpek liflerinden yapılmış değişik renklerde
parlak bir kumaş.
uzmanlaşmak :Alanıyla ilgili gerekli olan bilgi ve beceriyi
kazanmak.
üretmek :Yeni ürünler yapmak.
vele :Kumaş.
yastık :: Pamuk, yün, kuş tüyü vb. malzemelerle içi
doldurulmuş yatak takımı malzemesi.
yastık kılıfı :Yastık iç malzemesinin konulduğu örtü.
yirmi sekiz dans sünger :Eni yirmi sekiz dans yoğunluğundaki sünger.
316
yürütmeye çalışmak :Her türlü zorluğa rağmen o işi devam ettirmek
için çaba sarf etmek.
yüzleme :Yastıkların dış kısmına özel olarak hazırlanan
kılıfı geçirme.

4.53. Yorgancılık
(Derleme-1)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-07.01.2017
Kaynak Kişi: Mehmet Barut
Yorgancı Mehmet Barut, 1963 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul mezunudur.
Mesleği, babasından öğrenmiştir. Mesleğini 37 yıldır icra eden Barut’un, bunu 4 kişiye
öğretmiştir.
(Derleme-2)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-19.01.2017
Kaynak Kişi: Dede Gözel
Yorgancı Dede Gözel, 1955 yılında Karaman’ın Süleymanhacı Köyünde doğmuştur.
İlkokul mezunudur. Mesleği, Taşkaleli Süleyman Ustadan öğrenmiştir. Mesleğini 46 yıldır
icra eden Gözel’in, bunu üç kişiye öğretmiştir.
(Derleme-3)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-09.01.2017
Kaynak Kişi: Halil Uyar
Yorgancı Halil Uyar, 1976 yılında Karaman’da doğmuştur. İlkokul mezunudur. Mesleği,
ustası Galip Karaca’dan öğrenmiştir. Mesleğini 25 yıldır icra eden Uyar’ın, bu mesleği
öğrettiği kimse yoktur.
(Derleme-4)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-27.12.2017
Kaynak Kişi: Şaban Demirel
Yorgancı Şaban Demirel, 1958 yılında Karaman’ın Sudurağı Kasabasında doğmuştur.
İlkokul mezunudur. Mesleği, ustası Mehmet Uysal’dan öğrenmiştir. Mesleğini 42 yıldır icra
317
eden Demirel’in, bu mesleği 4 kişiye öğretmiştir.
Meslekle İlgili Söz Varlığı
acın üstüne dokuz yorgan örtmüşler,
gene de üşümüş :“Sıkıntısı geçmedikçe insanlar rahata
kavuşamaz.” anlamında bir söz.
Allah namerde muhtaç etmesin! :“Allah seni hep iyi insanlarla karşılaştırsın.”
anlamında bir söz.
Amerikan bezi :: Düz beyaz pamuklu bir kumaş.
anan eğirip baban dokumadı ya :“Neden bu kadar ayrıntılı inceliyorsun, çabuk
kararını ver.” anlamında bir söz.
aslan kuyruğu motifi :Yorgancılıkta kullanılan bir motif.
astarı yüzünden pahalı olmak :Maliyetini fazlasıyla aşmak.
atlas yorgan :Camgöbeği renginde saten kaplamalı yün
yorgan.
attan düşene yorgan döşek;
eşekten düşene kazma, kürek :“Makam ve mal varlığını kaybetmek.”
anlamında bir söz.
ayağını yorganına göre uzat! :“Giderini gelirine göre ayarla.” anlamında bir
söz.
balmumu :Yorgancılıkta dikiş ipliğinin sağlamlaştırmakta
kullanılan malzeme.
basma :Yorgan yüzü için üretilen, basit desenli, pamuklu
dokumaya baskı yoluyla şekil verilen desenli bir
kumaş.
bebek yorganı :Bebekler için hazırlanan yorgan.
bitli yorganı kimse üstüne almaz :“Sorunlu bir durumu kimse sahiplenmez.”
anlamında bir söz.
bülbül yuvası motifi :Yorgancılıkta kullanılan bülbül yuvasını andıran
bir motif.
cafcaflı :: Oldukça gösterişli.
carıcabbar :Uyanık, gözü açık.
318
cennet köşklerine giresin! :“Cennetin en güzel köşklerinde makamın olsun.”
anlamında bir söz.
cetvel :Tahta, plastik veya madenden yapılan çizgi
çizme aracı.
çırpı :Yün atmak için kullanılan ağaçtan yapılan ince
ve uzunca bir sopa.
çuvaldız :Kalın kumaşları dikmekte kullanılan büyük iğne.
değneğe gelmemek :Bir işi yapmaya eli yatkın olmamak.
değnek :Farklı ağaç dallarından yapılan esnek bir sopa.
deri saten :: Deriye benzeyen parlak, sentetik veya kendinden
desenli ya da desensiz bir kumaş.
dikiş kalmak :: Olmasına çok az kalmak.
dikiş tutturamamak :Bir yerde veya işte devamlı olamamak, sebatsız
olmak.
ditmek :Yünü elle veya değnek yardımıyla dağıtmak.
dörtlü papatya motifi :Yorgancılıkta kullanılan bir motif.
döşek :bk. Yatak.
döşek yüzü :Yatakların üzerine geçirilen kumaş örtüsü.
düzleme :Astarın içine koyulan yünün eşit şekilde
yayılması için değnekle dövülerek düzeltme
işlemi.
eciş bücüş :Eğri büğrü, belli bir şekli olmayan.
efdal :Uygun görülen, tercih edilen.
ehvenişer :Kötünün iyisi.
eke :Kartlaşmış.
el yatkınlığı :El işlerini yapmakta yetkinlik durumu.
elyaf :Genellikle iplik durumuna getirilebilir lifli iç
malzeme.
evlenmek isteyen genç yorganını keser :“Evlenmek isteğini belli etmek.” anlamında bir
söz.
fiske :bk. Yıldız dikiş.
319
fitil çekme :Yatağın kenarındaki, yatağın düz olması için
kullanılan dikiş.
fitil fitil burnundan gelsin :“Paramın hayrını görme.” anlamında bir söz.
fos çıkma :Yalan olduğu ortaya çıkma.
gece yorgan kaplanmaz :“Uğursuzluk” sözü.
hasse :: Patiska.
iğneyi kendine,
çuvaldızı başkasına batır :“Kendine yapılmasını istemediğini başkalarına
yapma!” anlamında bir söz.
hediye yorgan :Hediye amacıyla hazırlanan yorgan.
hurma dalı motifi :Yorgancılıkta kullanılan hurma dalı biçimde
motif.
iç astar :Ölçüye göre tek veya çift kişilik olarak kumaşın
makasla kesilmesi işlemi.
iğne :: Dikiş dikme işlerinde kullanılan ince uçlu çelik
araç.
iğne ile kuyu kazmak :Çok çalışmak suretiyle bir yerlere ulaşabilmek.
iğne ipliğe dönmek :Çok zayıflamak.
iğne üstünde oturmak :: Diken üstünde oturmak.
iğne yemek :İğne olmak.
iğne yutmuş ite dönmek :Zayıf ve bitkin duruma gelmek.
ilmeyit iğnesi :Çatal iğne.
innecelik :Bir bez içine yün basılıp iğnelerin saplandığı
yüzeyi bulunan araç.
ipek :Asetat, floş ve ipek ipliğinden dokunan bu
kumaş.
kadife yorgan :Kadife kumaştan yapılan yorgan.
kalıp :Genellikle mukavvadan yapılmış desenlendirme
işlerinde kullanılan araç.
kaplen kumaş :Yorgancılıkta kullanılan bir kumaş.
kılıf :Yorgan astarının muhafaza edilmesi için
kumaştan dikilen koruma malzemesi.
320
kırk yamalı yorgan :Kırk yama motifinin işlendiği yorgan.
kışın yorgana muhtaç olasın! :“Sürekli yokluk çek!” anlamında bir söz.
kışlık-yazlık yorgan :Mevsimine göre kullanılan yorgan.
kibrit çöpü motifi :Yorgancılıkta kullanılan ve kibrit çöpünü
andıran bir motif.
Konya gülü motifi :Yorgancılıkta kullanılan ve gül şeklini andıran
motif.
kuş tüyü yorgan :İç malzemesi kuştüyü olan yorgan.
makas :bk. Sındı.
mermerşahi :Tülbende benzeyen, fakat sık dokunmuş ve
yumuşak kuşeli kumaş.
mezura :Ölçü almak için kullanılan şerit metre.
nevresim :Torba biçiminde dikilmiş, yorgana geçirilen
renkli kılıf.
patiska :Beyaz, sık dokunuşlu, parlak bez ayağı örgülü
pamuklu bir kumaş.
pire için yorgan yakmak :Önemsiz bir şey için gereğinden fazla tepki
göstermek.
saray yolu motifi :Yorgancılıkta kullanılan bir motif.
saten :: Dokumanın bir çeşidi olup; düz, çok parlak ve
kaygan yüzeyli bir kumaş.
sen daha çok yorgan geversin! :“Bu kötü huyundan dolayı daha çok çekersin.”
anlamında bir söz.
sındı :Kumaş kesmeye yarayan iki ucu keskin alet.
sırmalı yorgan :Altın yaldızla işlenen yorgan.
sumat :Sofra bezi.
sümeye uğraşmak :Gereksiz yere, boşu boşuna çabalamak.
telli yorgan içinde yatasın! :“Zenginlik içerisinde olasın!” anlamında bir söz.
terazi :Bir kolun iki ucuna asılı iki kefeden oluşan ve
genellikle yün ve pamuk tartmaya yarayan tartı
aleti.
321
üçlü papatya motifi :Yorgancılıkta kullanılan üçlü papatya şeklini
andıran motif.
üçlü yonca motifi :Yorgancılıkta kullanılan üçlü yonca şeklini
andıran motif.
verip de kötü olacağına,
verme kötü ol daha iyi :“Alamayacağın parayı hiçbir zaman verme.”
anlamında bir söz.
yas yorganı :Hüzün yorganı.
yatak :İçerisine yün, pamuk, elyaf vb. malzemeler
konularak üstü astarlandıktan sonra dış kısmına
kumaştan yüz geçirilen yatmada kullanılan yer
sergisi.
yatak kökleme :Yatak düzeltildikten sonra çuvaldızla yapılan iki
taraflı sıkıştırma işlemi.
yatak yüzü :Yatağa geçirilen dış kumaş.
yazın ayrana,
yazma yorgan :Yazmalık kumaşın orta kısmının dört kenarına
çizilmiş fiyonk motifinin birbirine bağlanması
suretiyle yapılan yorgan.
yıldız dikiş :Yorganda dikişlerin aynı hizaya gelecek şekilde
dikilmesinde kullanılan dikiş.
yıldız motifi :Yorgancılıkta kullanılan yıldız şekline benzeyen
bir motif.
yorgan :Yatakta örtünmeye yarayan, içi pamuk, yün vb.
şeylerle doldurularak dikilmiş geniş örtü (TDK,
2011: 2607).
yorgan açma :Rulo şekline getirilen yorganın tersine
çevrilmesinden sonra ruloları elle ayarlı bir
şekilde iki tarafa açma işlemi.
yorgan ağzı :Yorganın ağız kısmının özel dantelle işlendiği
yorgan.
322
yorgan çizme :: Düz ve modelli yorganlarda dikme işleminin
hangi aralıklarda olacağını kaba hatlarıyla
yorgana çizilmesi işlemi.
yorgan dikme :Yorganı belirli kalıplara göre şekiller vererek
dikme işlemi.
yorgan döndürme :Astar içerisindeki yünün düz durması için
yapılan işlem.
yorgan döşek yatmak :Ağır hasta olmak.
yorgan döşeme :Tezgâhta çırpılan yünün astarın üzerine eşit
şekilde yayılması işlemi.
yorgan düzleme :Astarın içine koyulan yünün eşit şekilde
yayılması için değnekle dövülerek yapılan
düzeltme işlemi.
yorgan gitti kavga bitti :“Ortada sorun çıkaracak bir şey kalmadı.”
anlamında bir söz.
yorgan iğnesi :Yorgan dikmeye yarayan bir tür kalın ve uzun
iğne.
yorgan ilgileme :Yorganın dağılmaması için belirli yerlerden
dikme işlemi.
yorgan ipliği :Yorgan dikmeye yarayan naylon, yün ve
pamuktan yapılan iplik.
yorgan kavgası yapmak :Çıkar uğruna münakaşa etmek.
yorgancı :Yorgan yapıp satan kimse.
yorgancılık :Yorgancının yaptığı iş.
yüksük :: Dikiş dikme sırasında parmağa takılan ve
parmağa zarar gelmesini önleyen metal koruma
aracı (TDK, 2011: 2625).
323

4.54. Yufkacılık
(Derleme)
Derleme Yeri ve Tarihi: Karaman-27.12.2017
Kaynak Kişi: Ayhan Öz
Yufkacı Ayhan Öz, 1977 yılında Karaman’da doğmuştur. lise mezunudur. Mesleği,
ustası İzzet Bal’dan öğrenmiştir. Mesleğini 30 yıldır icra eden Öz’ün, bu mesleği öğrettiği 5
kişi vardır.
Meslekle İlgili Söz Varlığı

bezdirme :Mısır, arpa, darı ve buğday unlarından yapılan
mayalı, mayasız, yağlı, yağsız, şekerli,
şekersiz, ince ve kalın pişirilen sac ekmeği
(TDK, 2009: 649).
beze :Yufka açmadan önce, hamurun ayrıldığı
toparlakların her biri (TDK, 2009: 649).
bicci :Sacda pişen peynirli ekmek
bişi :Çörek, bayramlarda yapılan yağlı, tatlı
ekmek, sac ekmeği.
bişirgeç :: Demir şiş.
böreklik yufka :Börek yapımında kullanılan özel bir yufka.
elek :Unun içindeki kalın tortuları ayırmaya
yarayan bir kasnağın alt kısmına monte
edilmiş süzgeci bulunan eleme aracı.
erişte :Un, yağ ve yumurtanın harmanlanması ile
yapılan hamurun yufka hâline getirilip bıçak
yardımıyla ince bir şekilde kesilmesiyle
hazırlanan ev makarnası.
eriştelik :Erişte yapmak için özel hazırlanan malzeme.
gevrek :Tereyağı ile yoğrulan hamurun yaklaşık iki
parmak uzunluğunda bıçakla kesilerek belli
sıcaklıkta pişirilmesi ile yapılan gevrek.
324
hacı lokuru :Tereyağı ile yoğrulan hamurun küçük
parçalara ayrılarak belli sıcaklıkta pişirilmesi
ile yapılan gevrek.
kestel :bk. Erişte.
mantı :Açılan yufka kare şeklinde küçük küçük
parçalara ayrılarak, içerisine et harcı konulmak
suretiyle yapılan hamur yemeği.
maya :Ekmek yapımında mayalanmayı sağlayan
özel bir katkı maddesi.
mayacı :Maya satan kişi.
mayalamak :Hamuru kabarma işlemi.
mayalı :Hamur bezesinin oklava yardımıyla belli
kalınlıkta açılarak pişirilmesi ile elde edilen
yuvarlak ekmek.
merdane :: Orta kısmı enli silindir şeklinde kısa oklava.
oklava :Hamur açmakta kullanılan silindir şeklindeki
ince ağaç değnek.
pişirmek :Belli bir ısıyla yapılan malzemenin pişirilmesi
işlemi.
sıkma :İçerisine peynir, patates, kıyma koyarak
hazırlanan tandırda pişirilen küçük yuvarlak ve
yayvan ekmek.
şebit ekmek :Açılan yufkanın saç üzerinde pişirilmesi ile
yapılan özel bir ekmek.
şebit :Yufka.
şepit :bk. Şebit.
taptup :Kalın bazlamaya benzer bir çeşit tandır
ekmeği.
topalak :Bazlama.
tuz ekmek düşmanı :Kadir kıymet bilmez, nankör.
tuz ekmek hakkı :Kendisini yetiştiren bir kimseye karşı duyulan
minnettarlık.
325
uğra :Yufka açılırken, hamurun tahtaya
yapışmaması için kullanılan kalın un.
ulam ulam açmak :Art arda.
yufka ekmeği :bk. şebit.
veresiye isteme benden
buz gibi soğurum senden :“Veresiye dostluğu bozar.” anlamında bir söz.
yufka :Hamur bezesinin oklava yardımıyla inceltilip
açılmış hâli.
yufka yürekli :En küçük şeyde bile etkilenen, hassas kişi.
yufkacı :Yufka yapıp satan kişi.
yufkacılık :Yufkacının yaptığı iş, meslek.
yumuş bitirmek :Buyurulan bir işi yapmak.
yumuş buyurmak :İş buyurmak.
yumuş ehli :Söz dinleyen, her istenileni yapan.
yumuş tutmak :Verilen her işi yapmak.

.
.
.

...

Kaynak: https://dosya.kmu.edu.tr/sbe/userfiles/file/tezler/tde/erdaldemir.pdf

[Edited at 2023-02-14 18:59 GMT] ▲ Collapse

Adnan Özdemir

Türkiye
Local time: 20:37
Member (2007)
German to Turkish
+ ...

TOPIC STARTER

*	Feb 14, 2023

--Tümüyle alıntıdır--

KARAMAN’DA GELENEKSEL MESLEKLERİN SÖZ VARLIĞI

Hazırlayan: Erdal DEMİR
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Türk Dili Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Karaman’da bugün varlığını devam ettirmeye çalışan geleneksel mesleklerin söz
varlığı üzerine yapılan bu çalışmada 54 ... See more

--Tümüyle alıntıdır--

KARAMAN’DA GELENEKSEL MESLEKLERİN SÖZ VARLIĞI

Hazırlayan: Erdal DEMİR
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Türk Dili Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Karaman’da bugün varlığını devam ettirmeye çalışan geleneksel mesleklerin söz
varlığı üzerine yapılan bu çalışmada 54 adet geleneksel meslek tespit edilmiştir. Bu meslekleri
sürdüren ustaların en deneyimlileri ve işine hâkim durumda bulunan kişilerden oluşan 97
kaynak kişi ile yüz yüze görüşmeler yapılmak suretiyle derlemeler yapılmıştır. Derlemelerde
istenen düzeyde söz varlığı unsurlarına ulaşılamadığında yine aynı mesleği yapan diğer
ustalarla da temasa geçilerek ilave derlemeler yapılmıştır. Derlemeler sırasında ustaların
anlatımları, kendi istekleri doğrultusunda sesli ve görüntülü olarak kamera ile kayıt altına
alınmıştır. Derlemeler sırasında ustaların büyük bir kısmı bu çalışmaya katılmakla beraber
bazıları da (tenekeci, semerci) bu derleme çalışmalarında kaynak kişi olmak istememiştir.
Yapılan görüşmeler ve gözlemler neticesinde bu mesleklerden dönemin teknolojik
değişmelerine ayak uydurup bu ihtiyaçlara göre değişimlerini sağlayanların ayakta kaldığı ve
kalmaya devam edeceği görülmektedir. İnsanların taleplerinin hızlı bir şekilde değiştiği
günümüz dünyasında geleneksel olanı; sürekli yerinde sayan, değişikliklere karşı direnç
gösteren olarak değerlendirmek ve bu şekilde düşünmek yanlış bir yaklaşıma sebep olacaktır.

Geleneksel meslekleri çağın gereksinimlerini karşılama durumlarına göre
sınıflandırmak mümkündür. Karaman’da mesleki varlığını şu an için sürdüren ve gelecekte de
devam ettirecek gibi görülen “aktarlar, ayakkabı satıcıları, çay ocağı işletmeleri, çilingirler,
duvarcılar, etli ekmekçiler, fırıncılar, fotoğrafçılar, gümüşçüler, hamamlar, hırdavatçılar,
hurdacılar, kadayıfçılar, kahvehaneler, kasaplar, kuyumcular, lokantacılar, saatçiler,
simitçiler, terziler ve yufkacılar” gibi geleneksel meslekler bulunmaktadır. Bu mesleklere olan
talep, eski dönemlerde olduğu gibi bugünlerde de oldukça fazladır.

Varlığını şu an için sürdüren fakat yakın bir gelecekte yok olma tehlikesi yaşayan
“ayakkabı boyacıları, ayakkabı tamircileri, değirmenciler, manifaturacılar, tuzcular,
yastıkçılar ve yorgancılar” gibi geleneksel meslekler bulunmaktadır. Bu meslekler
fabrikasyon üretimin yaygınlaşması ve ucuz olması, artan maliyetler ve ara eleman bulmada
yaşanan sıkıntılar gibi olumsuzluklardan etkilenerek geçmiş dönemlere nazaran önemini
kaybetmişlerdir. Karaman’da meslek ustalarına gereken destek sağlanmazsa yakın gelecekte
bu saydığımız mesleklerin yok olması kuvvetle muhtemeldir.

Varlığını son birkaç ustanın şahsi gayretiyle devam ettirmeye çalışan fakat yakın bir
gelecekte yok olma tehlikesi yaşaması muhtemel “bakırcılar, bakkallar, çerçiler,
değirmenciler, demirciler, dokumacılar, halıcılar, helvacılar, kalaycılar, marangozlar,
sobacılar ve tuzcular” gibi geleneksel meslekler bulunmaktadır. Bu meslek erbaplarının
sayıları oldukça azalmıştır.

Varlığını artık son temsilcilerinin gayretiyle sürdüren fakat bu son temsilciden sonra
yakın bir gelecekte yok olması beklenen “bıçakçı, çakmakçı, derici, foracı, gömlekçi, hallaç,
kelle ütücüsü, kolonya imalatçısı, kündekâri, nalbant, saraç, sayacı ve şapkacı” gibi
geleneksel meslekler bulunmaktadır. Bu meslekler, son temsilcilerinin şahsi gayretleriyle
varlığını devam ettirmekte olup kaybolması en kuvvetli geleneksel meslek gruplarıdır.

Bu çalışma ile Karaman’da unutulmaya yüz tutmuş geleneksel mesleklerin son
temsilcilerinin kullanmış oldukları kelime, terim, deyim, atasözü, kalıp söz, argo ve
ikilemelerin neler olduğu gösterilmeye çalışılmıştır. Bu dil unsurları derlenirken geleneksel
mesleklerin icra edildiği dükkân ve iş yerlerinin seçilmesinde en yaşlı ve tecrübeli
sanatkârların olmasına özen gösterilmiş, elde edilen veriler doğal gözlem ve yüz yüze
görüşme yöntemleriyle elde edilmiştir.

Karaman’daki geleneksel meslekler üzerine yapılan derleme çalışmasında tespit edilen
söz varlığı unsuru 4049’dur. Bu söz varlığı unsurlarından 2291’i kelime, 675’i terim, 377’si
deyim, 200’ü atasözü, 273’ü kalıp söz, 113’ü argo ve 120’si ikilemedir. Demircilik, 194 adet
söz varlığı unsuruyla derlemesi en fazla yapılan meslek olmuştur. Söz derlemesi en az yapılan
meslek, 23 adet söz varlığıyla sayacılık olmuştur.

Bu çalışmaya göre; Karaman’da varlığını devam ettiren geleneksel mesleklerin, en
fazla kullandığı söz varlığı unsurunu sözcükler oluşturmuştur. Özellikle söz varlığı
unsurlarından biri olan sözcüklerin türetme, ikileme, farklılık ve benzerlik yönünden
ilişkilendirmeler şeklinde oluştuğu, yöresel ağız özelliklerinden de oldukça fazla
etkinlendikleri görülmüştür. Teknolojik gelişmelerin mesleki dile yansımasının sonucu olarak
pek çok yeni sözcük de birer söz varlığı unsuru sayılarak çalışmaya dahil edilmiştir. Derleme
çalışmalarında Karaman’a özgü olduğu düşünülen argo ifadelere de oldukça sık rastlanmıştır.
Bazı kelime, terim vb. söz varlığı unsurlarının birçok meslekte kullanıldığı, bunların bir ortak
alan oluşturduğu gözükmektedir.

Geleneksel mesleklerle ilgili derlenen sözcüklerin çoğunu, esnafın alışverişte
kullandıkları ürünlere ad olan kelimeler oluşturmuştur: basma, bıçak, boya, bluz, but, calla,
cila, cüccam (çörek otu), çakı, çapraz, çekiç, çekirdek, çıtlık (menengiç), çul, deri, döş,
elsıranı, elyaf, entari, Ermenek, etamin, etli ekmek, pazen, fırça, gelberi, gevrek, gora, gosa,
goşana, göynek (gömlek), güğüm, hacı kanatyel, hacı lokuru, haranı, heybe, hıltar, ibrik,
incik, işkembe, kasket, kelle, kelpeten (kerpeten), kılıf, kıymalı, kösele, kundura, lastik, löküs,
makas, mayalı, megene, mezura (mezru), mıh, mitil, nal, nalbur, nay, odbeli, okkalı kahve,
orta şekerli kahve, örs, pabuç, paça, patlet, pense, peynirli, sahan, sındı, sikke, şapka, şebit,
şibidik, taban, tahanlı (tahinli), tahra, tavşankanı çay, topuklu çay, yemeni, yüksük, zıvana,
zincir, zippo vb.

Ürünü satma çabasıyla ilgili derlenen kelimeler ağız özelliklerini yansıtmaktadır.
Bunlara örnek olarak: bakale bi bacım (bakar mısın bacım?), cıncık gibi, çene çalmak, damat
gibi tıraş ittim (ettim), de hele (evet diyecek misin?), di hadi gı (haydi söyler misin?),
harmana virirsin (verirsin), hepisi gabala (hepsi kabala), hırtıbığım kesildi (dermanım
kalmadı), gafa (kafa) yormak, pek gözel (güzel), tavşan ganı (kanı) çay gatayım (katayım) vb.
sözler gösterilebilir.

Müşterinin karakter özelliklerini yansıtan kelimelere de sıkça kullanılmıştır. Bunlara
örnek olarak şu sözcükler gösterilebilir: alıcı, cimri, cins, çalçene, çenebaz, elitez, enaneli,
faşalak, fıkırdak, fitneficir, ganere, gâvur inatlı, geveze, gıle, gıydırma, goduk, gopil, gostaklı,
gubuz, hödük, höflü, hukela, kıl, mıhsıçtı (mıksıçtı), mısgı, mızırdak, pinti, sallayıcı, sırnaşık,
sorucu, sünempe, şişgin, tip, yağlı, yavan vb.

Meslek ustalarının memleketi, yaptığı iş kolu ve karakter özellikleriyle ilgili olan
kelimeler de kullanılmıştır: berber, Bozkırlı, cıncıkcı, çorbacı, esansçı, eskici, gökgözlü,
Hadimli, helvacı, hurdacı, kefenci, kelleci, kumaşçı, ütücü, yorgancı vb.

İş yerinin hizmet yönüyle yakın olduğu konuyla ilgili kelimelere örnek olarak şunlar
verilebilir: arabaşı çorbacısı, bıçakçı, boyacı, çaycı, demirci, derici, dokumacı, foracı,
gömlekçi, hallaç, hamamcı, hırdavatçı, kelle paçacı, kolonyacı, kokoreççi, kunduracı,
kuyumcu, nalbur, saatçi, sayacı, tamirci, tuzcu vb.

Yapılan iş ya da mesleğin nitelikleriyle ilgili kelimeler de kullanılmıştır: açma,
ayakkabı, baharat, bakır, bakkal, bıçak, boya, börek, cila, çarık, çekiç, çorba, çöven, deri,
ebru, ekmek, esans, esansçı, etçi, fırça, gömlek, helva, iğne, incik, ip, kadayıf, kalay, kasket,
kasnak, kazan, kelle, kılıf, kiriş, kolonya, kömür, körük, kumaş, makas, masura, mayalı,
mekik, meşin, mıh, nacak, nal, ocak, ok, pabuç, pide, pik, sac, satır, simit, soba, somun, şapka,
taş, temren, törpü, tuz, veresiye defteri, yastık, yay, yorgan, yorgan, yufka vb.

Bugünlerde Karaman’da varlığını sürdürmeye çalışan geleneksel meslekler, meydana
gelen teknolojik gelişmelerden oldukça hızlı bir şekilde etkilenmiş ve bu gelişmeler ışığında
söz varlığı unsurlarına yeni mesleki terim ve kelimeler eklenmiştir. Teknolojik gelişmeler
neticesinde geleneksel mesleklerin söz varlığına girmeyi başaran mesleki terim ve sözcüklere
sıkça rastlanmıştır: agrega ölçeği, ajitasyon, adaptör, aksesuar takma makinesi, apartura,
apoletli gömlek, babet, bilgisayar hurdası, biyometrik foto, bleyzer kumaş, broş, cips, çerez,
çöp sasörü makinesi, deklanşör, derz, desenli koton biye, deterjan, dia, dijital, duble kol, duble
paça, elevatör, espadril ayakkabı, estetik, fikser, flaş, fleto, fluluk, format, fotojen, fotojenik,
fotokopi, fotometre, fotometre, fotomodel, fotomontaj, fotokopi, fotoroman, fotosel, fototek,
fototip, fön çekme, fresko kumaş, helezon, jöle, kadrajlama, kasa fişi, kaşe, kıvırma makinesi,
kola, konturnua, konturfile, korniş, koton, köşebent, kronometre, kürk şapka, lehim makinesi,
lens, losyon, malafa, matkap, metol, mont fermuarı, neskafe, paspartu, patlet, pençata,
perspektif, pervaneli tekne, peykan, pırlanta, pigment, piksel, pires, pistole cetveli, pistole,
pişrev, polar şapka, polaroid fotoğraf makinesi, polyester ip, polyester kumaş, poplin kumaş,
poşet, pösteki kürk, priz, puta, rani, reflektör, regola yapmak, regula, reyon, reze, ringel
kumaş, rölyef, saç kurutma makinası, saksoni kumaş, sandalet, saten, siliksiyon, sneaker
ayakkabı, spor ayakkabı, sprey, stereoskobik fotoğraf makinesi, şampuan, şantuk kumaş,
şayak kumaş, şifon, tafta, tartan kumaş, tekstil, tektaş, terikoton kumaş, tıraş makinası, tranç,
triyör, vinleks ayakkabı, vinleks deri, viskon, yarma makinesi, zon sistemi, zoom, zum vb.

Geleneksel mesleklerin söz varlığı üzerine yaptığımız derleme çalışmaları sırasında
Karaman yöresine özgü kelimelerde ağız özelliklerini yansıtan kelimelere de rastlanmıştır:
alav (alev), aluu, amaniin, aşene, basdırma (pastırma), bekeme, bidıkım (bir dıkım), bilader
(birader), bişme (pişme), böör (böğür), buhare (puhare), bunar (pınar), büsküvüt (bisküvi),
cıllama, curruk, çeket (ceket), çınga (çıngı), çömçe, dah, dellenme, demincek, dıngırdama
(tıngırdama), diniz (deniz), dutulmak (tutulmak), eke, eyi (iyi), farfaracı, faşalakçı, fenikme,
fıçıtma, fıymak, ganere, garalama (karalama), gaste (gazete), gaypak (kaypak), gıydırma
(kıydırma), gondurma (kondurma), gubuz, hazar, harar, hırtıbık, höfsünme, ilağaşı, mısırga,
nire (nereye), nörün (ne yaparsın?), ovcalama (ovuşturma), öteğen (geçenlerde), papidik,
parpılama, siftinme, sivişmek, şirneme, şuncaaz, tıngırdatma, tingildeme, ülüz, ümük,
vıddırıvızzık, vükela, yağır, yanpiri, yıkışma, yoymak, yumulmak, zınarma, zıyma, zoba
(soba), zıylak vb.

Söz varlığı unsurunu oluşturan terimler, genellikle ilgili meslek dalının genel
özelliklerini yansıtmaktadır. Derleme çalışmasında tespit edilen terimlere örnek olarak şunlar
gösterilebilir: altlık, anahtar, astar, ayakçı, baharat, borç, bordür, but, cezve, cila, çark, çekül,
çerçi, çırak, çirtik, çivit, çözgü, dem, dulup, dürü, eğiş, elyaf, esans, ese, etlik, eyer, falçata,
figür, fleto, fora, freze, garson, gavadura cetveli, gerdan, golan, göbek, guşane, gücü, hamut,
hav, hırdavat, ısdar, ıslampa, ızgara, ireze, jakarlı, kabza, kadife, kadran, kahve, kalfa, kalıp,
karkas, kasan, kaynak, kelepir, kerevet, kılıf, kiriş, kirkit, kitre, kolonya, kordon, koşum,
körük, kumaş, kundura, kuyum, kücü, lalin, makara, malafa, manşet, mastalya, merdane,
metre, meyane, mezru, motif, murç, mühre, nakış, nal, nalbant, nalın, natır, nezik, ocak,
ocakçı, ot çayı, overlok, öd, örs, paça, palan, pasa, pekmez, pergel, pırtı, pik, pres, razmol,
ribana, roba, sac, saten, satır, saya, somun, taban, tahin, tekne, tela, tellak, testere, tıraş, törpü,
tuhafiye, tüteklik, usta, vardola, vatka, veresiye, yaka, yunak, yüz, züccaciye vb.

Söz varlığının bir bölümünü oluşturan atasözleri ve deyimler, geleneksel meslekleri
icra eden meslek erbabının dilinde yıllarca kullanılmış; yaşanmış deneyimlerin, geleneklerin
veya davranışa dönüşen düşüncelerin ve yazısız normların iletişimde anlamlanması
neticesinde ortaya çıkmıştır.

Esnaf ve sanatkârların kullandıkları deyim ve atasözlerinin büyük çoğunluğu
alışverişlerde karşılaşılan sıkıntılar, iş durumunda yaşanan ani gelişmeler, nasip ve kısmetle
ilgili duygu ve düşünceleri içeren sözcüklerdir: ayağını sürümek; ayak yapmak; bir taşla iki
kuş vurmak; borca batmak; bulup buşurmak; bulupta bunsuramak;, dişinin kanını somurmak;
eli bolarmak; eli böğründe kalmak; emeğini gümüşlemek; etekleri tutuşmak; feleği şaşmak;
gıfıltısı artmak; işi rast gitmek; kılı kılına yitmek (yetmek); hızır uğramak; gabala (kabala)
tutulmak; kepenkleri kapatmak; meteliğe kurşun sıkmak; nasibi ayağına gelmek; nasibi
kesilmek; ne oldum delisi olmak; ocağı tütmek; sinek avlamak; tencereyi kaynatmak vb.

Karaman’da esnaf ve sanatkârlar genel ahlak kurallarını ifade eden deyim ve
atasözlerini oldukça fazla kullanmıştır: adı çıkacağına canı çıkmak; arık öküze bıçak
çalınmaz; at binenin kılıç kuşananın; attan düşene yorgan döşek, eşekten düşene kazma kürek;
avrat tuz dedi mi ciğeri cız der; aza kanaat etmeyen çoğu bulamaz; başını acemi berbere
teslim eden cebinde pamuk eksik etmesin; benim sakalım tutuştu, sen cigara yakmak istersin;
bir acı kahvenin kırk yıl hatırı vardır; böyle saça böyle tarak; çerçi başındakini satar;
değirmen iki taştan muhabbet iki baştan; demir nemden insan gamdan çürür; edepten libas
giymek; el ağzı ile çorba içilmez; eline, diline, beline sahip olmak; emanete hıyanet etmemek;
harama el sürmemek; helal lokma yemek; helalinden kazanmak; iş insanın aynasıdır; iş
zamanı iş çiş zamanı çiş; kardeş kardeşi bıçaklamış dönmüş yine kucaklamış; kelin yağı olsa
başına çalar; kılı kırk yarmak; özü sözü bir olmak; parasız tellal bağırmaz; sap yer saman
sıçar, söz vermek; sözü namus bilmek; sözünün eri olmak; tekkeyi bekleyen çorbayı içer;
tembele iş buyur o sana akıl öğretsin; yalancının mumu yatsıya kadar yanar vb.

Deyim ve atasözleri alanında güçlü bir mirası elinde bulunduran Türkçenin,
Karaman’daki mesleki hayatta da benzer bir mirası taşıyor olması dilimizin mevcut durumu
açısından oldukça önemlidir.

Çalışmada kalıp sözler de derlenmiştir. Gerek alıcı gerekse satıcı alışveriş öncesi ve
sonrasında memnuniyetini veya memnuniyetsizliğini dua ve beddua nitelikli sözlerle ifade
etmektedir. Ayrıca selamlama, uğurlama, hâl hatır sorma gibi kalıp sözlerde derlenmiştir. Bu
sözler hemen her meslek dalında görülebilmektedir.

Geleneksel meslekleri icra eden ustalar memnun oldukları müşterilerine dua
mahiyetinde kalıp sözler söylemektedir. Bu türden kalıp sözlere şu örnekler gösterilebilir:
afiyet şifa olsun; Allah berekat versin; Allah birini bin etsin; Allah namerde muhtaç etmesin;
Allah tuttuğunu altın etsin; Allah yokluk göstermesin; ayağına yavuz taş dokunmasın; cennet
köşklerine giresin; ecdadına rahmet; gülerek kullan; hanene hızır uğrasın; işin rast gelsin;
malımın hayrını gör; üzerinde eskisin vb.

Ustaların, haksızlığa uğradıklarında veya kırıldıklarında beddua türünde kalıp sözleri
kullandıkları derleme çalışmaları esnasında görülmüştür: benden bulma Allah’ından bul;
boğazına dursun; çenen çekilsin; gözüne dizine dursun; haram olsun; kefen paran olsun;
malımın hayrını görmeyesin; teneşirlere gelesin; zehir zıkkım olsun; zivtin pekini ye vb.

Müşteri memnuniyetinde ise müşterilerce esnafa karşı iyi dilek ve dua niyetinde kalıp
sözler kullanmışlardır: Allah emeğini yağlı çakarsın; Allah hayırlı yedirmeyi nasip etsin;
Allah işini, gücünü rast getirsin; Allah nazardan esirgesin; Allah razı olsun; Allah’a emanet
ol; elin, kolun dert görmesin; paramın bereketini gör; tuttuğun altın olsun; Allah razı olsun vb.

Müşteri memnuniyetsizliğinde ise müşterilerce esnafa karşı dile getirilen beddua
türünde kalıp sözlerin sarf edildiği derleme çalışmaları sırasında görülmüştür: Allah belanı
versin; boyu devrilsin; fitil fitil burnundan gelsin; gönenme emi; hakkım sana haram olsun;
paramın hayrını görme; sürüm sürüm sürünesice; zıkkımın kökünü ye vb.

Çalışmada derlenen bazı söz varlığı unsurlarını özel dil türünde değerlendirmek
mümkündür. Dil ve kültür yoluyla etkileşime giren insanlar yaşadıkları çevre, edindikleri
mesleki deneyim ve mensup oldukları gruplar arasında yeni bir statü kazanmış olurlar. Ferdin
sahip olduğu bu nitelikler, yaşadıkları topluma ve mevcut kültüre de zenginlik katmaktadır.
Fertler işte bu dilsel zenginlik içerisinde yeni özellikler ve beceriler kazanırlar. Bu gelişme
neticesinde yeni ve farklı bir iletişim yolu olan özel bir dil gelişmiş olur. Bu özellikler
farklılaşmaktan ziyade iletişimin daha kolay ve hızlı gerçekleşmesini sağlamaktadır.

Bu şekilde ortaya çıkan özel dilleri temel dilden farklı kılan ana unsur olarak,
kullanılan özgün kelimeler gösterilebilir. Özel dil ya da argo kullanmaktan maksat, meslek
ustalarının kendi aralarında iletişimi daha kolay ve daha hızlı sağlamaktır. Çalışmada geçen
birçok deyim ve sözcük, kullanma özelliği ve manaları yönüyle incelendiğinde argo anlamlı
şeklinde nitelendirmek mümkündür: armut, cafcaflı, carıcabbar, cıllama, cıvık, cıvlak, cidav,
cins, çalçene, dertli çay, dıngırdamak, efe çayı, elganem, farfaracı, faşalak, fenikme, fıçıtma,
galaylamak, gaypak, gevme, gıncıfırlı, gıyparma, goduş, gopil, gopuk, gostaklı, gök
görmedik, gubuz, güdük, hecalet, hümerme, kafa çayı, kefere, kel, kıl, malamat, mavra,
memişhane, mıhsıçtı, mıskı, mosdıralık, müdare, oggalı, okkalı çay, ot ilaç, papidik,
pavkırmak, polim, potuk, seme, sıracalı, sırnaşık, sibop, sivişme, sümiye, şabbadak, şırlak,
şirneme, şişgin, tapırdama, tığteber, tıngırdatma, tip, topuklu çay, tuncukma, ülüz, vükela,
yalabaş, yampiri, yamuk, yamulmak, yapıştır, yok devenin nalı, yoymak, yumulmak,
zamazingo, zartalaklı, zeroş, zımbırzop, zınarmak, zıpçıktı, zırlamak, zibidi, zörlemek vb.

Karaman’da geleneksel meslekler üzerine yapılan çalışmada derlenen bir diğer söz
varlığı unsuru da ikilemelerdir. Yapılan derleme çalışmasında ikileme türünden sözcüklere de
sıkça rastlanmıştır: abur cubur (yemek); afiyet şifa (olsun); artık sırtık; ayın oyun (etmek);
bada bada; badal bayrak; badıl badıl; ballı yağlı (olmak); cicili bicili (giymek); çakmak
çakmak (gözler); dadı tuzu (yok); dangıl dungul (konuşmak); dom dom (konuşmak); eciş
bücüş; eski püskü (elbise); eveleyip gevelemek; fitil fitil (burnundan gelsin); garman çorman
(iş); gılı gılına (yetmek); hâl hatır (sormak); hüngür hüngür (ağlamak); incik boncuk (satmak);
kilit kürek (olmak); maççık muççuk (yemek); malak malak (yemek); mildir mildir (bakmak);
özü sözü (bir); palan kuskun (koymadı); saati saatine (uymaz); saç sakal (toplamak); sapır
supur (konuşmak); sıkı fıkı (olmak); tabak çanak (satmak); tası tarağı (toplamak); tel tel
(kadayıf); ulam ulam (açmak); vıdı vıdı (yapmak); vığıl vığıl (koymak); yırtık pırtık (elbise)
vb.

Son dönemde meydana gelen teknolojik gelişmeler meslek dallarında da seri üretim
olanaklarının artmasına sebep olmuştur. Bu hızlı gelişme ve değişim, varlığını el emeği ve
göz nuru şeklindeki bireysel üretimle devam ettirmeye çalışan geleneksel meslekleri bitirme
noktasına getirmiştir. Geleneksel meslekler adına olumsuzluk teşkil eden bu türden gelişmeler
karşısında önlem alınmaması durumunda Karaman’da birçok geleneksel meslek yakın bir
gelecekte yok olma tehlikesi yaşayacaktır. Yaşanacak bütün bu olumsuzluklar doğal olarak
geleneksel mesleklerin söz varlığını da etkileyecektir. Bugünlerde; ayakkabı imalatı ve
boyacılığı, bakırcılık, bıçakçılık, demircilik, dokumacılık, foracılık, halıcılık, hallaçlık,
kalaycılık, kelle ütücülüğü, kolonya üreticiliği, kündekâri sanatçılığı, nalbantlık, saraçlık,
sayacılık, tuzculuk, yastıkçılık ve yorgancılık gibi geleneksel meslek dalları son bir veya
birkaç temsilcilerinin özverili çabasıyla varlığını sürdürmeye çalışmaktadır. Karaman’da
geleneksel mesleklerin varlıklarını devam ettirebilme konusuyla ilgili kurum ve kuruluşlara şu
öneriler getirebilir:

1. Sahada bir temsilcisi bulunan meslek kolları ile ilgili genel bir tespit çalışması
yapılarak geleneksel meslekleri sürdüren bu ustalar “kültürel miras taşıyıcıları” şeklinde kayıt
altına alınmalıdır.

2. Söz konusu meslekleri icra eden ustalar ve zanaatkârlar için kira ödemeyecekleri
dükkânlar temin edilmeli, bu iş yerleri vergi indirimine tabi tutulmalı, bu meslek erbapları
işlerine devam etmeleri amacıyla teşvik ve bağış kredileri verilmeli ve ayrıca değişik meslek
projeleri ve destek fonlarından yararlandırılmaları hususunda sanatkârlar ve meslek erbapları
teşvik edilmelidir.

3. Bu geleneksel meslek gruplarının varlığını devam ettirebilmeleri adına çalışma ve
tanıtım faaliyetlerini yapabilecekleri dernekler ve meslek örgütleri kurulmalıdır. Geleneksel
meslekleri tanıtıcı fuarlar, sergiler, paneller ve stantlar açılmak suretiyle konuyla ilgili yerel
ve ulusal basın ile ayrıca kamuoyunun dikkati çekilerek konuyla ilgili farkındalık
oluşturulmalıdır.

4. Karaman’da geleneksel el zanaatkârlığı ve geleneksel mesleklerle ilgili “Geleneksel
Meslekler Çarşısı” kurularak, dağınık yerlerde faaliyet gösteren bu meslek mensupları bir
araya getirilmelidir.

5. Meslek ustaları, gelenekten kopmadan teknolojik gelişmeler ışığında yapmış
oldukları ürünleri yenilemeleri adına teşvik edilmeli ve sanatkârların kendini geliştirmeleri
adına yeni fırsatlar sağlanmalıdır.

6. Karaman ilinde geleneksel mesleklere bağlı olarak varlığını sürdüren kültürel ögeler
tespit edilerek bu ögeler yerel ve ulusal basın yoluyla tanıtılmalıdır.

7. İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünün öncülüğünde “Uygulamalı Halk Bilimi Müzesi”
kurularak burada el sanatları ürünlerinin tanıtımı ve sunumuna yönelik çalışmalar
yürütülmelidir.

8. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi bünyesinde eğitim öğretim faaliyetlerini
devam ettiren meslek yüksekokullarına ilave bölümler açılarak geleneksel mesleklerin
devamına katkı sağlayacak zanaatkârların yetişmesi teşvik edilmelidir.

9. Meslek Liseleri, Mesleki Teknik Eğitim Merkezleri ve Halk Eğitim Merkezleri gibi
örgün ve yaygın eğitim kurumlarında geleneksel mesleklerin devamına katkıda bulunmak
maksadıyla yeni bölümler açılmalı ve gerek bu bölümlere devam eden öğrenciler, gerekse
meslek kurslarına devam eden kursiyerler maddi ve manevi yönden desteklenmelidir.

10. Geleneksel meslekleri sürdüren usta/sanatkâr gibi icracıların sıkıntılarının
giderilmesi ve onure edilmesi adına ilgili kurum ve kuruluşlarca meslek erbapları gezilerek
yüzyüze görüşmeler, geleneksel kaynaşma programları, geziler ve geleneksel meslekleri icra
eden usta/sanatkârlara yönelik bültenler hazırlanmalıdır.

________________

KAYNAKÇA
... Bağlantıda verilen PDF dosyasının sonunda Kaynakça yer almaktadır.

Kaynak ve kaynakça bağlantısı: https://dosya.kmu.edu.tr/sbe/userfiles/file/tezler/tde/erdaldemir.pdf
_________________ ▲ Collapse

Adnan Özdemir

Türkiye
Local time: 20:37
Member (2007)
German to Turkish
+ ...

TOPIC STARTER

DÜNYA İNSANLARININ TÜRKÇE DENEYİMLERİ -1-

Feb 14, 2023

--Alıntıdır--

1) KORELİLERE TÜRKÇE KONUŞUP BU HANGİ DİLDİR DİYE SORDUK!! -> Ali Ertugrul TV ->
https://www.youtube.com/watch?v=pdEJ7wJDRqc
2) "Yunanlara Türkçe Konuşunca Verdikleri Tepkilere Bakın!" - Komşuda Tv ->
https://www.youtube.com/watch?v=BdskoZ_Z5CI
3) Sosyal Deney - "Yabancılar Türkçe'yi Nasıl Duyar?" -> https://www.youtube.com/watch?v=2vjoTLUrepk

5) KORELİLERE NERELİ OLDUĞUMUZU SORDUK -> https://www.youtube.com/watch?v=_h9QJBCYENo
6) (Koreli Arkadaş) Türkiye'de beni neler şok etti? -> https://www.youtube.com/watch?v=yZOI4AbJ-AQ

7) (Koreli Arkadaş) Kore hakkında enteresan 10 bilgi -> https://www.youtube.com/watch?v=70eIKG59jZw
8) (Koreli Arkadaş) Kore market fiyatları -> https://www.youtube.com/watch?v=xjOgxh_UMZs
9) (Koreli Arkadaş) Neden Türkiye? -> https://www.youtube.com/watch?v=P5UH_ab0Ars
10) (Koreli Arkadaş) Kebapsız Gaziantep -> https://www.youtube.com/watch?v=LI19o_KG6RE
11) (Koreli Arkadaş) Nasıl Korece Öğrenebiliriz? -> https://www.youtube.com/watch?v=0qdyi4SHrEs

[Edited at 2023-02-14 21:22 GMT] ▲ Collapse

Adnan Özdemir

Türkiye
Local time: 20:37
Member (2007)
German to Turkish
+ ...

TOPIC STARTER

DÜNYA İNSANLARININ TÜRKÇE DENEYİMLERİ -2-

Feb 14, 2023

2) "TÜRKÇE ATASÖZLERİ VS BEN" | Constance Leyla -> https://www.youtube.com/watch?v=ljQeP8JGnqo
3) "TÜRKİYE'Yİ SEVMEK İCİN 5 SEBEP" | Constance Leyla -> https://www.youtube.com/watch?v=kMebmaq_evY
4) "SADECE TÜRKİYE'DE OLAN 5 SEY" | Constance Leyla -> https://www.youtube.com/watch?v=6l3BgjHfXCo

5) "AVRUPA MI ? TÜRKİYE Mİ ?" | Constance Leyla-> https://www.youtube.com/watch?v=CsfAdnmqlRc
6) "DİL NASIL OĞRENİLİR?" | Constance Leyla -> https://www.youtube.com/watch?v=niDPqkXjB4k
7) "BENİ TANIYIN" | Constance Leyla -> https://www.youtube.com/watch?v=qwwMyIlcxds ▲ Collapse

Adnan Özdemir

Türkiye
Local time: 20:37
Member (2007)
German to Turkish
+ ...

TOPIC STARTER

DÜNYA İNSANLARININ TÜRKÇE DENEYİMLERİ -3-

Feb 14, 2023

1) "Türkçe konuşan sempatik alman öğretmen (sövme icerir)" -> https://www.youtube.com/watch?v=jpxtvxOVyl4
2) Mica Ménard "Fransız Yabancı Türkçe Konuşuyor" -> https://www.youtube.com/watch?v=dTDW-M1TsoM
3) Mica Ménard "Fransızca Öğrenmenin Kolay Yolu" -> https://www.youtube.com/watch?v=C7Cpwi83IbE

3a) Mica Ménard "Bir Yabancı Neden Türkçe Öğrensin Ki" -> https://www.youtube.com/watch?v=YheB5xnLKvw
4) Carlos ile Türkçe "İSPANYOLCA-TÜRKÇE BENZER KELİMELER/ İSPANYOLCA DERS 12." -> https://www.youtube.com/watch?v=yLvDFIVSZ8A
4a) Carlos ile Türkçe "NASIL TÜRKÇE ÖGRENDIM? YABANCI DİL ÖĞRENMEK İÇİM TAVSİYELER" -> https://www.youtube.com/watch?v=oUFeszBlDQI

4b) Carlos ile Türkçe "İSPANYOLCA GÜNLÜK KONUŞMALAR" -> https://www.youtube.com/watch?v=t63M6vygnSQ
6) Ladin Siracide "Yabancıların istemeden söylediği Türkçe küfürler" -> https://www.youtube.com/watch?v=WOfOEKtPRxo

7) Ladin Siracide "Siyahilere karşı ön yargılar" -> https://www.youtube.com/watch?v=QCki5nrzPCw
8) Ladin Siracide "TÜRKİYE´DE YABANCILARI ŞAŞIRTAN ŞEYLER" -> https://www.youtube.com/watch?v=wyJbL7ASA3A
8a) Ladin Siracide "Muhtemelen Afrika hakkında yanlış bildiğiniz şeyler" -> https://www.youtube.com/watch?v=dlS1lTDejbc

10) Türkiye'de Bir Afrikalı "İLK DEFA KAR GÖRDÜĞÜMDE" -> https://www.youtube.com/watch?v=ADRm5DpNdHU
11) Türkiye'de Bir Afrikalı "TAKSICI KARI KIZ MUHABBETİ" -> https://www.youtube.com/watch?v=DK54enugJMA

[Edited at 2023-02-14 21:16 GMT] ▲ Collapse

Adnan Özdemir

Türkiye
Local time: 20:37
Member (2007)
German to Turkish
+ ...

TOPIC STARTER

DÜNYA İNSANLARININ TÜRKÇE DENEYİMLERİ -4-

Feb 14, 2023

TAYVANLI GARDAŞIMIZ ANLATIYOR...

1) loki2504 "Asyalı bir gardaş Türkiye hakkında paylaşıyor !" -> https://www.youtube.com/watch?v=N0CYyglBQJ8
1a) loki2504 "Uyarı: kahkaha atacaksınız ! Yabancı türk kültürü keşfediyor." -> https://www.youtube.com/watch?v=7n9pwQJ5lgg
2) loki2504 "Japon ve türk dostuluğu ve türk kültürü hakkında" -> https://www.youtube.com/watch?v=zlrhv8_f7sw

3) loki2504 "Ukrayna'daki maceramdan bahsedelim !" -> https://www.youtube.com/watch?v=T2BdVUGr6gY
4) loki2504 "Yabancı dili nasıl öğrenebilirim?" -> https://www.youtube.com/watch?v=IUbS0ZKAxmY
5) loki2504 "Annem ve türkler" (1/4) -> https://www.youtube.com/watch?v=zKOL4NOZaDM

6) loki2504 "Annem ve türkler" (2/4) -> https://www.youtube.com/watch?v=pHrapWHftUI
7) loki2504 "Annem ve türkler" (3/4) -> https://www.youtube.com/watch?v=29aZmHW7OII
8) loki2504 "Annem ve türkler" (4/4) -> https://www.youtube.com/watch?v=QBh4gC21jDM

9) loki2504 "Türkçe kalbimde yeri başka, koreli DEĞİLİM: TAYVANLIYIM !!!" -> https://www.youtube.com/watch?v=KzHkta0aiGA
10 ) loki2504 "İzmirde kuruyemiş yiyelim !!! Tuğbaya hoş geldiniz !!!" -> https://www.youtube.com/watch?v=oOM2lrGMNxI
11) loki2504 "Sultanahmet camisi içinde muhabbet ediyoruz ! Türkler çok severim !!!" -> https://www.youtube.com/watch?v=ESSGnMt1AsA

12) loki2504 "Türk balıkçıları ile türk esprisi hakkında konuştuk" -> https://www.youtube.com/watch?v=qRr9bIB7lS0
13) loki2504 "I LOVE Turkish people so much !/ İstanbulun en güzel anıları" -> https://www.youtube.com/watch?annotation_id=annotation_1488254699&feature=iv&src_vid=N0CYyglBQJ8&v=I4wJ1l8gEVU
13a) loki2504 "Turkish happiness ! / Türk sıcakkanlığı" -> https://www.youtube.com/watch?v=xe_-F_mOVBM

14) loki2504 "((Türkçe)) Bulgaristandaki türklerle çok mutluyuz !" -> https://www.youtube.com/watch?v=k0XvjhgpAv0
15) loki2504 "Duygu için: çince? japonca? yoka korece? nasıl seçebilirim ?" -> https://www.youtube.com/watch?v=f4IruA9olmk
16) loki2504 "Komşu ülkelerdede türkçe konuşur !" -> https://www.youtube.com/watch?v=0U3DklnqEZ0

17) loki2504 "Asyada benimle yürüyün" -> https://www.youtube.com/watch?v=ycjHe3IWCw0
18) loki2504 "Türk arkdaşlarım için özel bir sürprizdir !" -> https://www.youtube.com/watch?v=-EXjOtkyatE ▲ Collapse

Adnan Özdemir

Türkiye
Local time: 20:37
Member (2007)
German to Turkish
+ ...

TOPIC STARTER

KIBRIS KIPRISS...

Feb 14, 2023

1) Gaynanamın Rüyaları...

-> https://www.youtube.com/watch?v=R4Q1R54vfOY
2) Pazar Günü ve İdeal Kıbrıs Türk Erkeği...

1) Gaynanamın Rüyaları...

-> https://www.youtube.com/watch?v=R4Q1R54vfOY
2) Pazar Günü ve İdeal Kıbrıs Türk Erkeği...

-> https://www.youtube.com/watch?v=buOTUcXlrLg
3) Arabayla Yolda Kalanlar!

-> https://www.youtube.com/watch?v=6JyADea35xE

4) Gaynanamla Garantina...

-> https://www.youtube.com/watch?v=QLXi9pasmSg
5) Ben Kıbrıs'ı özledim...

-> https://www.youtube.com/watch?v=OBPW8oIDWok
6) Londra'da Sıradan Bir Gün...

-> https://www.youtube.com/watch?v=DUg-ToOn2UQ

7) Nermin vs Necati - Evli, Uykusuz, Çocuklu:) -> https://www.youtube.com/watch?v=Fs5rPHA9KyY
8) Zam üstüne Zam...

-> https://www.youtube.com/watch?v=kYpUw68MH0I

9) Kıbrıs'ta sıradan bir gün...

-> https://www.youtube.com/watch?v=flXQcIKIiog
10) Nerdesiniz A Uzaylılar!

-> https://www.youtube.com/watch?v=fQQQgT8qGjE

11) Yıl 2025... Başbakan Çetin Sadeli... (English Subtitled

-> https://www.youtube.com/watch?v=6P2FRNaq99k
12) İsten Zayıflayasın?

- Neydi Olacağı -> https://www.youtube.com/watch?v=OTKXRBZBSnE&list=RDCMUC_UlPGYyaF06Q_zCY8VLRmQ&index=15 ▲ Collapse

Adnan Özdemir

Türkiye
Local time: 20:37
Member (2007)
German to Turkish
+ ...

TOPIC STARTER

DÜNYA İNSANLARININ TÜRKÇE DENEYİMLERİ -5-

Feb 14, 2023

KORELİ TÜRKÇECİLER ANLATIYOR...

1) 20li yaşlarda KEŞKE bilseydim!!! -> https://www.youtube.com/watch?v=itsBXvpwfPg
2) Sohbet edelim😉 (+madlen tarifi) -> https://www.youtube.com/watch?v=C3abq-tRM8Q
3) Sevgiliniz ile bu konuları konuşmalısınız!😏😉 -> https://www.youtube.com/watch?v=qSGmF4XZDvs

4) Sevgiline sor😂|koreliarkadas -> https://www.youtube.com/watch?v=zzjBABspcbo
5) 2020yılım nasıldı?(İlişki, annemin kanseri, hayatımda yeni şeyler...) -> https://www.youtube.com/watch?v=LeTv9vkq8is
6) Hafta sonu vlog (botanik bahçeli kafeler, yeni telefon, Türk yemekleri) -> https://www.youtube.com/watch?v=Bqi_Z4gFo4Q

7) Koronadan sonraki 1haftam (Devlet destek parası, sevgilime bilgisayar hediye etmek, gezmeler...) -> https://www.youtube.com/watch?v=nnQwlUFehQc&list=RDCMUCY7jpipVsS4R7d5bEeLLW3Q&index=9
8) [Istek video] Turkiyede rezil olusum!! -> https://www.youtube.com/watch?v=VRvCtj06bKA&list=RDCMUCY7jpipVsS4R7d5bEeLLW3Q&index=18
9) 🇰🇷Kore’de ki Turk lokantasi🇹🇷/ Adana 🐅vs Bursa🐊| Koreliarkadas -> https://www.youtube.com/watch?v=P2CyzVkzJ_o&list=RDCMUCY7jpipVsS4R7d5bEeLLW3Q&index=19

10) Korku hikayeleri | Koreli Arkadaş canlı yayın -> https://www.youtube.com/watch?v=etKV-q82Bg0&list=RDCMUCY7jpipVsS4R7d5bEeLLW3Q&index=26

[Edited at 2023-02-14 21:44 GMT] ▲ Collapse

Adnan Özdemir

Türkiye
Local time: 20:37
Member (2007)
German to Turkish
+ ...

TOPIC STARTER

DÜNYANIN TÜRKÇE İLE İMTİHANI...

Feb 14, 2023

1) Almanya’da Yaşayan Diego Neden Türkçe Konuşuyor - Almanya'nın İnsanları #2 -> https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=DuhZJJoukTo
2) Almanlara Hangi Türkce Kelimeleri Bildiklerini Sorduk -> https://www.youtube.com/watch?v=bdX7AgnZdkI
3) Türkçe zor mu? Türkçe öğrenene tavsiyeler. Türkçede ne şaşırtıyor. Nasıl Türkçe öğreniyorum -> https://www.youtube.com/watch?v=8X6iEzN4WFw

4) Türkiye'de EN SEVDİĞİM şeyler. Türkiye ve Rusya arasındaki fark ne? -> https://www.youtube.com/watch?v=qRts0UnaSC8
5) Türkiye’den İlk İzlenimler | Türkiye'de Beni Şaşırtan Şeyler -> https://www.youtube.com/watch?v=_rWuRUFWODE

6) Japonya’dan Geldim🇯🇵 Türkiye’de Gördüğüm Şaşırdığım Şeyler🇹🇷 (Part-1) -> https://www.youtube.com/watch?v=oReBPaxfza0
7) İlk Soru-Cevap Videosu🍀 Merak ettiğiniz konular -> https://www.youtube.com/watch?v=_XfQLwDWGUQ
8) Fazla mangam yok ama karşınızda Japonca ve Türkçe Mangalarım 📖 -> https://www.youtube.com/watch?v=vcTT4P042qc

9) Yerleşik Yabancılar, Türkçe Öğrenmek İçin Müzik Korosu Kurdu -> https://www.youtube.com/watch?v=97qFz70BNvM
10) Türkçe Kursunda 33 Milletten 409 Yabancı -> https://www.youtube.com/watch?v=8TgJ7DvfFJQ

11) Türkçe'yi nasıl öğrendim? | Język turecki - jak się nauczyć? | Kawa po turecku -> https://www.youtube.com/watch?v=6-cTr7F5dx4&list=PLAcn0kfKmeHDGVNtdMvEcOOZ7QaX4nxAq&index=15

12) Anne ben Türk oldum! | İtalyan Gibi Konuş -> https://www.youtube.com/watch?v=Doh0P9hcT7A&list=PLAcn0kfKmeHDGVNtdMvEcOOZ7QaX4nxAq&index=19
13) Türkçe konuşan iki İtalyan - Yabancılar Türkçe konuşuyor -> https://www.youtube.com/watch?v=UIiH_tQwbcQ
14) Neden İtalyanlar elleriyle konuşur? İtalyan el jestleri ne anlama geliyor? -> https://www.youtube.com/watch?v=0S83DZ8KFMU

15) İtalyanca öğrenmek zor mu? | İtalyan Gibi Konuş -> https://www.youtube.com/watch?v=w8YX0rK7z8Q
16) Bu videoyu izlemeden İtalya'ya gitmeyin! İtalyanca bilmeniz gereken 10 ifade (Türkçe altyazılı) -> https://www.youtube.com/watch?v=JJTIYAn52SY
17) İtalyancada flörtleşmek için bilmeniz gereken 10+ ifade - İtalyan Gibi Flört Et -> https://www.youtube.com/watch?v=tyrdKKu2AQU

[Edited at 2023-02-15 07:10 GMT] ▲ Collapse

Adnan Özdemir

Türkiye
Local time: 20:37
Member (2007)
German to Turkish
+ ...

TOPIC STARTER

*-*

Mar 8, 2023

--tümü alıntı--

Yazı: Celal Üster, “Kadın dilinin gizli örgütü”, Radikal Kitap Eki, 16 Kasım 2001

"Bir toplumda geçerli genel dilden ayrı, ama ondan türemiş olan, yalnızca belirli çevrelerce kullanılan, toplumun her kesimince anlaşılmayan, kendine özgü sözcük, deyim ve deyişlerden oluşan özel dil." AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi, argoyu böyle tanımlıyor. Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi ise, "Kendi sosyal çevreleriyle sınırlı yaşayan ve toplumun geri kalan kesimlerinden ayrılmak ve / ya da korunmak isteyen bir grubun benimsediği özel sözcükler bütünü" diye tanımlamış argoyu. Ama lûgat paralamayı bir yana bırakır, Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü'nün yazarı Hulki Aktunç'un alabildiğine özgür belirlemelerine sardırırsak: Argo, dilin gizli örgütüdür; yaratıcılıktır, anadilin sözcüklerine yeni anlamlar katar, kendi alanına girmeye çalışan sözcük ve deyimden ayakbastı parası alır ve onu bozuşturup dönüştürür...

Biliyorum, "Şimdi bu argo muhabbeti de nereden çıktı?" diye soracaksınız. Aktunç'un Büyük Argo Sözlüğü yayımlanalı on yıldan fazla bir zaman geçtiğini de biliyorum. Ama bu kez yayımlanan, bambaşka bir argo sözlüğü. Filiz Bingölçe, bu alana apayrı bir boyut getiriyor; genellikle erkek-egemen bir dil alanı olarak görülen argonun kadın cephesini araştırıyor. Araştırmaktan öte, bir Kadın Argosu Sözlüğü çıkarıyor ortaya.

Bingölçe'nin deyişiyle, bu sözlüğün öncelikli kaynakları, çevremizde gördüğümüz, karşılaştığımız, bildiğimiz; başta Ankara ve İstanbul olmak üzere büyük kent merkezlerinde ya da ilçelerinde yaşayan kadınlar. Onların anneleri, anneanneleri, babaanneleri de, "haminnemin meşhur lâfıydı" kaydıyla aktarılan yüzlerce söz ile bu sözlüğün "eski toprak" kaynakları olmuşlar. Sözlüğün içeriği derlenirken en basit yönteme başvurulmuş; yaklaşık yüzde doksanı canlı tanıklarla konuşularak oluşturulmuş.

Bu canlı tanıkların çoğu "temiz aile" kadınları: Hemşireler, hastabakıcılar, doktorlar, ev kadınları, öğrenciler, işçiler, gazeteciler, memureler, kuaförler, ağdacılar... Buna karşılık, Bingölçe'nin verdiği bilgiye göre, hapishanelerdeki kadınlarla hiç ilişkiye geçilmemiş, genelevlerdeki kadınlarla da istenen ölçüde bağ kurulamamış; kırsal alanın yerel söyleyişlerine pek girilememiş. Ama tıpkı hayatın bağrında durmadan gelişen argonun kendisi gibi, sürekli zenginleşebilecek bir sözlük bu: "Argo dediğiniz, sınırsız bir anonim oluşumdur; katkılarla yaşar, gelişir.

"Aktunç da, "Hiçbir argo sözlüğü, argoya yetişemez. Hiçbir yasanın yaşama yetişemediği gibi," demiyor mu zaten?

Aslında, Bingölçe'nin, sözlüğün başındaki soru/yanıtları, Kadın Argosu Sözlüğü'nün özünü anlamamızı sağlıyor: Bir dil oyunu mu bu? Evet... Kadınlar arası tanışıklığı mı güçlendiriyor? Tabii... Erkeklere kapalı bir üstünlüğü mü kanıtlıyor? Galiba... Bir dil bağıyla kopmaz bir doku mu oluşturuyor? Şüphesiz... Şifrelerle anlaşma çabası mı? Yer yer... Hayatı kendi dünyasıyla karşılama gayreti mi? Sanırım...

Büyük Argo Sözlüğü'nün ilk basımının yapıldığı İS 1990'dan bu yana Türkçenin "Argo azizi" sayılan Aktunç bir sunuş yazmış Bingölçe'nin çalışmasına: "Bingölçe, bize bir 'ilk iş' armağan ediyor. Bir 'ilk', çünkü büyük dillerin bellibaşlı sözlüklerinde yer alan 'kadın dili' kategorisi bizde hemen hemen hiç işlenmemiştir, incelenmemiştir... [Bingölçe'nin çalışmasında] yaşamın ve dilin içinde gizlenen büyük bir ada keşfediliyor. Çılgın, alaycı, dramatik, şen şakrak, melûl mahzun bir ada. Bir sürü aptal herifin ve kızın ve kadının derinliğine duyumsayamadığı ama yaşamakta olduğu bir ada..."

Filiz Bingölçe'nin Kadın Argosu Sözlüğü, salt kadın açısını yansıtan sözcük ve deyimlerden oluşmuyor. "Ara açı" da örneklenmiş; her iki cinsin cümle kalıbı olarak ortaklaşa kullandığı, ancak kimi yerde sözcük seçiminde farklı davrandığı laflara da yer verilmiş. Ama kadınların, erkeklerle nasıl alay ettiklerini örnekleyen söz ve deyimler alabildiğine renkli ve bereketli.

Sözgelimi, daha ilk sayfada bir "özdeyiş"e rastlıyoruz: Acemi adamın elinde am ağaca çıkar. Hemen ardından, cinsel konularda heyecanlı ve acemi erkeklere bir başka gönderme: Acemi ördek ya başından ya kıçından dalar. Evden işe, işten eve yaşayan, cinsel açıdan iştahsız erkeklere, Akşam ahıra sabah çayıra, arada bir iki sokarca deniyor; cinselliğe sıra geldiğinde bütün erkeklerin aynı olduğunu anlatmak için ise, Alayının adı bir karanlıkta tadı bir. Her lafa karışan erkek için, Am biti taşak sirkesi karşılığı uygun görülmüş; cinselliğe düşkün erkeği aşağılamak için de, Am suyunda boğul inşallah! bedduasında bulunuluyor.

Birine küfür edileceği zaman, erkeklerin o kişinin "ana"sını hedef seçmelerine karşılık, kadın argosunda -doğal olarak o kimsenin "baba"sına yöneliniyor. Sözgelimi, örtülü küfür etmek için, Babanı ninolay sözü kullanılıyor ya da Babasına selam sarkıtmak deyişine başvuruluyor! Birini şaka yollu aşağılarken, Babasını gıdıkladığımın çocuğu deniyor.

Erkeklik organına, daha doğrusu erkeklik organının küçüğüne Bamya dendiğini biliyordum, ama Bamya katliamı lafıyla ilk kez bu sözlükte karşılaştım; meğer "toplu sünnet düğünü" anlamında kullanılıyormuş. Örneğin: "Şu siyasî partilerin bamya katliamları da amma seyirlik oluyor." Erkeklik organı karşılığı kullanılan bir başka söz ise, zambakgillerden, yemeklere tat vermek için yumrusu ve yeşil yaprakları kullanılan ıtırlı bitki ile sürüngenlerin en ünlüsünü bir araya getiriyor: Başı soğan ortası yılan! Burada, kuşkusuz, uyak da biçimsel benzetme kadar önemli.

Ben, burada, yalnızca "a" ve "b" ile başlayanlardan birkaç örnek vermekle yetiniyorum. Türkiye kadınlar aleminin yeraltı dolambaçlarında şaşırtıcı bir gezintiye çıkacağınız Kadın Argosu Sözlüğü'ne, hiç kuşkum yok, siz de katkıda bulunmak, geliştirip zenginleştirmek isteyecek ve [email protected] adresine başvuracaksınız.

______________

Yeri: https://www.metiskitap.com/catalog/text/57672

▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄

Eser: Filiz Bingölçe
Kadın Argosu Sözlüğü
Hulki Aktunç'un Sunuşuyla
Sunuş: Hulki Aktunç
Kapak Tasarımı: Emine Bora, Semih Sökmen
Dizgi Metis Yayıncılık
Baskı Hazırlık Metis Yayıncılık
Kapak ve İç Baskı Yaylacık Matbaacılık Ltd.
Cilt Sistem Mücellithanesi
Kitabın Baskıları:
1. Basım: Ekim 2001

"Bu sözlüğün öncelikli kaynakları kadınlardır. Etrafımızda gördüğümüz, karşılaştığımız, bildiğimiz, büyük kent merkezlerinde ya da ilçelerinde yaşayan kadınlar. Yüz yüze görüşüp, sözcük topladığım bu kadınların anneleri, anneanneleri, babaanneleri de dolaylı olarak bu sözlüğün 'eski toprak' kaynakları olmuş oldular... 'Argo en mazlum olduğu anda en saldırgan olabilendir,' diyor Hulki Aktunç. Bence de öyle. Kadınların yaratıcılıklarını, fantezilerini, neyle nasıl alay ettiklerini görmek mümkün bu sözlüğün sayfalarında."

Haminnemin meşhur lafıydı, diyerek andığımız sözler vardır; Kadın Argosu Sözlüğü işte o sözleri, sözcükleri bir araya getiriyor. "Kadın dili" kategorisinin Türkçe sözlüklerde hiç işlenmemiş olduğunu düşünürsek konusunda bir ilk Filiz Bingölçe'nin çalışması.

Büyük Argo Sözlüğü’nün yazarı Hulki Aktunç ise kitap için yazdığı sunuşta şöyle diyor: "Yaşamın ve dilin içinde gizlenen büyük bir ada keşfediliyor. Çılgın, alaycı, dramatik, şen şakrak, melul mahzun bir ada. Bir sürü aptal herifin ve kızın ve kadının derinliğine duyumsayamadığı ama yaşamakta olduğu bir ada.

Son derece önemli bir dilsel kategori, yazı'nın kalıcı alanına taşınıyor ilk kez. Bir erkek (hele bir 'herif'), böyle bir keşfi asla başaramazdı. Olsa olsa, o adaya kazara düşebilirdi, Robinson Crusoe gibi. Bir Cuma bulabileceği de kuşkuludur."

İÇİNDEKİLER

Bir "Sözlük" Üzerine Sözcükler, Hulki Aktunç
Giriş
Kullanılan Kısaltmalar
Sözlük
Kavram Dizini
OKUMA PARÇASI
Hulki Aktunç, "Bir Sözlük Üzerine Sözcükler", s. 7-11

Kişinin tek başına sözlük yazması, sözlük üretmesi desem daha doğru, tatlı bir tür çılgınlıktır. Dilsel çıldırı da, başta o dili konuşanlar ile yazanlar, daha başka bütün diller için çok önemli katkılar sağlayabilir. Daima.

Sözlük yazma, bir merak ile başlar, bir sonuca varamama umutsuzluğuyla sürer, direnme, güçlüklerle savaşma duygusunu yaşatır ve bu sürece yenilmezseniz, bir gün bakarsınız, işte sözlük karşınızda. İyi de, şimdilik, sizin sözlüğünüzdür o...

Sözlük, sözcükler ve sözler, aslında bitmediğini, bitmeyeceğini duyumsatsa da, size bir süre için teslim olmuştur artık. Şimdilik.

Pirimiz Kâşgarlı Mahmud neden sözlük yazmıştı? Peki, Bedros Keresteciyan (hariciyeci) niçin sözlük yazdı? Ya Şemseddin Sami, Muallim Naci, Tahir Olgun? Ya Behçet Necatigil? Şükran Kurdakul? Ali Püsküllüoğlu?

Hayli uzundur bu liste. Soruların yanıtı ise çok kısa: Söz ve bilgi kaynaklarında gördükleri eksikliği kendilerince...

Devamını görmek için bkz.
Giriş, s. 15-19

Elimi kutuma soktum, yıllardır çer çöple doldurduğum kutuma.

Göbeğimi uzun kesti diye haminnem, benim de aklım alt deliklerde.

Sinsiyim işte, sofuyum, garezimi gülüşümün altına çekiyor, uyuyorum. Ama bazen melaikeliğe soyunup kuyruğumu eteğimin gölgesine sokuşturuyorum. Gözetlendiğimi bildiğim için ne zamandır dip köşelerde saklanıyorum.

Dudaklarımı büzüyorum ve tabii yalan söylüyorum.

Zaten her geçen gün anılarımı yitiriyorum. Düşünsene, önce cüzdanımı çaldılar, içinde bütün fotoğraflarımı da. Ardından aşk sayıklamalarımı.

Duraksamadan hemencecik verivereyim haberi. Herhalde giderek nefret edicem bu şehirden. Hilkat ve Sündüs ve Yegane ve Türkan... Beni görünce sırıtıyorlar, üstüme yorgan yığıyorlar. Aslında bir kaçak gibi hepsinden uzak duruyorum. Sabahları uyandığımda odanın ve pencerenin boşluğu, derin sessizlik. Her şeyin ortasında, taburenin üstünde suyla dolu bir leğen duruyor. İki aybaşılı donumu bu leğenin içine attım.

Ka...

Devamını görmek için bkz.

ELEŞTİRİLER GÖRÜŞLER

Hasan Bülent Kahraman, “Kadın argosu hazinesi”, Radikal, 3 Aralık 2001

Filiz Bingölçe, kadınların bir şeyi özel olarak nasıl söylediğini, bir şeyi nasıl erkeklerin anlamayacağı hale getirdiğini bu sözlükte yer alan sözcükleri, deyimleri derleyerek ortaya koymuş ama sözlüğün anlamı sadece bununla sınırlı değil. Bu kitap, "özel dil" denilen şeyin özel alanla, özel kimlikle ne kadar içli dışlı olduğunu, dilin, insanın bir alanda kendisini ifade etmek için nasıl öteki alanlardan ve oralardaki olgulardan yararlandığını, her şeyi nasıl bir senteze ulaştırdığını ortaya koyuyor. Argo, bir benzetme sonunda. Ama bunlar belki her argo sözlüğü için geçerli şeyler. İş, "kadın argosu"na gelince durum daha da değişiyor.

Ortada öncelikle "tanımadığımız" (bunu karşı cinsten birisi olarak söylüyorum ama kadınların da onun farkında olduğunu sanmak çok güç) bir kadın var. Bu, benliği, bilinci, algılaması bütünüyle kendisine özgü bir varlık. Bu kadın, o "masum" kadından, o "salon kadını...

Devamını görmek için bkz.

Gönül Kıvılcım, “Ev kadınlarının argosu olur mu?”, Radikal 2, 2 Haziran 2002

Argo. Dilin cansuyu. Sabrın, iyiniyetin tükendiği, düz söylemin kısa geldiği anlardaki patlayış. Dilin ele avuca sığmayan yanları. Dipte kaynayan fokurtunun bir çağlayan gibi yüzeye çıkışı. Argo. Küfrün ötesi. Küfrün zeka pırıltılarıyla yıkanması, yunması. Ev kadınlarının, sokak kadınlarının, Romanların, travestilerin; sistemin ezdiklerinin gizli silahı. Taksi şoförlerinin, sokakta yaşayanların dili ters yüz eden söyleyişleri. Taksi şoförü için korna çalmak, taksimetreyi açmak, sinir bozucu sıklıkta vites değiştirmek nasıl yaşamın günlük hallerindense argo da öyledir.

Müşterisi inip taksi durağına döndüğünde, bugün güzel bir ördek düşürdüm (durak olmayan noktalardan yolcu toplamak; hoş güzel kadın müşteri) diye selam çakar meslektaşına. Ya da demin güzel bir kaz (saf, zengin müşteri) yakaladım deyip hasetlendirir duraktakileri.

Argo özgürleştiricidir. Bireyi lezzeti yerinde biryemekmi...

Devamını görmek için bkz.

Celal Üster, “Kadın dilinin gizli örgütü”, Radikal Kitap Eki, 16 Kasım 2001

"Bir toplumda geçerli genel dilden ayrı, ama ondan türemiş olan, yalnızca belirli çevrelerce kullanılan, toplumun her kesimince anlaşılmayan, kendine özgü sözcük, deyim ve deyişlerden oluşan özel dil." AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi, argoyu böyle tanımlıyor. Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi ise, "Kendi sosyal çevreleriyle sınırlı yaşayan ve toplumun geri kalan kesimlerinden ayrılmak ve / ya da korunmak isteyen bir grubun benimsediği özel sözcükler bütünü" diye tanımlamış argoyu. Ama lûgat paralamayı bir yana bırakır, Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü'nün yazarı Hulki Aktunç'un alabildiğine özgür belirlemelerine sardırırsak: Argo, dilin gizli örgütüdür; yaratıcılıktır, anadilin sözcüklerine yeni anlamlar katar, kendi alanına girmeye çalışan sözcük ve deyimden ayakbastı parası alır ve onu bozuşturup dönüştürür...

Biliyorum, "Şimdi bu argo muhabbeti de nereden ç...

Devamını görmek için bkz.

Gül Altan, “Fiskos bitti, yaşasın ARGO”, Radikal Kitap Eki, 9 Kasım 2001

Keşke bu kitabı daha önce görseydim! Ona bir dizi yoğun bir o kadar da edebi hakareti içeren cümleyi söylemeden ya da telefonu suratına 'Sana fazla geldim ben!' diyerek kapamadan önce. O zaman ona kesinlikle 'Seni adam küsüratı seni! Nane çöpü, numunelik öküz, izotop seni! Naştır!' derdim.

Nereden geldi bu çılgın fikirler aklıma? Masum masum masanın üzerinde duran mor bir kitap çarptı gözüme. Yanına yanaşınca, sıradışı ismi bana bu kitapta bir şeylerin farklı olduğunu anlattı Kadın Argosu Sözlüğü. Bu kitap Filiz Bingölçe'nin imzasını taşıyordu. Okurla Hulki Aktunç'un sunumuyla buluşuyordu kitap. "Kişinin tek başına bir sözlük yazması çılgınlıktır!" diyor Aktunç, ancak bu kitap baştan sona bir çılgınlık. Hem de 2500 kadının ağzından dökülen, kimi zaman insanın ağzını açık bırakıp, kimi zaman arsız arsız gülümseten, kimi zaman ise 'onu tanımlayacak kelimeleri bulmak ne zordu bazen, aa...

Devamını görmek için bkz.

Murat Çelikkan, “Sözlüğe porno muamelesi”, Radikal, 13 Temmuz 2002

Filiz Bingölçe, oldukça önemli bir çalışmaya imza attı. Erkek egemenliğinde olan bir alanda bir sözlük hazırladı, Kadın Argosu Sözlüğü. Metis Yayınları da kültür dünyamız için gerçek bir zenginlik sayılacak bu sözlüğü, Ekim 2001 tarihinde yayımladı, bilmem haberiniz var mıydı? Sizin olmadıysa da sözlüğü, müstehcen kabul eden Cumhuriyet Savcılığı'nın haberi var. Kitabın yazarı ve yayımcısına 1 milyar 800 milyon lira ceza kesti. "Sözlük, bu haliyle, bir dil gerçekliği ve yaşamda var olan bir olgunun bilimsel ve nesnel yöntemlerle saptanması girişimidir. 1072 yılında Kaşgarlı Mahmud'ca kaleme alınan Divanü Lügat it-Türk'te de bugün Kadın Argosu Sözlüğü'nde yer alan sözcüklerin pek çoğu ve tanımı yer almış ve Türk Dil Kurumu bu sözlüğün çevirisini yayımlamıştır," diyen yazar, cezayı ödemeyi reddetti. Para cezasını ödemeyi reddettikleri için yazar ve yayımcı hakkında 'halkın ar ve hayâ du...

Devamını görmek için bkz.

Murat Çelikkan, “Barbarları beklerken”, Radikal, 16 Nisan 2003

Muzır Kurulu, Türkiye sansür hayatına Turgut Özal'ın hediyesi. Kurulduğu günlerde, günlük basına hızlı bir ceza kesme furyası yaşadıktan sonra, uygulamaları dergi ve kitaplarla sınırlı kaldı. Sansüre ve cezaya uğrayan yayınevlerinin gücü de gündelik basın kadar olmadığı için, yasal bir sansür kurumu olarak varlığını sürdürüyor. Son icraatlarından biri, Filiz Bingölçe’nin Kadın Argosu Sözlüğü konusunda bilirkişi raporu hazırlamak oldu. Türkçe sözlüklerde kadın dilinin hiç işlenmemiş olmasından hareketle hazırlanan sözlükte, farklı yaş ve çevrelerden kadınlarla yapılan görüşmeler yoluyla derlenen sözcüklere yer verilmişti. Kurul raporuna bakılınca, 'Türk kadını' ve 'Türk kadınının iffetininin' argoyla bağdaşmaması gerektiğini öğreniyorsunuz. Yani Argo Sözlüğü'nün başına kadın gelince, iş müstehcen oluyor ve resmi ideolojinin kadın tasavvuruna uymuyor. Müstehcenlik davası yarın İstanbul'da görülecek....

Devamını görmek için bkz.

Berat Günçıkan, “Kadının gizli diliyle tanışın...”, Cumhuriyet Dergi, 9 Aralık 2001

"... O kadar bezgin ki su, gene de ardında bıraktığı köpüklü salya parlıyor. İştahlı bir dil gibi, upuzun bir dil gibi. Çünkü yutmadan önce yalıyor... Çevresini saran dalgalar büyük; onlardan birinin içine kolayca sığıp kıvrılabilirim!

İşte tümü burada... Güzeller ve lanetliler, geceleyin sevecenliği gelenler, çöplük turnaları, yüzü yaralılar, ciciği bereliler, şekli bozulmuşlar, rahmi alınmışlar...

Bu dili ya ben koparırım, ya onlar."

Gizliliğin esas olduğu bir dilin, yani argo sözlüğünün girişinde, derdini bu sözlerle anlatıyor Gazeteci Filiz Bingölçe. Kadın Argosu Sözlüğü kadınların, kendi ürettikleri ya da erkeklerle ortak kullandıkları argonun örneklerini veriyor. Kelime, Fransızca kökenli. Onu toplumlardaki geçerli dillerden ayıran; içe dönük yaşanması, toplumdan kendini ayırmak ya da toplumdan korunmak isteyenlerce kullanılması. Yolu küfürle de birleşiyor...

Devamını görmek için bkz.
______________

Yeri: https://www.metiskitap.com/catalog/book/4487#Tasters

[Edited at 2023-03-08 07:08 GMT] ▲ Collapse

Adnan Özdemir

Türkiye
Local time: 20:37
Member (2007)
German to Turkish
+ ...

TOPIC STARTER

işte öyle birşey...

Apr 26, 2023

ANADİLİ TÜRKÇE OLMAYAN DÜNYALILAR ANLATIYOR...

1) Çikolata sesli kardeşimiz anlatıyor: "YABANCILARIN TÜRKÇE İLE İMTİHANI, SINIFTA FARKLI SOKAKTA FARKLI | Afrotürk Show" -> https://www.youtube.com/watch?v=UI4cA5hAh6k&ab_channel=AfroturkShow

2) Alman gardaşımız anlatıyor: "NEDEN ve NASIL Türkçe öğrendim? - WHY and HOW did I learn Turkish?" -> https://www.youtube.com/watch?v=CdFSQpCecFs&ab_channel=MaartenBey

3) Amerikalı gardaşımızın Türkçe öğrenme deneyimleri: "Nasıl Türkçe Öğrendim? (Dil öğrenmek için çeşitli yöntemler)" -> https://www.youtube.com/watch?v=3nUV5NhSMEs&ab_channel=EnglishWithZack

---
4) Behram Hüdayar kardeşimizin anlatımı ile "20 Dili Kendi Başına Öğrenen Çok Dilli (Polyglot) Steve Kaufmann'e göre Sıfırdan Dil Öğrenmenin Yolu" -> https://www.youtube.com/watch?v=iAfMFSyPTtY&ab_channel=BahromHudayar

5) Japonya'da oturan Gizem Andako Hanımefendi anlatıyor: "Türkçe ile Japonca Benzer Mi? Türklere Japonca Öğrenmek Kolay Mı?" -> https://www.youtube.com/watch?v=1onDuqeijkA&ab_channel=GizemAndako

6) Koreli kızkardeşimiz anlatıyor "Türkçe öğrenmek kolay mi?👀|Koreli Arkadaş" -> https://www.youtube.com/watch?v=z6NSagKbHvE&ab_channel=KoreliArkadas

----
7) Julia hanım anlatıyor: "Neden Türkçe biliyorum? En çok sorulan soruları cevapladım" -> https://www.youtube.com/watch?v=NMvdvJ7nCYI&ab_channel=JuliaGraner

8) S. Arabistan doğumlu Bangladeşli kardeşimiz anlatıyor: "Kanada'dan Kabul Aldım Ama Türkiye'yi Tercih Ettim - Benim Türkiyem -3" -> https://www.youtube.com/watch?v=RADhVcP_fDM&ab_channel=Etimoloji

9) Keşmirli kardeşimiz anlatıyor: "Benim Türkiyem 7 - Keşmir" :-> https://www.youtube.com/watch?v=8gfTCqe2PB4&ab_channel=Etimoloji

-----
10) Tanzanyalı Emmanuel Augustine kardeşimiz anlatmış: "Türkiyede Gördüğüm EN TUHAF Şeyler" -> https://www.youtube.com/watch?v=NHMKEPsgFO4&ab_channel=EmmanuelAugustine

11) "İki Afrikalı Arasında Ortak Dil Türkçe Olması!" -> https://www.youtube.com/watch?v=o5YtJpPuRuo&ab_channel=JoelMoriasi

12) "Fransa'yı Terk Edip Türkiye'ye Yerleşmek - Benim Türkiyem - 2" ->
https://www.youtube.com/watch?v=WA43uqPC--g&ab_channel=Etimoloji

-------
13) "Türklerin Vatan Sevgisini Kıskanıyorum (Benim Türkiyem 9 - Bosna)"
-> https://www.youtube.com/watch?v=Yn-9BMPZ96E&ab_channel=Etimoloji

14) Alman kızkardeşimiz Julia Graner: "Neden Türkçeyi Seviyorum?" -> https://www.youtube.com/watch?v=bSC5sRzZBqI&ab_channel=JuliaGraner

[Edited at 2023-04-26 17:19 GMT] ▲ Collapse

Pages in topic: < [1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16] >

Login to reply/comment

To report site rules violations or get help, contact a site moderator:

Moderator(s) of this forum
Eren Kutlu Carnì	[Call to this topic]
Murad AWAD	[Call to this topic]
Özgür Salman	[Call to this topic]

You can also contact site staff by submitting a support request »

Osmanlıca - Türkçe kaynaklar, Cumhuriyet boyunca Türkçenin serüveni, Günümüz Türkçesi...

Translation news in Türkiye

No recent translation news about Türkiye.

Submit a news story about translation in Türkiye »
Read more translation news »

Forum rules

Help and orientation

CafeTran Espresso
You've never met a CAT tool this clever! Translate faster & easier, using a sophisticated CAT tool built by a translator / developer. Accept jobs from clients who use Trados, MemoQ, Wordfast & major CAT tools. Download and start using CafeTran Espresso -- for free Buy now! »

Anycount & Translation Office 3000
Translation Office 3000 Translation Office 3000 is an advanced accounting tool for freelance translators and small agencies. TO3000 easily and seamlessly integrates with the business life of professional freelance translators. More info »

Recent posts | FAQ | Rules | Moderators | Article knowledgebase

Your current localization setting

English

Select a language

More languages...

Osmanlıca - Türkçe kaynaklar, Cumhuriyet boyunca Türkçenin serüveni, Günümüz Türkçesi...

Osmanlıca - Türkçe kaynaklar, Cumhuriyet boyunca Türkçenin serüveni, Günümüz Türkçesi...

You have native languages that can be verified

Your current localization setting

Select a language