This site uses cookies.
Some of these cookies are essential to the operation of the site,
while others help to improve your experience by providing insights into how the site is being used.
For more information, please see the ProZ.com privacy policy.
Freelance translator and/or interpreter, Verified member
Data security
This person has a SecurePRO™ card. Because this person is not a ProZ.com Plus subscriber, to view his or her SecurePRO™ card you must be a ProZ.com Business member or Plus subscriber.
Affiliations
This person is not affiliated with any business or Blue Board record at ProZ.com.
English to Turkish: subtitle translation for the movie "Diane" (2018) General field: Art/Literary Detailed field: Cinema, Film, TV, Drama
Source text - English DIANE
What’s wrong? - Are you okay, hon’? - Oh!
- You look all tuckered out. - I’m fine. Oh, my God! I’m so sorry!
- I fell asleep! - It’s okay. What time is it?
Diane
- Hello. - Well, look who’s here… I can’t stay but just a minute.
I brought you some chicken… Well, aren’t you a love…
…and it’s in a casseroledish of yours that I’ve had it for six months.
- What’s this? - I made you some galumpkis, and that’s your old casserole dish!
I’ve had it for a year! Oh, isn’t that funny…
Set down for a minute and I’ll pour you some coffee. What are you doing making me food?
You’re the one with the invalid. Don’t I know it. He’s been driving me bananas
“Did you call Jerry?Did they put the new snowplow on the truck yet?”
What’re you gripin’ about? How’s he doin’? He’s hobblin’ around.
He wanted to go out and cut the damn wood the other morning. Don’t listen to her.
How’re you feeling, Al? Still a little lame.
Probably going a little stir crazy. He wanted to get on the goddamned tractor the other morning!
I says, “What are you tryin’ to do, throw your other hip outta joint?Get back in that chair!”
- You gotta take it easy, Al, just a little bit longer. - Yup.
Listen, how’s everything with Brian?
Fine.
I don’t know. We’re prayin’ for him.
Oh,hi. I can only stay a moment.I wanted to bring by some “Agatha Christies.”
She was chattering away with her daughter this morning. She usually takes a nap this time.
Yeah. - I think she looks pretty good. - She’s a trooper.
I’m going to bring her mom around this week. Oh, she’s a pip, that one.
She gets us all laughing so hard we practically wet our pants. - She’s something, alright All right, bye.
Thanks for coming. Dorie took the car.
No problem. Here let me get that.. How’s Donna?
Well, she was napping but she looked pretty good. Her levels are all good.
And she’s getting her appetite back. John brought her some Friendly’s the other day,
and she just woofed it right down. That’s what you want when you’re in the hospital –
what you loved when you were a kid. Yeah. Hey, how much longer is Bill in town?
He’s leaving Thursday. Oh, we better get over there tomorrow then.
I’m bringing Mame. Good. He asked about her.
Uh, do you have time to stop by for a coffee? No. I have some errands to run. Thank you.
Uh, wait a minute.
I know. You don’t have to say a thing.
Brian?
Wake up. Get up. M om, what the fuck? Come on. Get up.
What are you doing? You can’t lie around and sleep all day.
What are you doing here? What am I doing here? I’m making sure you’re alive, that’s what.
Well, I don’t know what you think I’m doing, - but you can’t just show up like this.
- Look at you. You are filthy. And you don’t even know what time it is.
I told you. I’ve been sick - Didn’t I tell you that I’ve been sick, like 90 times?
- Yes. - That you have bronchitis. - Yeah. Look!
Here’s the medication to prove it.
It takes time. -- Brian. - I was cleaning up before.
- Brian. - Just let me put myself together. Brian, you need to listen to me.
You’ve been saying that you’re sick with bronchitis for five weeks now, and I just don’t believe you.
Well. If you don’t believe me, that’s your right.
I went out at night, and I forgot a jacket. But you don’t believe me.
- Sweetie, you’ve got to go back to the clinic. - What?
- You think it’s that? - Yes.
After everything that we have been through. And you think that I could look you in the eye
and lie about that? How could you even think that?
- Hon - It just kills me. It kills me. Because it means that you don’t—
- I’ve lost your trust. It means that you don’t trust me. - Brian - Even after we talked everything through.
- Brian. I need you to know how awful it is. For me.
To think you think the I could ever do that again. - Please.
- Please what? Stop doing something I’m not doing.
- What can I say? Don’t come near me. - You are. I’m going to get you sick. Even if you don’t believe me.
Oh. What about her? If, if you’re sick, why is she here?
She’s sick, too. She’s sick, too, mom. Brian.
Look at me. You need to go back to the clinic.
I just… I just need you to trust me. Please.
- Okay. - Thank you! - Okay.
But take a shower and get cleaned up. - will.
-And your clothes are in there on that chair. - Okay.
- And please take care of yourself. Please! - I will.
- I don’t think I’m going to have a salad. - Okay.
Oh, my god. Wait, wait. One piece of pie left.
I’m sorry.My friend got there first.
I am sick and god damn tired of these kid who keep piling food on their plate,
just because they’re kids. I was at the Country Buffet last week
And this little shit. He grabs the last pork chop off the pan.
And he plunks it down next to three cheeseburgers. And his parents say,
“Oh, how about that appetite, ho, ho, ho.” And I says, “Yeah, how about those manners?”
That shut them up. - How’s your cousin? - Pretty good. - Pretty good. -
She’s had it about as rough as they come. And she’s as cheerful as ever.
How’s Mario’s shoulder? He’s in a lot of pain. And it serves him right.
He won’t listen to me. I keep saying, “Why you Lugging that stuff up and down the back steps?
Let Dave Milch do it.” But, no, “I’m going to carry my own god damn firewood
Thank you very much.” - I was at the Rymanowski’s earlier. - Yeah.
Al’s going through the same thing. He had surgery.
- He’s lugging this. Picking up that. Carrying this. - Yeah, I told him, “Mario, what happens if you take a spill?
And then it’s up to me to waddle out there and help you off the ice.
Yeah, that would put you on the spot, wouldn’t it?”
You heard about Tom McConnell? Yeah. God damn PCB’s.
I know it. I can’t believe it. Let’s see. There was my Dave.
Dave Goggins. Howard Boyce. Uh, George Bulgarelli,
- Mike Gizzi. Bobby Angelo. - That’s right.
- All within three years of each other. - How about Pete Arlos
and the Wittlesey brothers, both of them?
It’s a wonder Mario is alive and kicking. Yeah.
What else is going on?
I’m just waiting for the call to start planning the funeral.
Listen to me, honey. There hasn’t been a time in the last ten years at you haven’t gone to pieces over this kid.
You know I love him to death. Like he’s my own He’s a grown man.
Something got a hold of him. He’s the only one that can shake it off.
I’ve known him for fucking ten years, Cory! What are you doing here?
I brought you some food.
Tino…. It’s simple. What?
Ok. What the fuck am I supposed to do? What?
Yeah. Why don’t you shove it all up your fucking ass along with your faggot partner
- and your fucking cunt girlfriend? - Brian!
- I just really need that job, mom. - What job? Uh, bookstore. A job in a bookstore.
- A bookstore? -That’s what I said—twice.
What? You just come over to stare at me now?
Get some lecture about the clinic. Dr. Dresser. Which is super ironic because—
you know what, forget it. I’m alone. - What do you mean?
- No. There’s no other way to say that, ok? - Alone. I’m all alone.
- I have no idea what you’re talking about. I know. That is the point, mom. I just—
nobody has ever been able to understand it. God knows you haven’t.
Did you call your cousin Donna, like you said? Do you see? That’s a perfect example.
That’s a perfect example! I’m talking about something here.
About me not being understood. And you start talking about something totally different.
So you didn’t call her. - Why the fuck would I call her? - Because she’s in the god damn hospital
with cervical cancer. That’s why.
Hh-h-h, I forgot. Okay. You told me. I forgot. I’m sorry
I will call her. Can you please?
Fucking… Mrs. Bacszewski, I’m sorry.
-Brian, I got it… - My mom…
Oh, hi. - I’m Carla. - Yes, Carla, we’ve met many times.
So you got the rent? Yeah, I got it.
Call your cousin Donna, if you have the time.
Bye, mom.
They are always asking me if I want the TV on. And I’m not interested.
What the hell do I want to watch a bunch of commercials for? So not a great night last night, huh?
- Uncomfortable. - Really? They were going to give me morphine.
But I said, “the hell you are.” Once they start in with that stuff, you might as well pick out a nice shroud.
-Oh, shush. - Florence Nightingale was ready with the morphine, too.
By god she was itching to start right then. Um, speak of the devil.
You know, your color is good. - Your color is good.
- She’s got a good hand there. Stop it.
Better not play any hearts. - Gin. - Well, shit.
See you made me lose my concentration. - Oh, I’m taking your mom to Dot’s later.
- Good luck with that. - She’s a pip, that one. - I know.
She’s a character, isn’t she?
Donna? Give me a number, darling.
-Seven. - Ok, I’m going to help you on.
- Can you give us a minute? - Yeah, ok…. - Where are you going?
- I’ll just be right outside. - She can come right back. - She asked me to leave,
but I’m not going. I’ll be right back. Okay. - Okay. - Okay.
Take a breath.
Fuck.
Mame Donna’s in terrible pain.
KORİDORDAKİ KONUŞMALAR YOK
Mommy. That’s right, honey. Mom’s here. Mom’s here.
How come you came? Uhmm…
Oh, the poor sweet thing. I wish I could just slip her a pill.
- Mame! - I don’t want to see her all… drugged up like that.
But the Lord will take care of her. Yep.
How did you get to the hospital? Eleanor drove me.
Well, how’s she doing? Poor Eleanor is as dumb as a box of rocks,
but she’s always been a good friend to me. So.
We’re off to pay our respects to Bill. Yep. Cheap bastard. Like father, like son
I guess this is the last time I’ll ever see him. I don’t know. He’s coming back east.
I mean me, honey. Oh, Mame.
Oh, nothing to fret about. What? You think we’re all going to live forever?
- Hello, everybody. - Sorry. Hi.
Hello Mame. Look, have it your own way
. It’s not having it my own way. It’s a fact. I know you’re always right
But there’s a first time for everything. You just keep hammering away at us. It still doesn’t make you righter.
I don’t have to hammer away at a god damn thing. Because I know I am right.
- Because I was married in ’72. - And Frankie fell down the well in ’71.
Oh, no sir. It happened right before my wedding. Oh-ho. The fact is that little boy fell down the well
For Christ’s sake. Nobody cares what year it is.
I thought it was ’68.
Don’t answer it. It’s a Robo call.
- Hi, Leslie. - Hello. - I haven’t seen you since Easter.
I get those Robo calls same time every god damn day back home.
The last few times I got on and argued with them - Somebody left a bicycle out in the yard.
- You did? - You bet I did. - Somebody get your bicycle and put it on the porch.
- You argued with a Robo call? - Yep. -That certainly showed them.
- Better zip up. It’s cold out there.
I just put block on it. See, I can’t do that. You got to have caller ID.
You should just put your number on the Do Not Call Registry. - That’s that government thing you have to sign up for?
-Yep. Nope. Not for me.
Oh, it won’t do you any good talking to them. That’s for sure. Hasn’t called me since.
Just you wait.
-They used to come door to door. - Yeah. Jesus Christ, they would try to sell you anything.
They came on Saturday. -Yeah. - No. They came all week long
Vacuum cleaners. Irish Sweepstakes Bibles. Anything
I had an encyclopedia salesman come to my door once.
Here we go. Well, pardon me.
I just don’t want to encourage you with your grand standing.
How is that Mame? I haven’t heard it. Well, I don’t know that I care to.
But I guess if anybody wants to, they can just hobble out of the room.
Come on Mame, tell it. I was doing my housework. The kids had gone off to school.
And the doorbell rang. And there was this nice man standing there.
And he says, “Hello, Ma’am.” And I said, “Hello.”
- “Is the man of the house at home?” - “No, he’s not.”
And he said “Well, could I come in and wait for him?” “Sure!
Have a seat. I can’t entertain you, but you’re welcome to wait.”
-Those fellows were very persistent, weren’t they? - Yeah.
So I did my housework. And he sat there. And I said, “Can I get you a cup of coffee?”
And he said, “Oh, why yes, that would lovely.” So I gave him a cup of coffee.
Then I did my washing. And I made the beds. He was little hungry,
so I gave him a sandwich. And it got to be time and the kids started coming home from school
but I walked by and he said, “Excuse me, M’am, but could you tell me exactly
when your husband will be home?” And I said, “Well, he hasn’t been home for seven years.
But you never know. Today might be the day.”
Mame, I think you made me wet my pants! All right. Who’s staying for dinner?
- We are. - I’ll have a bite. We got to go home.
Mame, something’s boiling over.
Put some butter on that.! Fuck!
That’s no good. It just seals it in and it keeps cooking the skin.
Well, it feels better, so shut up.
Diane. How’s Brian?
He’s okay. Thank you for asking? How’s your hand? It feels better.
Good.
I have to tell you I feel… I want to… give…
What do you want?
I… …want to give birth to something.
I think you need help again. Help.
You’re not alone, sweetheart.
I don’t know.
I don’t…
…want to
What?
…do it… Honey, I think we have to go through it one more time.
I’ll call Dr. Dresser.
What honey? Just say it.
Can’t you leave me be?
Sweetie, okay, just... just rest. Okay?
I’ll get the tomatoes. I can get some more at the Rymanowski’s too, if we need them.
- All right. And Barb will come. - Great. What about jars?
Oh. Let me have a look. Let’s see.
I’d say we’re about all set.
- You going to join us in our merry canning escapade? -Nope.
- It’s great when your kids are there to pitch in. - Isn’t it?
- Do you need me to take you to SSI tomorrow? - No, I’ll manage.
Doing okay? Yeah. I’m fine.
-- You sure? Yeah. I want to get this show on the road.
What is this? It’s a playlist.
That’s Chick Corea? Oh, my god. I haven’t heard this in ages.
- You used to listen to this? - Yeah - I listened to it a lot one summer.
see you later
How are you doing?
Here’s some more mac & cheese.
Okay, mac & cheese. Mac & cheese.
here you go mac and cheese
- I’m so sorry. - Don’t worry about it. That will clean it right up.
Can my son have some more chips? Of course. Of course.
Do you think I should open a couple more cans of fruit? Oh, I think we’re good. Thanks.
We seem to be eating a lot tonight. You know these big cans.We never finish them at the end of the night,
and they get spoiled. So we won’t do it tonight. - All right. I’ll see if I can find some more applesauce.
- Okay. - Tom. How you doing? - Fine. Just fine. Good to get a hot meal.
-You want some mac & cheese? - Thank you. Where’s Dorothy tonight?
She’s over at Three Rivers, at her cousin’s. Well, you give her my best. Okay?
- I will. - Any prospects? Seems like it.
- Good. - Keep your fingers crossed for me. - I’ll do that.
- We’re out.
Hello.
Whew, no!
Does anyone know where the breaker box is? - It’s back here. - Go get some candles
We’re getting them now. Hold tight everyone.
Brian?
Brian, wake up. - Ah-h-hg. - Wake up.
Brian! Brian! Wake up! Oh, my god.
Back.
- You fucking coming around here. - I’m calling the hospital. I’m getting you locked up.
This is too much! Can’t you leave me the fuck alone. You go live your own life.
No! You’re going to die. You’re going to die in your own filth and shit and vomit!
I’d rather die in my own shit than to have you coming around ragging on me every god damn day.
You cunt! Don’t you ever say that to me again.
You know, the girls are coming this weekend. They’re bringing the kids.
Oh, god, it’s starting to be a chore You know what I mean? I love them to pieces.
But, you know, I’ve got the Christmas tree. Then I got to do the cooking. And the grandkids are running around.
Then I get to be really tired. Then I start snapping at them.
- You’d miss them if they didn’t come. -Yeah. But… you know, I’d like to be in an easy chair
looking down on ‘em.
I am just so god damn sick of it. And I can’t stand to hear me, or you,
or anyone else say one more god damn word about it. - Brian, you mean?
- Who else?!
What was this place before it was Country Buffet? What the hell was it?
Um, Finest Kind. Finest Kind. That’s it God, it’s the worse food I ever ate.
- Was it? - Yeah.
I don’t know why I don’t remember that the food was no good.
Well, when we get to laughing and yucking it up, who gives a damn anyway?
We might as well be lapping up a bucket of fried saw dust. It wouldn’t matter.
Well, it’s better than this deliciousness. That’s right.
How is everything tonight? Tremendous. Thank you.
Liar.
You used to make a promise to yourself and keep it. Yeah. -Easy.
- Well, it’s pretty simple. - But I know it’s not easy.
- People are always telling me that. It’s like telling me to leave a baby on to of a mountain top to freeze to death.
He’s no baby. You’ve done all you can. Well. Easy for you to say.
Every time you go over there, you come back hurt, - and bullied and beat to a pulp.
- That’s right. And what difference does it make? Who cares?
I mean he’s sick. It’s a sickness. And if I go over there a million times
and come back bullied a million more, - what difference does it make?
- It should make a difference to you. You’ve done all you can, everything you can. It’s up to him.
Well, like I said, “Easy for you to say.” Okay, it’s easy for me to say.
It’s hard for me to lie here and feel my insides getting eaten up.
And hearing you telling the same old god damn stories about him
again, and again, and again I’m probably not getting out of this bed.
He can get up and walk away any time.
You know what I would love is to never hear another god damn word about him.
Okay, fine.
I’m looking forward to that.
You’re not alone, honey.
Hello.
Brian?
Hello-o!
Oh, no you don’t. Excuse me. Don’t listen to a word she says.
Have whatever you want. What the hell are you doing? These people didn’t come here to be punished.
- That was his third time. - I don’t give a shit if it was his twenty-third time,
you don’t do that. Just because you’re poor doesn’t mean you don’t have to
- follow the rules. - Just because you’re an idiot doesn’t mean you have to open your big fat mouth!
I know. You don’t have to tell me. Never mind about her.
It’s you I’m worried about. - I’m fine. - Stop it. No.
- I could use some help out here. - Hold one moment, please. I’ll be right there.
Look. I need to get out there. No, Diane, you need some peace.
- What would I do without you? I don’t know. - You would be fine, kid.
But as long as I’m here, you don’t need to worry about it. Now, I’m going out there.
You take the time. Get yourself together.
And come out when you’re good and ready. Okay.
She’s started talking about how thankful she was that she had thirty-seven years of life.
And how the Lord has blessed her with a loving husband and two beautiful children.
And how she was so god damn lucky. It’s your turn. Concentrate.
I’m listening to your story. - Well, multi-task. - Okay, okay, okay
. So everybody in the room is sitting there smiling and whatnot. And the therapist is smiling. And…
I raised my hand and I said,“Excuse me. But while you’re so busy being so thankful,
do you think that if the Lord came to you and offered you another month or two, you wouldn’t take him up on it?”
“I don’t feel so god damn lucky and thankful and blessed.
I feel like I got the short end of the stick. And I feel sick.
And so do you, for Christ sake.” Well, that’s tellin’ em.
Yeah, that was pretty much the end of the session. Yeah.
I mean, excuse me, but bull shit. Well, excuse me, but gin.
- Oh-h, my god. That’s the old pro I remember.
- Back in the groove. - Played the summer of ’99.
- Was that the year we played gin all summer long? Yes. That was—no,
that was ’98. ’99— ’99 was a different kind of a summer.
Well I was unstoppable in ’98. You were pretty unstoppable in ’99, too.
Well, sh—what was the point? - Oh, you brought it up.
- No, I did not! - You just want to make me feel ashamed all over again.
- Oh, forget it. I brought it up by mistake. Christ.
I don’t have the energy to fight. Especially about an old boyfriend I didn’t even particularly like.
So I’m guessing that’s why you keep starting fights and thensaying you don’t have the energy to fight ‘em.
- Well, you got a hell of a nerve. - Sh-h-h.
When are you going to let me off the hook, huh? -I did. A long time ago.
- No… - It just comes back to me sometimes. That’s all.
- No, you did not. You say you did, but you didn’t and then you keep bringing it up every time you want to needle me
and it works every god damn time. And then you say, “Don’t come around here
and fight with mebecause I’ve got cancer.” Oh, that’s great.
Thank you for coming around and perking me up. You have been hanging this over my head for years
and I just want to know for once and for all, do you forgive me, or not?
- Of course I do. - Then why bring up the Cape at all?
I didn’t. You did.
- And sometimes it gets to me. - Well, if it gets to you then. I mean, you haven’t really forgiven me, have you?
I forgave you, but I haven’t forgotten.
And once in a blue moon I remember how shitty it felt totake care of your son
while you took off with my boyfriend.
Jackie, I only have a minute today, but I just wanted to see how Donna was doing.
She’s doing pretty well today. - Good, Okay. - You look a little worn out.
- Do you want to go sit with your cousin for a minute? - No. I got to get going.
You came all the way up here and you don’t want to see her?
You know what. I don’t want to bother her today. But thank you. Are you sure you’re okay?
I don’t know where my son is.
I can’t find my son.
What can I get you?
Uh, I’ll have a margarita, no salt. And, um, some chips.
Oh, do you have those crackers that you used to have?
Thanks.
ŞARKI YOK
You got it. Okay, thanks.
Everything okay? It’s fine. I’m going to have another one.
Think you’ve had enough? Nope.
I want another one, please.
That’s it for tonight. You’re cutting me off?
I was a regular here. I remember you, Diane.
You got to go now.
Really?
Forget it.
Thank you. You’re welcome.
Sorry.
Okay, old girl. - Her car’s over here. - Here we go.
- Come on. - Here we go. Here we go.
- Midge! - You ladies okay? That’s all right. We’ll managed. Yeah.
She’s had a tough time lately. Y’all have a good night.
In you go. Where the hell are the things for the mirrors?
- Jesus H Christ, be careful! - I don’t know where he is.
And I fought with Donna. It was so stupid. I don’t know why I did that.
- I don’t know. It’s okay, honey. - Would you stop bumping my back with your knee?
I’m doing the best I can. - She really is so hard on herself.
- Yes, she is.
Help me. - Okay. Okay. Okay. Okay.
- George, George be careful with her! Sure. Let me.
Here we go. And, okay. Okay.
Just lie back.
Okay. Okay. I’m going to get a washcloth. I’m sorry Mame.
Oh, don’t you worry, honey. With what you’re going through, I would have been surprised
if you didn’t come a little undone. - I’m sorry. - That’s enough of that.
Here we go. George, thank you.
Oh, that’s good.
- George, - Yeah. get her something to drink.
Sweetie, if you feel sick, there’s a bucket right here.
Oh, what a nice surprise. How you doing? I’m okay. Is your mom home?
She went out to do the shopping. - How are you doing? - We’re getting by, day by day
. Look at you.
- I thought I heard Diane. - You’re all healed up. - He’s got a long way to go.
- You look like you could do the high jump. But he’s got a long way to go. Don’t you dad?
I’m dropping these keys off for Carol, and I wanted to give her this.
-Tell her that’s for the… - I’ll make sure she gets them. He’ll forget.
Okay. Well, I, I got to run. So. I’ll show you out.
- Here. Let me help you down. - No, no.
Oh, sorry. Excuse me.
Hello? Dot?
Oh, no. Okay, I’ll be right there. - Your boy? - No, my cousin.
Thank you.
I’m so sorry.
Hi, Mame.
- Oh, go on. - I’m so sorry. I’ll just turn this right off.
I apologize. Oh, my god! I’ll be right back.
Brian? where are you?
Where?
Well, just wait for me. I’ll be there. Okay.
All right. Bye.
She loved you. She loved you!
hi mom
Sorry I didn’t call.
I just needed to do it by myself. Like I told you that time I saw you.
You remember that? I wasn’t really sure what you meant.
Can I get you anything? Yes, I’ll have some coffee, please.
More coffee? Yes, please, and a water.
Got the Farmer’s Breakfast. Hungry.
Looks good. How do you feel?
I’m… all right.
I don’t really remember the first few days, but they told me it was pretty rough.
I’m at a place out on the Cape.
This time’s different. I can see that.
Thank you. Be right back with your water.
I just feel kind of raw, you know.
They just told me that my nerves are waking up.So, uh,
it’s like sometimes the air hurts. You know?
I guess I need to tell you something.
What?
You know what? I’m going to tell you another time. Just tell me now.
Nope. Another time.
Okay.
Got a sweet tooth now.
Today
So I said, “Listen. Are you in high school?”
“No, what do you mean?” He says. I said, “I thought so.
You look older than that. So you take me to a real restaurant or you drive me straight home.”
What did you wind up doing? He took me to that Indian restaurant on North Street.
- Was that good? - It’s all right, but. I mean, you know,
a guy asks you out. You get all dressed up and he takes you to a diner?
What am I going to drink? A milkshake?
I don’t think you’ve ever gotten your nails done before. I decided to take you up on your special offer.
And what color are you thinking? I like that light pink one.
Angel’s Whisper. Nice.
And what are we doing with the hair? I think just a trim.
So. How’s the family? Well, my Aunt Ina, is the last of the aunts and uncles.
And she’s got emphysema, and smokes like a chimney. But she’s hanging in there.
I just can’t believe they all went so fast. I lost my favorite aunt last year.
- I’m sorry. - I loved her the best.. Yeah.
I loved all my aunts, too.
They weren’t that much older than I am. My mother was the eldest
and had a lot of younger sisters. She was born in a log cabin on the Canadian border.
- Is that so? - Yeah.
Well, you know, when we’re kids we think everybody’s going to live forever.
That’s true. Oh, your son. His wife. What’s her name?
- Tally. - Tally. That’s an interesting name.
- She gets her hair styled here. - I know. - She is quite the church goer.
- They both are. She gave me this whole story about how they met at the AA meeting.
Yep. She loves that story. It’s not a family funeral you’re getting ready for?
No. No. It’s, it was a close friend.
She loved getting her nails done.
And Lord, grant her the knowledge and wisdom to stand in your light
and accept your Word in her heart and mind.
She may come together with us in the joy of worshiping you,
and your only begotten son, Jesus.
Lord, show her the path to salvation through the grace of your begotten Son,
Jesus Christ. Amen.
Hey mom. -Oh, hi. - Hi. My hands are wet.
Oh, that’s okay. Hi.
-Hi, Tally. - How are you? - I’m good, thank you.
- We’re so glad you’re here. Thank you, Tally.
Okay, good. Well.
What can I do to help? You can put some water on to boil. Okay.
Look at that. Is that a cardinal? Oh, Lord.
I praise you for granting me the sight of one of your most beautiful creatures. Amen.
Praise Him.
See that mom? No, I missed it.
Lord, we thank you for the bounty of this wonderful meal.
For bringing us all together on this beautiful day to share this food.
We ask that you bless this meal, O Lord.
We pray that each and every one of us at this table sees the light
of divine revelation.
Thank you, O Lord, Amen. - Amen. - Amen.
Well, we’ve been wanting to get you two together for some time, Diane and Diana.
- It’s very nice to meet you. - Nice to meet you, too.
We’re praying for you. Diane. Not Diana.
We pray for you, too. Yes, I heard you. Thank you.
You want some vegetables? You’re welcome to join us in prayer anytime, mom.
Thank you.
You know, we were praying that you would join our church.
Well, we’ve been through this before, and I’ll say it again. I’m really happy with my own church.
Thanks.
But you haven’t been saved. How do you know, Brian?
Have you? I think I have been saved. Yes.
I’m good with my church and with God. But I really don’t want you all to keep doing this to me.
- Just leave me alone about it. Okay? - Can’t do it.
All I want is to come over here and have a nice meal and a nice visit.
And every single time you start nagging at me.
Well, it may feel like nagging, mom. But it’s called
—love. Well, I want you to drop it, because it’s making me angry.
You didn’t drop it when I was doing drugs. Salt & Pepper.
You refused to drop it. You kept coming back no matter how many times I told you not to.
- Right? - Well, I’m your mother, so I’m going to keep coming around.
Not every mother would have done that, mom. My mother left me out in the cold and locked the door behind her.
I’m sorry about your mother. But please don’tcompare what I did to this.
This is love, mom. It’s perfect love.
That’s what this is. You don’t give up. Love doesn’t make a person feel upset and angry.
This is a gift we’re giving you, mom. You remember how it was with me before.
- I was walking through life with my eyes closed. - Please, don’t preach to me.
I’m not preaching to you. I’m testifying. To you. to anyone. All right.
You’re my mother. I want you to feel this same freedom that I feel.
- I want you to have the gift of revelation. - Revelation.
It was like a weight was lifted from my shoulders, mom. I want you to have that.
- I want the beauty for you. I want - Please stop being so god damn selfish,
- Selfish? - for once in your life. Please don’t take His name in vain.
Yes, you heard me. Selfish. How many times did you go visit your cousin in the hospital? Huh?
None. That’s how many. You know how it was with me then, mom, - better than anybody.
- Yes. I know how it was. And I know you’re as selfish now as you were then.
- You two just keep coming at me constantly. - We just want you to see what we see.
I see with my own eyes. We know that, mom. We just want you to receive.
Please. Just stop it. -Leave me alone. - We can’t.
It’s selfishness, pure and simple. You better stop talking to me about selfishness.
Oh, I guess I won’t. You took your own sweet time. You went off to god knows where.
- Please don’t take his name in vain. - Shut up! - Hey!
- Don’t you talk to our friend that way. I will talk to her any way I want,
as long as you all keep badgering me.
Where were you? Huh? You had to do it your way. Fine.
Meanwhile, I am sick, worrying. Getting myself ready to hear the news
that you’re dead. And then bang! There you are.
And I can’t even be in the room with my own cousin when she’s passing away.
Your cousin. - Because that’s the time you picked to call.
- You mean the cousin you left me alone with when you took off with her boyfriend, mom? That cousin?
Yes. That cousin. I wouldn’t want to bear that guilt, either. For that selfishness.
But you seem to be able to handle it just fine. You might want to justify yourself,
and start getting right with God. I am perfectly right with God and stop simpering!
The whole family is a bunch of Bible thumpers from way back.
It’s because we were raised in the back woods. The preachers would come around
when we were kids with the tents and the torches and the camp meetings.
I always kept that part of my life all to myself.
I mean why in the hell would I want to share that with anybody?
Your mother was the same way. That’s why we got along so well.
But I remember when she got all excited about the Jews for Jesus.
I remember that.
“Ida,” she said, “Did you hear about this wonderful organization
called Jews for Jesus?” “No,” I says, “and I don’t care to.”
She got all huffy about that one, let me tell you.
But she was more like me than Midgy. Or… Mary. Near the end.
My friend, Maxine, was going on about the Lord this and the Lord that,
about ten years or so ago. But she was a drunkard.
Pure and simple from the time Buzz left her.
It’s the same as Brian.
You substitute the one for the other. Yeah.
And I took her aside and I told her, gently.
But I believed it helped her.
I figured it was better to have her raving about Jesus, than doing herself in.
And she did come around. - Really? - Yes.
And he will, too.
The world is grand – People to see I take their hand – But not in reality…
My loved ones are gone And I am left to be…
There you go.
Good night, Diane. Damn it.
Oh, my god. Oh.
Oh, Tom, no. I don’t want you to be doing that. - Would you let me help you?
- No, it’s not right.
Tom. What are you doing? Have a seat, my friend.
Okay.
How’s Dorothy? Just fine.
I’m sorry, Tom. I don’t see why you feel like you have to apologize.
Because I don’t want you to be working. Isn’t it enough that I told you I wanted to help you?
I guess so.
My aunt was like that. She apologized for eating.
She apologized for putting one foot in front of the other.
She apologized for breathing up too much air in the room.
She thought she had terrible sins to make up for.
What exactly, I can’t say.
Didn’t you used to work in a kitchen? I was a short order cook.
Then I worked at the mess hall in Westover,
before I got the job at Lynn Appliance Plant. - That’s where I met your husband.
- I remember.
Now you got me thinking about my aunt. That woman wrapped herself in shame.
I know something about that.
Done some damage in my life.
HMMM
Well.
You know when I come here for a meal, I feel pretty low about myself, my situation.
But when you serve me Diane, I feel sanctified.
Good night.
Sorry. Sorry.
My Shadow – It is with me from hour to hour It goes to bed with me at night
And wakes with… …my mistake, my one terrible sin
Mt closest companion, my shadow
He keeps whispering Don’t forget me
Are you staying late here?
Oh, yes. Come on in.
We all are the last watch for. Hold on.
It’s great to see you.
Wow.
Am I supposed to be doing something? No, you don’t need to do anything.
Um, smells sweet.
Okay, ready?
Now, open your eyes.
BOĞUK SESLER YOK
DEFTERDE Dream – Another dream about Jess, or Someone who sort of was or wasn’t him--
DEFTERDE He was gentle and he spoke with an accent.
- Brian? - Hey, Diane.
Come in. Come in. Come in.
I can only stay for a minute, okay? How are you doing?
Yeah. Not bad. Just went for a walk out in the woods to our old spot.
Looking up at the stars.
Does Tally know you’re here? No. Had to sneak off to see my mom.
Are you supposed to be drinking?
Nope. But, fuck it. Good gracious.
What is going to become of you? Oh, I’m all right.
- I tried to call you a few times, but - I know. I know.
I was angry. And
ashamed. Both, I suppose.
Well, I just want to say I’m sorry. For the dinner. For… everythingI put you through, you know
. Well… we both have a lot to be sorry for. I don’t blame ya.
You should have walked out of there as soon as we started preying on you, you know.
Well, my behavior was just as bad. But that’s not what I’m talking about.
I meant the Cape. And I know I’ve said it before,
but I want to say it again. I’m sorry. Okay.
Look, that’s why I was trying to call ya.
There’s something I need to say to you about that.
I wasn’t angry at you. I mean I was, but I wasn’t.
-You know? - No.
It’s like I was supposed to be angry, so I was.
You took off, right. And the cousins freak out. And,…
and Donna went bat-shit. And I don’t know. I don’t know. It’s confusing.
But I was thinking about you the other day and how happy you were with Jess.
- And how amazing that could have been. - You remember his name?
Yes, of course I remember his name. I loved that guy.
- But I cheated on your father with him and he knew-- - Can’t you just forget about thatfor one minute.
- Please. - I did love your father. I know mom.
I know. I did, too. We’re not talking about that now. I’m,
I’m trying to say that I, I taught myself to disapprove of you.
Okay. I’ve used that against you.
The next time I beat you over the head with it —and I probably will—
just remember what I’m saying now. Okay?
Okay. Okay.
It’s a gift of revelation.
I got to get back to Jesus world now.
Good night, Diane. Good night.
DEFTER 1-New Birdfeeder, 2-Flowers for Donna’s Grave, 3-Easter Plans
Wait.
Did I forget to turn the burner off?
I know I set the oven on 400, but…
there was someone...
Wait… I need to find my place.
Did I forget to turn off the burner? I picked up the prescriptions and
the vanilla extract and the cloves. I lost my place. And the ribbons.
And three teaspoons of orange rind. And I rubbed the skillet with bacon, but
I picked up the prescriptions and the vanilla extract. Wait…
there was someone. I set the stove on...
They called everybody to come inside before dark and warm up in the kitchen and
I remembered the orange rind and the ribbons and the bacon.
But... Did I forget to turn the burner off? Wasn’t there someone
who never came inside when I called for him? Did I forget to turn off the burner?
But... I set the stove. There was one more thing. Wait.
- There was something. - Mrs. Rhodes, are you okay? - Precious.
- Oh, my god. Mrs. Rhodes. - Someone
- Hang on. Precious…
This film is for Carisa
Translation - Turkish DIANE
-Ne oldu?
-İyi misin canım?
-Çok bitkin görünüyorsun.
-İyiyim, iyiyim. Hay Allah!
-Kusura bakma. Uyuya mı kaldım?
-Olsun. -Saat kaç?
DIANE
-Selam. -Aa, kim gelmiş?
-Çok kalamayacağım, çıkmam gerek.
-Size tavuk yemeği getirdim.
-Çok tatlısın.
Altı aydır filan bende duran
güveç çanağınıza koydum.
-Bu ne? -Ben de sana kabak dolması
yaptım, bendeki güveç çanağına koydum.
-Bir senedir bendeydi.
-Bak şu işe.
-Hadi otur da bir kahve koyayım.
-Niye bana yemek yaptın ki?
-Yatalak hastası olan sensin.
-Ah, sorma! Kafayı yedirtiyor bana.
“Jerry’yi aradın mı? Kamyona yeni
kar küreme makinesini koymuşlar mı?”
-Ne söylenip duruyorsun? -Sağlığı
nasıl? -Topallaya topallaya geziyor.
-Geçen gün “Şu ağacı keseceğim.” diye
tutturdu. -Bakma sen ona.
-Nasılsın Al?
-Eh, hâlâ biraz topallıyorum.
-Ama biraz hareketlenmişsin.
-Geçen gün tutturdu, traktöre binecekmiş.
“Ne yapıyorsun? Öbür kalça kemiğini de
mi çıkaracaksın? Dön hadi yerine.” dedim.
-Biraz ağırdan al Al. Az sabret.
-Doğru.
Peki, Brian nasıl?
İyi.
-Bilmiyorum.
-Onun için dua ediyoruz.
Merhaba. Hemen gideceğim. Birkaç
Agatha Christie romanı bırakmaya geldim.
Bu sabah kızıyla bol bol lafladı.
Normalde bu saatlerde uyur.
-Evet. Bence çok iyi görünüyor.
-Sağlam savaşçı.
-Bu hafta annesini de getireceğim.
-Annesi de değişik biri.
-Onun yüzünden gülmekten altımıza
ediyoruz. -Öyledir. Hadi görüşürüz.
Geldiğin için teşekkürler.
Arabayı Dorie aldı.
-Ne demek. Şunu alayım.
-Donna nasıl?
Ben gittiğimde uyuyordu ama çok iyi
görünüyor. Kan değerleri de iyi.
İştahı da açıldı. Geçen gün John da
biraz yemek getirmiş.
-Hepsini silip süpürmüş.
-Hastanede kalınca çocukken sevdiği...
şeyleri istiyor insan.
-Evet. Bill burada ne kadar kalacak?
-Perşembe günü gidecekmiş.
-O zaman yarın uğrayalım.
-Mame’i de getireceğim.
-Güzel. Onu da sormuştu zaten.
-Bir kahve içelim mi? Vaktin var mı?
-Halletmem gereken işler var. Sağol.
Bir dakika.
Farkındayım. Bir şey söyleme.
Brian.
-Uyan hadi. Kalk.
-Anne, ne yapıyorsun? -Kalk hadi.
-Ne yapıyorsun ya?
-Akşama kadar uyuyamazsın.
-Burada ne işin var? -Ne işim mi var?
Hayatta mısın diye bakmaya geldim.
Kafanda neler kuruyorsun
bilmem ama evime öylece gelemezsin.
Şu haline bak! Leş gibisin.
Saatin farkında bile değilsin.
Hastayım dedim ya?
90 kere demedim mi?
-Evet, bronşite yakalanmışsın.
-Evet. Al, bak.
Bronşit ilacım bile var.
-Hemen geçmiyor ki. -Brian.
-Ayrıca evi de temizliyordum.
-Brian. -Bir izin ver de iyileşeyim.
-Brian, beni dinle.
Beş haftadır “Bronşite yakalandım.”
diyorsun ama sana inanmıyorum.
Peki. İnanmıyorsan inanma.
Akşam dışarı çıkmıştım, ceket
giymemişim. Ama sen bana inanma.
-Canım, kliğine dönmen lazım.
-Efendim?
-O halde olduğumu mu düşünüyorsun?
-Evet.
Yaşadığımız onca şeyden sonra
gözünün içine baka baka...
yalan mı söyleyeceğim sana?
Nasıl böyle bir şey düşünebilirsin?
-Canım... -İçim acıyor ya.
Demek ki sen bana...
Demek ki bana zerre kadar güvenmiyorsun.
Hem de yaşadığımız bunca şeyden sonra.
-Brian.
-Böyle düşünmeni kaldıramam.
-Bir daha öyle bir şey yapacağımı
düşünmüş olman... -Yalvarırım.
Ne için yalvarıyorsun?
Yapmadığım bir şeyi bırakmam için mi?
Ne diyeyim yani? Yaklaşma. Hastalık
bulaşır. Sen inanmıyorsun gerçi.
Peki, sevgiline ne demeli?
Hastaysan niye burada kalıyor?
-Yahu o da hasta.
-Brian.
Bana bak.
Tekrar kliniğe yatman lazım.
Bana... Biraz olsun güven ya. Lütfen.
-Peki.
-Teşekkür ederim. -Öyle olsun.
-Ama duşa gir, bir güzel temizlen.
-Tamam.
-Kıyafetlerini de sandalyeye bıraktım.
-Tamam.
-Ne olur kendine dikkat et. Ne olur!
-Ederim.
-Ben salata almayacağım.
-Peki.
Ay, bir dakika, bir dakika.
Turtadan bir dilim kalmış.
Kusura bakma. Önce arkadaşım geldi.
Sırf çocuk oldukları için tabaklarını
tıka basa dolduran bu veletlerden...
yaka silktim artık.
Geçen hafta Country Buffet’a gittim.
Veledin teki tavadaki son
domuz pirzolayı kapıverdi.
Tabağında da üç tane çizburger vardı.
Anne babası da...
“Amma da iştahlı yahu!” deyince
“Bir de terbiyesiz.” deyiverdim valla.
Tek kelime etmediler.
-Kuzenin nasıl? -Gayet iyi.
-Hastalığı gayet sağlam geçirdi.
-Hem de her zamankinden neşeli.
-Mario’nun omzu nasıl olmuş?
-Ağrısı çok ama hak etti.
Beni dinlemiyor. “Niye o eşyaları
sen indirip çıkarıyorsun?” diyorum.
Bırak, Dave Milch taşısın, diyorum
ama “Odunlarımı kendim taşırım.
-“Eksik olma.” diyor.
-Rymanowski’lere de uğradım.
Al’ın de başına aynısı gelmiş.
Ameliyat filan olmuş.
-Oradan oraya eşya taşıyormuş.
-“Düşersen ne olacak?” diyorum.
“Hem seni taşımakla uğraşacağım
hem de sana bakacağım.
O zaman dersini alırsın, değil mi?”
dedim.
-Tom McConnell’i duydun mu?
-Duydum. -Hep bu PCB’ler yüzünden.
Evet. Artık aklım almıyor.
Kocam Dave bu yüzden öldü.
Sonra Dave Goggins, Howard Boyce,
George Bulgarelli...
-Mike Gizzi, Bobby Angelo.
-Sorma.
-Hepsi üç sene içinde gitti. -Pete
Arlos ile Wittlesey kardeşler de var.
İki kardeş birden öldü.
-Mario’nun direnebilmesi mucize.
-Evet.
E, başka ne var ne yok?
Cenaze işlerine başlamak için
her an haber bekliyorum.
Canım, zaten on yıldır Brian için
kendini hırpalayıp duruyorsun.
Brian’ı kendi oğlum gibi severim
ama koskoca adam oldu.
Bir şeye bulaşmış, bundan
kurtulması da sadece onun elinde.
Adamı on yıldır tanıyorum Cory.
Ne işin var burada?
Yemek getirdim.
Tino, gayet basit. Efendim?
Tamam. Ben ne yapacağım peki?
Öyle mi? O zaman o ibne ortağınla
orospu manitanın götüne sokuverirsin.
-Olur mu?
-Brian!
-Bu işe girmem lazım.
-Ne işi? -Kitapçıda bir iş.
-Kitapçıda mi?
-Evet, iki kez söyledim ya.
Ne var? Bana dik dik bakmaya mı geldin?
Klinik, Doktor Dresser diye başlarsın
yine ama çok tuhaf. Çünkü...
-Boşver ya. Zaten bir başımayım.
-O ne demek şimdi?
Daha nasıl anlatayım bunu?
Yalnızım işte. Bir başımayım.
-Ne diyorsun? Anlamıyorum.
-Biliyorum. Ben de onu diyorum.
Zaten kimse anlamıyor.
Sen de hiç anlamadın.
-Kuzenin Donna’yı arayacaktın. Aradın mı?
-Al işte! Tam da bundan bahsediyorum.
Hep böyle yapıyorsun. Burada
başka bir şeyden bahsediyorum.
Beni anlamadığını söylüyorum.
Bambaşka bir konu açıyorsun.
-Yani aramadın. -Niye arayayım ya?
-Çünkü rahim ağzı kanserine...
yakalandığı için hastanede yatıyor.
Unutmuşum. Evet. Söylemiştin
ama aklımdan çıkıvermiş. Affedersin.
Kesin arayacağım. Artık gider misin?
-Brian...
-Bayan Bacszewski, kusura bakmayın.
-Brian, buldum.
-Annem burada.
-Merhaba. Ben Carla.
-Evet Carla, defalarca tanıştık.
-Kira parasını mı buldun?
-Evet, evet.
Vakit bulursan kuzenin Donna’yı ara.
Güle güle anne.
“Televizyonu açalım mı?” diye
soruyorlar ama istemiyorum.
-Onca reklamı izleyip ne yapacağım?
-Dün gece pek iyi geçmedi mi yani?
-Ağrılarım oldu. -Sahiden mi?
-Morfin vermek istediler...
ama “Hadi oradan!” dedim. Bir kere
morfine başladılar mı kefeni hazırla.
-Deme öyle.
-Florence Nightingale de morfinciydi.
Ama o morfin morfin diye ağlıyordu.
Hah, iti an, çomağı hazırla.
-Elindeki kağıtlar iyi galiba.
-Seninkiler de.
-Eli çok iyi.
-Yapma.
-Kupa koyma bence.
-Oyun. -Siktir ya!
Senin yüzünden dikkatim dağıldı.
Aa, anneni Dot’lara götüreceğim.
-Bol şans.
-Tam bir baş belası. -Sorma.
Çok değişik biri, değil mi?
Donna. Kaç numara sence?
-Yedi.
-Tamam. Dur, yardım edeyim.
-Biraz müsaade eder misin? -Tabii.
-Nereye gidiyorsun?
-Kapıda bekleyeceğim. -Sonra gelir.
-Hemşire çıkmamı istedi...
ama buradayım. Hemen dönerim.
Tamam mı? -Tamam.
Nefes al.
Siktir.
Mame, Donna’nın çok ağrısı var.
-Anneciğim.
-Geldim canım, buradayım.
Nasıl gelebildin?
Zavallı yavrucuğum.
Keşke bir hap filan verebilseydim.
-Mame! -Onu böyle
ilaç etkisindeyken görmek çok acı.
-Ama Tanrı yardımcısı olacaktır.
-Evet.
-Hastaneye nasıl geldin?
-Eleanor bıraktı.
-O nasıl?
-Bir gıdım aklı yok...
ama hep iyi bir arkadaş olmuştur.
Demek...
Bill’i ziyarete gidiyoruz.
-Evet. İt herif. -Babası kılıklı.
-Herhalde onu bir daha göremem.
-Bilmiyorum. Dönecek aslında.
-Ben kendimi kastediyorum canım.
-Mame.
Üzülme canım. Ne var yani?
Sonsuza dek yaşayacak halimiz yok ya.
-Merhaba.
-Selam.
-Hoşgeldin Mame.
-Sen istediğin gibi yap.
İstediğim gibi yapmıyorum. Zaten
öyle. Her zaman sen haklısındır...
ama bu kez başka.
-Bağırıp durunca haklı olmuyorsun.
Hiçbir şey için bağırmama gerek yok
çünkü haklı olduğumu biliyorum.
-1972’de evlendiğim için...
-Frankie kuyuya 1971’de düşmüştü.
-Hayır efendim, düğünüm başlamadan
önceydi. -Hayır, kuyuya düşünce...
Aman neyse,
hangi sene düştüyse düştü.
Benim aklımda
1968 senesi diye kalmış.
Açmayın. Otomatik arama.
-Merhaba Leslie. -Merhaba.
-Paskalyadan beri görüşmedik.
-Nasılsın? -Beni de her gün bu
otomatik aramalarla rahatsız ediyorlar.
-Artık son aramalarda tartıştım.
-Biri bahçeye bisikletini bırakmış.
-Öyle mi? -Evet.
-Bisikletini verandaya koyuver.
-Otomatik aramayla mı tartıştın?
-Evet. -Derslerini almışlardır.
-Sıkı giyin. Hava soğuk.
-Tamam.
-Ben engelledim. -Ben engelleyemiyorum.
Önce numarayı bilmek gerek.
-Şu “Aramayın” listesine kaydolsana.
-Hani hükümetin çıkardığı sistem mi?
-Evet.
-Yok, bana gelmez.
-Ama tartışmak da işe yaramıyor,
o kesin. -O zamandan beri aramadılar.
Ararlar.
-Eskiden kapı kapı gezerlerdi. -Evet.
-Türlü türlü şey satmaya çalışırlardı.
-Cumartesi günleri gelirlerdi. -Evet.
-Hayır, haftanın her günü gelirlerdi.
Elektrikli süpürge, şans oyunları,
İncil... Aklınıza ne gelirse...
Bir keresinde ansiklopedi satıcısının
kapıyı çaldı.
-Hah, yine başladık.
-Affedersin.
Konuşmanı desteklemek
istemiyorum sadece.
-Anlatsana. Ben bilmiyorum.
-Ben de anlatmaya can atmıyorum...
ama isteyen odadan çıkabilir tabii.
-Hadi anlat Mame. -Ev işlerini
yapıyordum. Çocuklar okuldaydı.
Sonra kapı çaldı. Açtım,
karşımda hoş bir adam duruyor.
“Merhaba hanımefendi.” dedi.
“Merhaba.” dedim.
“Evin erkeği evde mi?” diye sordu,
“Değil.” dedim.
“Acaba içeride bekleyebilir miyim?”
diye sorunca da “Olur.” dedim.
“Buyurun, oturun. Sizinle
ilgilenemem ama bekleyin tabii.”
-Bir de yapışkan olurlardı, değil mi?
-Evet.
Neyse, işlerimi yaptım, adam kalkmadı.
“Kahve içer misiniz?” dedim.
“Olur, çok iyi olur.” dedi.
Ben de adama kahve ikram ettim.
Sonra bulaşıkları yıkadım, yatakları
hazırladım. Adam da acıktı tabii.
Neyse, sandviç yaptım. Sonra
çocuklar okuldan döndü.
Ama hiç umursamadım. Adam sonunda
“Acaba kocanız saat kaçta...
evde olur?” diye sorunca
“Valla yedi yıldır hiç gelmedi.” dedim.
“Ama belli olmaz.
Belki bugün geleceği tutar.”
-Mame, altıma kaçırdım galiba.
-Pekâlâ, yemeğe kimler kalacak?
-Biz kalırız. -Ben azıcık yerim.
-Bizim gitmemiz lazım.
Mame, bir şey taşıyor.
-Üstüne tereyağı koyuver.
-Of ya!
Tereyağı işe yaramaz ki. Deriyi
iyice dağlar, daha çok yakar.
Ama iyi geliyor. Uzatma.
Diane, Brian nasıl?
-İyi. Sorduğun için teşekkürler.
Elin nasıl oldu? -Daha iyi.
İyi.
Ben biraz... Şey istiyorum...
Ne istiyorsun?
Bir şey yaratmak istiyorum.
-Bence tekrar yardım alman lazım.
-Yardım.
Yalnız değilsin yavrum.
Bilmiyorum.
Ben...
öyle bir şey...
Efendim?
yapmak istemiyorum.
-Canım, bir kez daha tedavi ol.
Doktor Dresser’ı arayacağım.
Ne diyorsun canım?
Beni kendi halime bırakamaz mısın?
Tamam canım. Uzan biraz, olur mu?
-Domatesi ben alırım. -Lazım olursa
Rymanowski’s’ten alırım ben.
-Tamam. Barb da gelecekmiş.
-Güzel. Kavanozlar ne durumda?
Bir bakayım. Bir dakika.
-Bence her şey hazır.
-Tamam.
-Konserve şölenimize katılmak
ister misin? -İstemem.
-İnsanın çocuklarıyla çalışması
çok güzel oluyor. -Değil mi?
-Yarın seni SGK’ya götüreyim mi?
-Yok, ben kendim giderim.
-Sen iyi misin?
-Evet, iyiyim.
-Emin misin?
-Evet, işe koyulayım artık.
-Ne bu çalan?
-Çalma listem.
Chick Corea mı çalıyor?
Vay canına! Ne zamandır dinlemedim.
-Eskiden dinler miydin?
-Evet, bir yaz çok dinlemiştim.
Görüşürüz.
Ne haber?
Biraz daha fırında peynirli makarna
getirdim.
-Peki. Fırında peynirli makarna.
-Olur.
Al bakalım.
-Özür dilerim.
-Sorun değil, temizleriz hemen.
-Oğluma biraz daha patates
verir misiniz? -Tabii ki.
-Birkaç meyve kavanozu daha açsam mı?
-Bence gerek yok. Sağol.
-Bugün çok gelen var. -Ama o büyük
kavanozları açınca hep kalıyor.
-Sonra da çürüyor. Açmayalım.
-Elma püresi kaldı mı bir bakayım.
-Olur. Tom, nasılsın?
-İyiyim. Sıcak yemek bulmak çok hoş.
-Fırında peynirli makarna alır mısın?
-Sağol. -Dorothy niye gelmedi?
-Three Rivers’a, kuzenine gitti.
-Selam söylersin, olur mu?
-Tabii.
-Umut var mı? -Var gibi.
-Ne güzel. -Bana şans dile.
-Dilerim tabii.
Püre kalmamış.
-Merhaba.
-Merhaba.
-Sigorta kutusunun yerini bilen var mı?
-Şurada. -Mum getirin.
Mum getiriyoruz. Bekleyin.
Brian.
Brian, uyan hadi. Uyan.
Brian, kendine gel. Yarabbim!
Çek şunu.
-Evime gelmiş...
-Hastaneyi arıyorum, seni yatırsınlar.
-Yeter artık.
-Bir rahat ver be kadın! İşine bak.
İşime filan bakamam. Burada kendi
bokunun, kusmuğunun içinde öleceksin.
Her Allah’ın günü gelip kafamı
ütülemendense bokumda ölürüm daha iyi.
-Orospu!
-Bir daha bana böyle deme.
Hafta sonu kızlar gelecek, Noel’de
ev dolu olacak. Çocukları da geliyor.
İyice angarya olmaya başladı.
Yani onları çok seviyorum...
ama Noel ağacını süsle, yemek yap
derken... Torunlar durmak bilmez.
E, yorgunluktan ölünce
çocuklara çıkışıyorum.
-Ama gelmezlerse de özlersin.
-Doğru ama şöyle ayaklarımı uzatıp...
onları izlesem daha iyi değil mi?
Bıktım artık bıktım! Bu konuda
ne kendimden ne senden...
ne başkasından tek kelime daha
kaldıramam. -Brian konusunda mı?
Başka ne olacak?
-Burası Country Buffet olmadan önce
neydi? -Neydi adı?
-Finest Kind. -Hah, Finest Kind.
Yemekleri çok kötüydü.
-Öyle mi?
-Evet.
Yemeklerinin kötü olduğunu
ben niye hatırlamıyorum acaba?
Gülüp eğlenirken
umurumuzda mı oluyordu ki?
Bir kova kızarmış talaş bile içsek
umurumuzda olmazdı.
-Bu lezzetli şeylerden daha iyidir.
-Evet.
-Akşamınız nasıl geçiyor?
-Muhteşem. Teşekkür ederiz.
Seni gidi yalancı!
-Eskiden kendine söz verir, sözünü de
tutardın. -Evet. -Kolay sanki.
Çok basit bir şey ama kolay değil.
Öyle diyorlar ama “Dağın tepesinde
donan bir bebeği terk et.” demek bu.
-Brian bebek değil. Elinden geleni
yaptın. -Senin için söylemesi kolay.
Ne zaman ona gitsen kalbin kırılıyor,
fırça yiyorsun, hırpalanıyorsun.
Orası öyle ama ne fark eder?
Ne olmuş yani?
Çocuğum hasta. Bu bir hastalık.
Milyon kere gitsem...
milyon kere fırça yesem de
ne fark eder?
Senin için fark etmesi lazım. Elinden
geleni yaptın. Artık top onda.
-Dediğim gibi, senin için söylemesi
kolay. -Peki, öyle olsun.
Ama burada iç organlarım
paramparça olurken uzanıp...
kim bilir kaç kere anlattığın şeyleri
dinlemek zor.
Hem de kaç kere... Muhtemelen
bu yataktan kalkamayacağım.
Ama o istediği zaman kalkıp gidebilir.
Ne istiyorum biliyor musun? Brian
hakkında tek bir kelime duymamak.
Peki, tamam.
Çok mutlu olurum yani.
Yalnız değilsin canım.
Selam.
Brian.
Selam.
-Hayır, alamazsın.
-Affedersin. Sen ona kulak asma.
Ne istersen al. Ne yapıyorsun sen?
Buraya fırça yemeye gelmediler.
-Üçüncüyü aldı.
-İsterse yirmi üçüncüyü alsın.
-Böyle bir şey yapamazsın.
-Fakir olmak kurallara uymama...
hakkını mı veriyor? -Aptal olman
boş boş konuşmanı mı gerektiriyor?
-Tamam, farkındayım.
-Boşver şimdi onu.
-Ben senin için için endişeleniyorum.
-İyiyim ben. -Kes şunu. Yapma.
-Bana yardım eder misiniz?
-Bir dakika. -Geliyorum.
-Dağıtıma geçmem lazım.
-Hayır Diane, dinlenmen lazım.
-Sen olmasan ne yapardım?
-Başının çaresine bakardın canım...
ama ben olduğum sürece sen bunları
dert etme. Ben dağıtım yaparım.
Sen kendine vakit ayır, toparlan.
-İyi hissettiğin zaman dönersin.
-Tamam.
37 yıl yaşadığı için
şükrettiğini filan anlattı.
Tanrı ona iki güzel çocuk,
iyi de bir koca verdiği için...
çok şanslıymış. Sıra sende.
Dikkatini ver.
-Anlattığın şeyi dinliyorum.
-Dinlerken oyna. -Tamam.
Odadaki herkes gülümsüyordu.
Terapist de gülümsüyordu tabii.
El kaldırdım. “Affedersin de
bu kadar şükrediyorsun ama...
Tanrı bir iki ay daha verseydi
kabul etmez miydin?” diye sordum.
“Ben o kadar da şanslı, minnettar
filan hissetmiyorum.
Haksızlığa uğradığımı düşünüyorum.
Ayrıca hastayım.
Sen de hastasın.” dedim.
-Ağzının payını vermişsin.
-Seans bitmiş oldu tabii.
-Evet.
-Kusura bakma ama saçmalıyordu.
-Kusura bakma ama oyunu aldım.
Yok artık! Hâlâ formundasın.
-Canlandım.
-1999 yazındaki gibi oynadın.
-O sene mi yaz boyu cin oynamıştık?
-Evet. Yok ya...
1998’de oynamıştık.
1999 yazı daha farklıydı.
-1998’de amma hızlıydım.
-1999’da da gayet hızlıydın.
-Ne demek bu şimdi?
-Konuyu sen açtın.
Açmadım. Yine beni utandırmak
istiyorsun.
Aman ya neyse, yanlışlıkla oldu.
Tanrım!
Tartışacak halim yok. Hele de
sevmediğim bir eski sevgilim için.
O yüzden mi tartışma çıkarıp çıkarıp
“Tartışacak halim yok.” diyorsun?
Ay, ne kadar öfkelisin.
-Ne zaman affedeceksin beni?
-Affettim zaten. Çok oldu.
-Hayır.
-Bazen aklıma geliyor. O kadar.
Hayır, affettim diyorsun ama bana
laf sokmak istedikçe konuyu açıyorsun.
Her zaman da işe yarıyor.
Sonra da kalkıp...
“Benimle tartışma. Kanser hastasıyım.”
diyorsun. -Süper ya!
-Sağol ya, sayende kendime geldim.
-Yıllardır başıma kakıyorsun.
Peki, söyle madem.
Beni affettin mi, affetmedin mi?
-Tabii ki affettim.
-Niye Cape konusunu açıyorsun peki?
Ben açmadım, sen açtın.
-Bazen aklıma gelince canım sıkılıyor.
-Öyleyse beni affetmemişsin demektir.
Seni affettim
ama yaşananları unutmadım.
Nadiren de olsa sen sevgilimle
kaçtığında senin oğluna bakmak...
ne kadar boktan olmuştu,
bunu hatırlıyorum.
Jackie, pek vaktim yok.
Donna’nın durumunu sormaya geldim.
-Bugün gayet iyi. -Güzel. Tamam.
-Sen biraz bitkin görünüyorsun.
-Kuzenine uğramayacak mısın?
-Yok. Gitmem lazım.
Bunca yol geldin.
Donna’yı görmek istemiyor musun?
-Bugün onu rahatsız etmeyeyim dedim.
-Sahiden iyi misin?
Oğlum kayıp.
Oğlumu bulamıyorum.
Ne alırsınız?
Bir margarita alayım, tuzsuz olsun.
Biraz da cips filan.
-Eskiden sattığınız krakerden var mı?
-Var, ayarlarım.
Teşekkür ederim.
Tamamdır. Peki, teşekkürler.
-Bir sorun yok ya?
-Yok. Bir tane daha alacağım.
-Yeterince içmediniz mi?
-Hayır.
Bir tane daha istiyorum.
-Bu akşamlık bu kadar yeter.
-Bana içki vermiyor musunuz?
-Ben buranın müdavimiydim.
-Seni hatırlıyorum Diane.
Ama artık gitmen lazım.
Gerçekten mi?
Gerek yok.
-Teşekkür ederim.
-Rica ederim.
Kusura bakmayın.
-Gel bakalım ihtiyar kız.
-Arabası şurada. -Hadi.
-Tamam.
-Hadi gidelim.
-Midge! -Yardım edeyim mi?
-Biz hallederiz.
Zor günler geçirdi de...
Hepinize iyi geceler.
Bin bakalım.
Aynaları nereden ayarlıyoruz?
-Yarabbim! Dikkat etsene.
-Brian nerede bilmiyorum.
Donna ile tartıştım. Çok gereksizdi.
Niye böyle bir şey yaptım ki?
-Bilmiyorum ama olsun canım.
-Dizinle sırtıma vurup durmasana.
-Gayret ediyorum.
-Sahiden kendini ne çok hırpaladı.
Sorma, sorma.
Yardım et. Tamam, tamam.
-George, dikkat et.
-Tamam. Şöyle geçeyim.
Tamamdır. İşte oldu.
Uzan hadi.
-Oldu. Havlu getireyim.
-Özür dilerim Mame.
Merak etme canım. Yaşadığın
bunca şeye rağmen dağılmasaydın...
tuhaf olurdu.
-Özür dilerim. -Aa, yeter ama.
-Geldim.
-George, çok teşekkürler.
Tamamdır.
-George. -Efendim?
-Diane’e içecek bir şey ver.
-Canım, miden bulanırsa diye buraya
kova koyuyorum. -Getirdim.
-Seni görmek ne güzel. -Nasılsın?
-İyiyim. Annen evde mi?
-Alışverişe gitti. -Sen nasılsın?
-Anlaşıyoruz. Yavaş yavaş.
Ayaklanmışsın.
-Diane’in sesini duydum.
-İyileşmişsin. -Daha çok var.
-Zıplasan zıplarsın resmen.
-Ama daha çok var, değil mi baba?
Carol’a anahtarları
ve bir de bunu bırakmaya geldim.
-Şey için...
-Ben veririm. Babam unutur.
-Tamam. Benim gitmem lazım.
-Seni geçireyim.
-İnmene yardım edeyim.
-Gerek yok.
Affedersin.
Alo. Dot?
-Olamaz. Tamam, hemen geliyorum.
-Oğlun mu? -Kuzenim.
Teşekkürler.
Çok üzüldüm.
Merhaba Mame.
Özür dilerim. Hemen kapatıyorum.
Özür dilerim. Tanrım!
Hemen dönerim.
Brian. Neredesin?
Nerede?
Beni bekle, geliyorum. Tamam.
Tamam. Görüşürüz.
Seni çok severdi. Hem de çok!
Hoşgeldin anne.
Telefon etmediğim için özür dilerim.
Kendi başıma halletmeliydim.
Hani sana söylemiştim ya...
-Hatırladın mı?
-Ne demek istediğini pek anlamamıştım.
-Bir şey alır mıydınız?
-Evet, bir kahve alayım.
-Siz de ister misiniz?
-Olur. Bir de su alacağım.
Büyük kahvaltı tabağı söyledim.
Çok acıkmışım.
Çok lezzetli görünüyor. Nasılsın?
İyiyim.
İlk birkaç günü hatırlamıyorum
ama çok zor geçmiş, öyle diyorlar.
Cape’de bir yerde kalıyorum.
-Bu sefer farklı olacak.
-Belli oluyor zaten.
-Teşekkürler.
-Suyunuzu da getiriyorum.
Biraz hassasım.
Söylediklerine göre sinirlerim
uykudan uyanıyormuş.
Bazen hava bile acı veriyor.
Anlıyor musun?
Sana bir şey söylemem lazım.
Ne oldu?
-Neyse, bir dahaki sefere söylerim.
-Şimdi söyle.
Olmaz, sonra söylerim.
Peki.
Şimdi de şeker bağımlısı oldum.
DIANE
Bugün
Ben de “Liseli misin?” diye sordum.
“Değilim. Niye öyle dedin?” dedi.
“Bence de değilsin.” dedim.
“Zaten büyük duruyorsun. Yani ya beni
düzgün bir yere götür ya da eve bırak.”
-Sonra ne oldu? -North Caddesi’nde
bir Hint restoranına gittik.
-Güzel miydi bari?
-Fena değildi. Yani beni yemeğe
davet ediyorsun, giyinip süsleniyorum.
Bir bakıyorum, lokantaya gelmişiz.
Ne içeceğim? Meyveli süt mü?
-Daha önce manikür yaptırmadın mı?
-İndirimden yararlanayım dedim.
-Hangi renk oje süreyim?
-Şu açık pembe olanı beğendim.
Melek Fısıltısı. Güzel.
-Saçına ne yapalım?
-Uçlarından alsanız yeter.
-E, akrabaların nasıl?
-Bütün teyzelerim, dayılarım öldü.
Ina teyzem de amfizem hastası ama
püfür püfür sigara içiyor. Ama iyi.
-Hepsi ne kadar erken vefat etti.
-En sevdiğim teyzem geçen sene öldü.
-Çok üzüldüm.
-Çok severdim. -Evet.
Ben de teyzelerimin hepsini severdim.
Yaşları da benden pek fazla değildi.
Annem en büyükleriydi.
Bir sürü kız kardeşi vardı. Kanada
sınırında bir ahşap kulübede doğmuş.
-Öyle mi?
-Evet.
İnsan çocukken kimse ölmeyecek
sanıyor.
-Evet.
-Oğlunun karısı... Adı neydi?
-Tally.
-Tally. Çok değişik bir isim.
-O da saçını bizde yaptırıyor.
-Biliyorum. -Kiliseyi hiç aksatmaz.
-Karı koca öyleler. -Adsız Alkolikler
toplantısında nasıl tanıştıklarını anlattı.
-Evet, onu anlatmaya bayılır.
-Akraba cenazesine mi gidiyorsun?
Hayır, yakın bir arkadaşım vefat etti.
Manikür yaptırmayı çok severdi.
Tanrım, ona bilgelik bahşet ki
nuruna kavuşsun.
Kelamın kalbine ve aklına erişsin.
Bizimle beraber sana
ve biricik oğlun İsa’ya...
tapmanın sevincini tatsın.
Tanrım, oğlun İsa Peygamber
yardımıyla ona kurtuluşa giden...
yolu göster.
-Amin.
-Merhaba anne.
-Merhaba. Ellerim ıslak.
-Olsun.
-Merhaba.
-Merhaba Tally.
-Nasılsın? -İyiyim, teşekkürler.
-Gelmene çok sevindim.
-Sağol Tally.
Peki... Evet.
-Yardım lazım mı?
-Biraz su kaynatsana. -Tamam.
Şuna bakın. Şu geçen kardinal mi?
Tanrım!
En güzel varlıklarından birini görmemi
sağladın, şükürler olsun. Amin.
Şükürler olsun.
-Gördün mü anne?
-Yok, kaçırdım.
Tanrım, bu güzel yemeği bizlere
bağışladığın için ve böyle güzel...
bir günde bu yemeği paylaşmamızı
sağladığın için teşekkür ederiz.
Sen yemeğimizi kutsa Tanrım.
Bu sofradaki herkesin
ilahi aydınlanmanın nuruna...
ermesi için dua ediyoruz.
-Teşekkürler Tanrım. Amin.
-Amin. -Amin.
Nicedir sizi tanıştırmak istiyorduk.
Diane ile Diana.
-Çok memnun oldum.
-Ben de.
Senin için dua ediyoruz.
Diane için yani, Diana için değil.
-Senin için de ediyoruz tabii.
-Evet, duydum. Teşekkür ederim.
-Sebze alır mısın? -İstediğin zaman
ayinlerimize katılabilirsin anne.
Teşekkür ederim.
Kilisemize katılman için
dua ediyoruz.
Bunu konuşmuştuk. Bir daha söyleyeyim,
kendi kilisemden gayet memnunum.
Teşekkürler.
-Ama kurtarılmadın.
-Nereden biliyorsun Brian?
-Kurtarıldın mı yoksa?
-Sanırım. Evet.
Kilisemle de Tanrı ile de aram iyi.
Bu konuyu açıp durmayın artık.
-Bana karışmayın, olur mu?
-Olmaz.
Şuraya güzel bir yemek yiyip
sizi görmeye geldim.
Ama her gelişimde
başımın etini yiyorsunuz.
Sana öyle gelebilir anne ama buna...
“sevgi” diyoruz.
-Yapmayın diyorum işte. Sinirleniyorum.
Ben uyuşturucu kullanırken sen beni
bırakmamıştın. Tuzla biberi uzatsana.
Bırakmak istemedin. Kaç kere
“Gelme.” dedim ama yine de geldin.
-Değil mi?
-Ben senin annenin, her zaman gelirim.
-Her anne yapmaz bunu. -Benimki beni
soğukta dışarı atıp kapıyı kilitledi.
Çok üzüldüm ama ne olur yaptığım
şeyleri bunlarla kıyaslamayın.
Buna “sevgi” diyoruz anne.
Kusursuz sevgi.
-Sevince pes etmezsin.
-Sevgi insanı sinirlendirmez.
Sana hediye veriyoruz anne.
Eskiden nasıldım, hatırlasana.
-Gözüm kapalı yaşıyordum.
-Ne olursun vaaz verme.
Vaaz vermiyorum. Sana, herkese
gerçeği söylüyorum. Tamam mı?
Sen benim annemsin.
Benim gibi özgürlüğü hisset istiyorum.
-Aydınlanmanın lütfuna er.
-Aydınlanma.
Sanki omzumdan yük kalkmış gibi.
Bunu sen de yaşa istiyorum.
-Senin için güzellik diliyorum. Ben...
-Tanrı aşkına, bencilliği...
-Bencillik mi? -bir kez olsun bırak.
-Tanrı’nın adını boşa anmayın.
Evet, bencillik. Kuzenin hastanede
yatarken kaç kere ziyaret ettin?
-Hiç! Evet.
-O zamanki halimi biliyorsun anne.
Evet, biliyorum. Şimdi de
o zamanki kadar bencil birisin.
-Üstüme gelip duruyorsunuz.
-Bizim gördüğümüzü gör istiyoruz.
-Ben kendi gözlerimle görürüm.
-Biliyoruz. Kabul etmeni istiyoruz.
-Ne olur kesin şunu ya! Rahat verin.
-Mümkün değil.
-Buna düpedüz bencillik derler.
-Kes şu bencillik muhabbetini.
Kesmiyorum. Sen beni dinledin mi?
Tanrı bilir nereye gittin!
-Tanrı’nın adını boşa anmayın.
-Sen sus.
-Arkadaşımızla düzgün konuş.
-Yakamdan düşmezseniz...
istediğim gibi konuşurum.
Nereye kayboldun?
Kendisi halledecekmiş. Peki.
Ben de hastalıktan, endişeden öleyim.
Ölüm haberin gelecek diye...
bekleyeyim. Sonra birden telefon et.
Kuzenim ölüm döşeğindeyken
yanında bile kalamayayım.
Senin kuzenin!
Tam o ölürken aradın beni.
Hani sevgilisiyle kaçıp beni emanet
ettiğin kuzenim mi?
-Evet, o. -Bencilliğin yüzünden
suçluluk duymayı ben de istemezdim.
Ama senin için rahat belli ki.
Buna da bir bahane bulup Tanrı ile...
aranı düzeltirsin.
-Zaten düzgün. Sen de sırıtıp durma.
Ailedeki herkes
oldum olası dinciydi zaten.
Ne de olsa taşrada büyüdük.
Din adamları biz küçükken...
yanlarında çadırları, meşaleleriyle
gelip kamp filan düzenlerlerdi.
Bunları kimseye anlatmadım.
Niye anlatayım ki zaten?
Annen de benim gibiydi.
O yüzden iyi anlaşırdık.
Ama Jews for Jesus tarikatine
bir hayli merak salmıştı.
Hatırlıyorum.
“Ida, Jews for Jesus diye
çok güzel bir tarikat varmış.
Duydun mu?” dedi. Ben de
“Duymadım. İlgimi çekmiyor.” dedim.
Bayağı alınmıştı.
Ama Midgy ya da son zamanlarındaki
Mary’den ziyade bana benzerdi.
Bir de arkadaşım vardı, Maxine.
On sene boyunca...
“Tanrı şöyle, Tanrı böyle” diyip durdu
ama ayyaşın tekiydi.
Buzz onu terk edince
içmeden gün geçiremez oldu.
Brian da öyle.
-Birinin yerini ötekiyle dolduruyor.
-Doğru.
Maxine’i kenara çekip
güzel güzel anlattım.
Ama ona iyi geliyordu.
Sonuçta İsa İsa diye tutturması
canına kıymasından iyiydi.
-Sonra kendini topladı zaten.
-Sahiden mi? -Evet.
Brian da toplayacak.
Dünya insanın idrak edemeyeceği kadar
büyük. Ellerini tutarım hayalimde.
Tüm sevdiklerim gitti.
Bir ben kaldım.
-Buyur.
-Teşekkürler.
-İyi geceler Diane.
-Hay aksi!
Tanrım!
-Tom, ne olur bırak.
-Yardım etmeme müsaade eder misin?
Hayır, doğru olmaz.
-Tom, ne yapıyorsun?
-Otur hadi arkadaşım.
Peki.
-Dorothy nasıl?
-Çok iyi.
-Özür dilerim Tom.
-Niye özür dileme gereği duyuyorsun?
-Çünkü çalışmanı istemiyorum.
-Yardım etmek istedim. Yetmez mi?
Haklısın galiba.
Teyzem de böyleydi.
Her şey için özür dilerdi.
Adım atardı, özür dilerdi.
Nefes alırdı, özür dilerdi.
Bedelini ödemesi gereken
çok fazla günahı vardı ona göre.
Ama neydi bilmiyorum.
-Sen de mutfakta çalışıyordun, değil mi?
-Çabuk yemekler pişirirdim.
Lynn Appliance Plant’te
çalışmaya başlamadan önce...
Westover’da yemekhanede çalıştım.
Kocanla da oradan tanışıyorduk.
Biliyorum.
Seni görünce aklıma teyzem geldi.
Utançtan ölen teyzem.
Ben de o konuda fena sayılmam.
Kendi hayatıma zarar verdim.
Doğrusu...
buraya yemeğe gelince halimden,
kendimden utanıyorum.
Ama yemeğimi koyduğun zaman
sanki kutsanmışım gibi geliyor.
İyi geceler.
Affedersiniz. Özür dilerim.
Gölge: Gölgem hep yanımda.
Geceleri benimle yatağa giriyor.
O büyük günahımla, hatamla uyanıyor.
En yakın arkadaşım gölgem.
Ve bana sürekli fısıldıyor:
“Beni unutma.”
Daha kalacak mısın?
-Evet, gelsene.
-Gel Diane.
-Gir içeri.
-Bizden başka kimse kalmadı. Dayan.
Seni görmek ne güzel.
-Bir şey yapmama gerek var mı?
-Hayır, yok.
Çok güzel kokuyor.
Pekâlâ. Hazır mısın?
Aç gözlerini.
Rüya: Yine rüyamda Jess’i gördüm
veya ona benzeyen, benzemeyen birini
Çok kibardı. Aksanı vardı.
-Brian.
-Selam Diane.
Gir içeri. Gel.
-Çok kalmayacağım.
-Nasılsın?
İdare ediyorum. Ormanın içinden
eski evimize doğru yürüdüm.
Yıldızları izledim.
-Tally burada olduğunu biliyor mu?
-Bilmiyor. Annemi görmek için kaçtım.
İçki içmen yasak değil mi?
-Yasak ama siktir et.
-Şu hale bak.
-Ne yapacağız seni böyle?
-İyiyim ben.
-Seni birkaç kez aradım ama...
-Biliyorum.
Öfkeliydim. Ayrıca...
Utandım. İkisi de galiba.
Yemekte olanlar için, sana yaşattığım
her şey için özür dilerim.
-İkimizin de özür dileyecek çok şeyi
var. -Ben seni suçlamıyorum.
Sana sataşmaya başladığımız an
kalkıp gitmeliydin aslında.
Ben de kabalık ettim
ama ondan bahsetmiyorum.
Cape’ten bahsediyorum.
Daha önce de söylemiştim, biliyorum.
-Tekrar söylemek istiyorum.
Özür dilerim. -Peki.
Seni bu yüzden aradım aslında.
Bu konuda sana söylemem gereken
bir şey var.
Aslında sana kızmadım.
Yani kızdım ama kızmadım.
-Anladın mı?
-Anlamadım.
Sırf kızmam gerektiği için kızdım.
Çekip gittin. Tamam.
Kuzenlerin kafayı yedi.
Donna çılgına döndü.
Bilmiyorum. Kafam karışıyor.
Ama geçen gün seni, Jess ile
ne kadar mutlu olduğunu düşündüm.
-Çok güzel olabilirdi.
-Adını hatırlıyor musun?
Tabii ki hatırlıyorum.
Onu çok severdim.
-Ama babanı aldattım. O da biliyordu.
-Bu konuyu unutur musun artık?
-Lütfen. -Babanı seviyordum.
-Biliyorum anne.
Ben de seviyordum
ama şu an konu o değil.
Şunu demek istiyorum: Seni eleştirmek
için kendi kendimi dolduruşa getirdim.
Tamam mı? Bunu koz olarak kullandım.
Bir daha bu konuyu açıp sana
sataşırsam ki herhalde sataşırım...
şu an söylediklerimi hatırla.
Tamam mı?
-Tamam.
-Peki.
Aydınlanmanın lütfuydu bu.
İsa’nın dünyasına dönme vaktim geldi.
-İyi geceler Diane.
-İyi geceler.
1. Yeni Yemlik 2. Donna’nın Mezarına
Yeni Çiçek 3. Paskalya Planları
Bir dakika.
Ocağın altını kapatmış mıydım?
Fırını 200 dereceye ayarladım ama...
Biri vardı.
Bir dakika. Neredeydim ben?
Ocağın altını kapatmış mıydım?
Reçeteleri aldım.
Vanilya özüyle eldivenleri de aldım.
Neredeydim ben? Kurdeleleri aldım.
Üç çay kaşığı portakal kabuğu.
Pastırmayı tavaya sürdüm ama...
Reçeteleri ve vanilya özünü aldım.
Bir dakika.
Biri vardı. Fırını yaktım.
Akşam olmadan herkesi eve çağırdım.
Mutfakta ısınsınlar diye.
Portakal kabuklarını, kurdeleleri,
pastırmayı unutmadım.
Ama... Ocağın altını kapatmış mıydım?
Sanki biri içeri girmemişti.
Ama onu çağırmıştım.
Ocağın altını kapatmış mıydım?
Ama... Fırını yaktım.
Bir şey daha vardı sanki. Bir dakika.
-Bir şey daha vardı. -Baya Rhodes,
iyi misiniz? -Kıymetli bir şey.
-Bayan Rhodes.
-Biri.
-Dayanın.
-Kıymetli biri.
Bu film, Carisa’ya ithaf edilmiştir.
Çeviren: Melek Memiş
English to Turkish: a chapter from a book about French culture and institutions General field: Art/Literary Detailed field: Tourism & Travel
Source text - English (chapter 14)
The Enarchy
When Jean-Benoît first met him on a hike, our friend Gustave was extremely discreet whenever his professional life came up. Jean-Benoît learned from other hikers that Gustave was an an énarque, a pun combining the words ÉNA and monarch, which is used for all former students of ÉNA. North Americans could be misled by the word “administration” in the school’s name, École Nationale d’Administration. Although some graduates do go on to manage private companies, ÉNA does not produce MBAs. ÉNA’s main task is training senior civil servants. ÉNA is certainly one of the most prestigious, but also one of the most secretive, of all French grandes écoles, to the point that few French people actually have a clear idea of exactly what ÉNA students do. Everyone knows what it means to study at ÉNA, though. Since the school was created in 1945 by a decree of President Charles de Gaulle, fifty-five hundred people have attended it, and 80 percent of graduates have gone on to occupy top functions in the French administration. Each year, the prime minister reserves top positions in each ministry for ÉNA’s 110 graduates; they begin their careers where the best civil servants usually expect to end theirs. No school in France can match ÉNA’s influence. About one-half of the ministers in any present cabinet, six of the last nine prime ministers, and two of the last three presidents were énarques. By talking to Gustave and interviewing other graduates, we managed to piece some information together. Shortly after our arrival in France, one of the French TV networks broadcast the best report on the topic to date. The one-hour documentary, titled Mirror of a Nation, followed ÉNA students through one school year, beginning with the director’s famous welcoming speech: “You are now entering the élite.” Local and foreign critics often accuse ÉNA of creating a mandarin class of technocrats that run the country from on high, never coming into contact with the day-to-day realities of the country. That may be true. But it is also a little absurd to criticize ÉNA for being elitist. The school was founded for the very purpose of creating an élite. Everyone who applies to ÉNA knows this, and their only wish is to become a member of that élite. Those who don’t earn a place among the énarques will spend the rest of their lives trying to keep up with them. It is incredibly difficult to get into ÉNA. It is the only school in France that requires candidates to have either two university degrees or one grande école degree before applying. Before the entry exams, candidates attend one year of special classes préparatoires called prep-ÉNA, managed by the Institut d’Études Politiques de Paris, the famous Science Po. Candidates fight for spots in one of three groups: fifty-five places are reserved for students under twentyeight; forty-five places are for mature students under forty-seven who have five years of experience as civil servants; and ten places go to candidates under forty who have eight years of experience in politics or the private sector. The concours is divided into two parts: written and oral. Candidates write five tests of five hours each on public law, economy, political thought, second-language proficiency, and the European Union (or social affairs). They are required to discuss issues like the “recent reforms of the qualified majority in the European Commission” or, “the place of the contract in administrative law.” Then they have to read sixty pages of documents and produce a ministerial memorandum on an issue like “amendments to the language law of June 1994.” The written tests eliminate six out of seven ÉNA candidates. Those who pass become eligible for the real concours, the oral examinations, which will eliminate half the remaining candidates. The first part consists of three half-hour oral exams to test candidates’ capacity to speak a second language and their general knowledge of public finance, foreign affairs, social affairs, and the European Union. That’s the easy part. The fourth oral examination, dubbed le Grand O (Grand Oral), is worth as many points as the first three combined. For forty-five minutes, a five-person jury questions candidates on anything, with the explicit goal of destabilizing them. Even worse, le Grand O is public. Jean-Benoît attended one Grand O where twelve people watched— mostly friends of the candidates about to be grilled and other about-to-begrilled candidates. In the front of the room was a table where five judges sat. Between the judges and the crowd was a chair. The Big O began with an usher announcing the candidate’s name: Monsieur Antoine Le Bout de Château-Thierry. Antoine (for short) was thirty-three, black-haired, and impeccably dressed. The second he sat down, the clock started: like all candidates, Antoine had forty-five minutes to impress the jury and keep his head above water. During those forty-five minutes, the jury bombarded him with sixty-five questions. Some were easy. The jury asked him why he waited so long to get to ÉNA, what services he wanted to work in, and what the last film he saw was. Other questions were clearly meant to destabilize him: should minimum wage be indexed to economic growth? How many people are on welfare? What do you think of piggyback transport for trucks on railways? What elements of your personality would help in a foreign posting and what ones would be detrimental? They were exactly the types of questions any head of a minister’s cabinet would have to face on a daily basis. A couple of weeks later, on the second Thursday of December, JeanBenoît returned to the ÉNA, this time to witness another ritual: the posting of the results on the billboards in the entrance at 5 P.M. sharp. He arrived late, but still in time to see the TV crew packing its gear after filming the event. During the fifteen minutes that Jean-Benoît stayed, four or five dozen people passed by to see the results. Some were candidates, but most were wives, children, friends, husbands, uncles, and parents of candidates. Most were talking on cell phones the whole time, transmitting the result to a candidate or the candidate’s family. Like everyone around, JeanBenoît checked the list for the one he knew—and Antoine Le Bout de Château-Thierry did indeed make the cut. According to tradition, results are posted on the second Thursday of December at 5 P.M. because the director’s welcoming speech is always on the second Friday of December at 9 A.M. Admitted candidates must be present for the welcoming speech the next morning at nine—it’s mandatory—no matter how hung over the successful candidates are from celebrating the previous night. This struck us as one of the many insidious traps that Parisians lay to thwart the ambitions of outsiders. Candidates from remote towns like Marseilles, Dijon, Bordeaux, or Toulouse have to either stay overnight in Paris on the night of the results or find a way to get there fast to make it to the director’s speech the next morning. ÉNA’s program lasts twenty-seven months, starting with two sixmonth stages (internships) in a Prefecture, an embassy or a French multinational corporation. The validity of ÉNA’s training is a subject of continued debate among students and former students. But no one in the school’s six-decade history has ever criticized the field training—including the eight graduates Jean-Benoît met for his article. It’s not surprising. The stage is a remarkable experience. Préfets, ambassadors, and even French CEOs are required to take ÉNA trainees under their wings. They bring them to all executive meetings and give them executive tasks like speech writing, working as liaisons, or carrying out studies. When we were in Guadeloupe, we met an ÉNA trainee at a party at our friend Gustave’s home and later crossed paths with the young man at the old citadelle known as Fort Delgrès. He was researching sites in preparation for the visit of the Minister of Culture a couple of weeks later. Otherwise, most of his days were spent at the Prefecture—he even slept there—acting as Apprentice Deputy Préfet. His job was to decide whether calls should be directed to the préfet in person, his deputies, or some other service. Students love the practical experience. It’s exciting and exceptional by any standard of French education, which is very theoretical, even in most of the grandes écoles. Students who attend the École Normale Supérieure, France’s school for élite professors, do not get actual teaching experience in front of a class during their four years of study. They are not even given a course on pedagogy. The only practical experience Normale Sup students gain is from giving private lessons, a traditional and lucrative sideline in a concours-obsessed society. ÉNA’s field training tradition was actually accidental, the product of circumstances in post-war France. Since roughly 1830, French ministries had been progressively moving toward selecting recruits through examinations, then training them in-house. As a result of the post–World War II purges of 1944–45, France desperately needed to replenish the higher ranks of its civil service. In 1945, ÉNA’s first year of operation, the school didn’t even have a building, let alone a curriculum. The only thing new students could really do was field training. Soon after, directors realized the wisdom of giving students contact with the real world after so many years in the education system à bachoter (cramming for exams). As Gustave told us, knowing the Constitution and the Civil Code won’t help you handle a miners’ strike. After the field training come the classes. The courses cover administration of a préfecture, control of community affairs, and management of public affairs. In formal courses and through role-playing, students learn about economic analysis and decision-making. They are taught how to handle administrative issues, evaluate a budget, and assess diplomatic efforts. In teams of twelve, they produce a group report on weighty topics such as assessing France’s energy policy, the minimum wage reform, or the unification of Germany. Everyone we met said this was by far the hardest exercise they had ever done. Each group has to come to a consensus on the approach and strategy, a process that requires compromise. That is a challenge: teamwork isn’t taught in the French education system and firstclass students with powerful egos typically have little experience with it. ÉNA students are not usually accustomed to compromise, but the group exercise is good for them, since most ÉNA graduates will spend their whole lives dealing with other brilliant, uncompromising prima donnas like themselves. Students and graduates debate the program ceaselessly, but it is difficult to assess the validity of ÉNA’s program primarily because there is no such thing as ÉNA anywhere else in the world (and all the more so because ÉNA students are trained to debate). To get a more objective opinion, we asked two of the forty foreign students who attend ÉNA what they thought about the program. They gave us entirely contradictory viewpoints. Isabelle Roy, a Canadian diplomat who attended the school in 1995–97 as a mature student with professional experience, said: “ÉNA is not a school of substance. I tell other Canadians who get there, ‘don’t make the mistake of studying.’ It’s all about buzzwords, jargon, and language. If you can master that and use the proper buzzwords, you will do just fine.” Her peer and friend, Hartmut Kramer of Germany, who now works for a private consulting firm, was fresh out of a German university when he entered ÉNA. He came out with the opposite view. “German university education is very scientific, very theoretical. ÉNA’s memorandum system is fundamental: people are shown a problem and they have to find solutions and recommendations.” Roy and Kramer are among the two thousand foreigners who have studied at ÉNA since the Franco-German rapprochement between de Gaulle and Chancellor Konrad Adenauer in 1963. Each year, forty students from thirty countries are admitted to ÉNA and follow exactly the same courses as the French students, but with a lighter stage. Canada and Germany send the largest contingents, with four students each. On the whole, foreigners represent 25 percent of each ÉNA class, which is exceptional; the average at other grandes écoles is well below 10 percent. ÉNA wanted foreigners for several reasons. Foreigners bring fresh air and new ideas. Their presence enhances networking in a changing world (foreign governments who send students to ÉNA also get to train some of their own to deal with the future technocrats of France). Adding foreign students to the mix at ÉNA also reduces the danger of intellectual inbreeding in the French administration. The risk is great because most ÉNA students come from the same milieu and schools and most are Parisians, a problem the French government has been conscious of since World War II. ÉNA unfortunately doesn’t go as far as it should to encourage diverse thinking. Foreigners do bring in new ideas and perspectives, but French students have virtually no incentive to listen to them. Foreign students are a separate class at ÉNA. They don’t go through France’s stringent entryexam process to get in. The government of each country chooses its own representative, and ÉNA just screens out obviously bad choices. More importantly, foreigners can never hope to get into the French system, and the French students know this. No matter how well foreign students perform, the French civil service will never hire them. It is as though great American universities told foreign students they could never be professors in the United States. For French students at ÉNA, foreigners are not the competition. ÉNA students are graded on everything they do during their twentyseven months of study. Each course ends with a five-hour exam, during which students must read eighty pages of material on the topic of study and produce a four-page ministerial memorandum. At the end of the twentyseven months, their grades are added and yield a numerical grade that will, in turn, determine much of what happens in the rest of their professional lives. This is the really peculiar feature of the grandes écoles. All countries have institutions that foster an élite: the United States has Harvard and MIT; Britain has Cambridge and Oxford. But France places its élite graduates in exact order, from top to bottom, according to their final grade. This rank is nothing like getting a Ph.D with honors, with praise of the jury, or with recommendation for publication. That rank then translates into a pecking order for the pool of jobs the prime minister sets aside for ÉNA graduates each year. The major (the number one student) has first pick; the rest, in order of rank and number, take what’s left. (A complete list of postings is given in Appendix 2.) It’s that simple. Ranking is inherent to the French system. Polytechnique, the school of engineers, proceeds exactly the same way. In medicine, all students choose their specialty according to their rank, based on grades in the final examination. Graduates of the school of hospital directors pick locations according to rank. The U.S. Army uses this system for the graduates
of West Point, but to our knowledge the only country that applies a ranking system to civilians is France. But then, as we saw, the French State is run like an army of civil servants. ÉNA’s strict numerical ranking system strikes foreigners as narrow, but it does have many advantages. It is one way to make sure accepted candidates do not just sit on their laurels after writing their concours. To receive a good posting at the end of the program, students have to perform. The choice-by-rank system also serves a broader purpose. It helps prevent the kind of thickly woven network of contacts, friends, political sympathizers, and family that governed the appointment of high civil servants in France from the Middle Ages to 1945. Before ÉNA existed, families, associations, and political parties monopolized ministerial services. The system of choice-by-ranking frees the administration from the influence of elected politicians. Ministries have no choice about which énarque they hire. The government is forced to cooperate with a corps of préfets and a Conseil d’État that wasn’t put there by friends. The problem with the ranking system is the conformity and rigidity it perpetuates. The jobs themselves are not officially ranked, but everyone knows what the best ones are, starting from the Cour des Comptes (Revenue Court) and moving all the way down to agriculture and fishing—roughly the order of prerogative in official protocol. It’s extremely difficult for students to deviate from the traditional order of choices. Customarily, the first fifteen graduates, known as la botte (the bunch), take the fifteen best jobs in the top three corps: those of magistrate at the Conseil d’État, the Cour des Comptes, and the Ministry of Finance, which will assure them high-profile duties and maximum visibility. If the major chooses the Conseil d’État (which he or she inevitably will), number two doesn’t because it would give him or her an automatic second-place ranking there. Number two becomes number one in the next most prestigious corps. The choosing ceremony is the most secretive rite of the ÉNA, but our friend Isabelle Roy was allowed to attend it as an observer, even though she was a foreigner. The students agreed to this after some debating. Those who were against letting her in argued that “the ceremony actually does not show people at their best.” But Isabelle’s friends argued that “she has already seen us go for two years, so what’s the difference?” She was allowed in, and indeed, what she saw was not nice. The ceremony, which takes place in ÉNA’s Grand Amphi (amphitheater), is actually rehearsed up to eight times until all students are certain of their choices (because every time a candidate changes his or her choice, the selection of remaining jobs is altered). Students are called in the order of their ranking. They sit down beside the director, declare their choice, and sign the employment contract in front of their peers. When they make the right choice, the other graduates clap. If they don’t make the next best choice, the other graduates boo them. And if students actually do not choose what has been rehearsed eight times, everyone yells. This is the fundamental flaw of ÉNA. The school takes the most talented students in the country and gives them rigorous training in public administration, but the graduates then end up choosing a posting almost entirely on the basis of prestige, peer pressure, and a quarter of a grade point. Students can’t heed their hearts, or follow a “calling” for a vocation. The pressure to conform is too great. If they don’t choose what everyone agrees is the best posting, their peers publicly humiliate them. A top-ranking graduate who is inclined to work in the Ministry of Health probably won’t, even if he wants to, because if he did so, his peers would consider him an underachiever. Meanwhile, the Ministry of Health will probably get a student who doesn’t want to be there. A graduate with last-minute hesitations is yelled at mercilessly by others still waiting in line. The other consequence of allocating jobs by rank is that the top jobs tend to go to those with the least professional experience. All ÉNA statistics support this: mature students rarely finish in la botte. The highestranking students are generally from the under-twenty-eight category. It’s not surprising when circumstances are factored in. Younger students have spent their whole lives in school and still master the art of performing well on tests (it’s practically all they’ve ever done). They are also less likely to be distracted by family obligations during their twenty-seven months of study. Mature students, who generally have family obligations and domestic matters distracting them, don’t perform as well on formal tests. The marking system also works against them by awarding more points for academic performance than for field work. Until 2001, field training took up 40 percent of schooling time, but only counted for 20 percent of the final mark. In 2001, ÉNA raised field training to 30 percent of the overall grade, which gives more of an advantage to mature candidates. Thanks to ÉNA, it is common to see cocky twenty-three year-olds with top jobs at the Conseil d’État. The promotion of inexperienced énarques is one of the most controversial aspects of ÉNA, and probably the least studied. Most people agree there are pros and cons to it. A mature civil servant of thirty-six or forty is better suited to sit as magistrate, ruling over cases of corruption. Yet a Canadian consultant we met in Paris who frequently dealt with young énarques swore that the French system worked well in the end. “The system brings in fresh minds and gives them fantastic opportunities at a young age,” he said. “And the graduates get enough rope to hang themselves.” In other words, fast-track candidates who succeed rise quickly and stay in the system for a long time, but those who fail end up in the slow track. History shows that age hasn’t always been a prerequisite for administrative skill. Napoleon reformed French education, law, and the administration between the ages of thirty and forty, and his reforms have endured. Decrying ÉNA as elitist is missing the point. Because of the way French society evolved and the way it is structured, France needs an élite just as an army needs officers—leaders who are not the rank and file (and without its élite, France probably would be an army without officers). People in all democracies accept the idea that army officers have higher status than other soldiers do. In France, the same distinction is made among civilians: some civilians are trained with the express goal of turning them into leaders. The idea would certainly not pass muster in the United States or Canada, yet it’s not anti-democratic or undemocratic per se. France’s technocratic élite does not attain its status through blood relations or by bribes. Even if the children of the middle and upper classes do have an advantage, the élite still attains its status through hard work and personal merit, even if that merit is rather narrowly defined and boils down to the ability to perform well on tests. Still, it’s hard to knock the powerful
drive to excel in France’s meritocracy. It has been the drive of French excellence for two hundred years. Critics who accuse ÉNA of perpetuating a clique mentality and encouraging intellectual inbreeding are closer to the mark. ÉNA is a clique. Even though the school was created to break the clique mentality that ruled the selection of top civil servants prior to 1945, it only replaced one clique with another. ÉNA graduates are a caste who attain their status through hard work and merit, but they are a caste nonetheless. And the clique mentality is very real. ÉNA’s active alumni association mainly serves the purpose of allowing énarques to keep in touch and help promote each other. Naturally, this means that people end up rising through the system for reasons that have nothing to do with personal merit. Does the énarque clique breed incompetence, as many critics claim? Nobody knows and everyone wonders. The Crédit Lyonnais case is often used to demonstrate the failure of the énarque system. In the 1980s, the publicly owned bank lost tens of billions of dollars in bad business ventures. The bank’s president was an énarque, as was the prime minister, the Minister of Finances, and even some of the auditors who investigated the case. But there are plenty of success stories: Thierry Desmarest, the president of Elf-Total-Fina, the fourth-largest petrol company in the world, is a graduate of ÉNA. In truth, anecdotal evidence illustrating the pros and the cons of the system can be found by the hundreds. But in all fairness, cliques can work well, too. In spite of all the doom-and-gloom predictions regularly published, France’s post-WWII élite of civil servants and politicians has not yet taken France into a black hole as in the 1940s when the country collapsed totally in front of adversity. North Americans are offended by the idea of people being promoted because of their diplomas or school marks alone. But of course, ÉNA was created to put an end to an even worse system of promotion: blood and class. Many top civil servants are still recruited from schools other than ÉNA. Only one-third of France’s préfets are énarques. It is difficult to say how the other two-thirds got their jobs, but networks of friends, family, and associates still help people rise through the French bureaucracy. “Clearly, then, ÉNA’s function has been to bring in some clarity in hiring and promotions,” says Hartmut Kramer. “It is a way to break the old-boys’ clubs.” It is true that a high proportion of France’s ministers, prime ministers, and presidents since 1945 have been énarques. The clique mentality certainly contributes to this phenomenon. Even more influential is a simple rule in the French administration that allows French civil servants to take a leave of absence to run for a political offices while retaining their status as civil servants the whole time (even after their election to the post). Civil servants do not run much of a risk when they take a shot at a political career. The result: 41 percent of all French députés are civil servants on leave, and a quarter of those are énarques. It sounds like an unusually high proportion of énarques, but of course it’s only normal for the top performers to get the top jobs. And 99 percent of énarques never become politicians. The clique mentality is not exclusive to ÉNA either. Graduates of French business and engineering schools behave exactly the same way. Even though they are often the first ones to criticize the énarques, they use their alumni associations to co-opt their peers across the country the same way énarques do. Hartmut Kramer, who worked at the French branch of Arthur Andersen at the time we met, told us that quarrels between graduates of HEC and ESSEC (two prestigious business schools) are incessant. Graduates vote for their peers’ proposals and against those of rival graduates. Contracts inevitably go to former classmates. The same pattern exists in engineering firms. Some écoles are known to monopolize the entire management of companies. Petrol company Elf was said to be ÉNA-controlled, while its French competitor Total was Polytechniquecontrolled. When Elf made a takeover bid for Total, the entire alumni networks of both schools contributed to the public-relations war to win over shareholders and receive government support—Elf won. The same thing happened when the BNP bank made a bid for a double takeover of competitors Paribas and Société Générale. In the last several years, directors of ÉNA have been wrestling with a trend that started in the mid-1990s and took everyone by surprise. Since then, the number of yearly ÉNA applicants has dropped from a high of about fifteen hundred to less than one thousand. Even more surprisingly, the number of ÉNA applicants who came through Science Po has dropped by half. ÉNA directors have wondered if candidates are being lured away by lucrative offers from large businesses. They have also wondered if the European Union isn’t making government jobs less appealing by rendering the national governments less important. They have even asked whether students from outside of Paris might be tired of Parisianisme and are boycotting the capital. The other possibility is that the State is simply less important to the French than it used to be. No one knows exactly what is changing in France, but the sharp drop in applicants to ÉNA is one sure sign that something is happening. ÉNA is trying to adapt before it is too late. The oral examinations have been modified to allow juries to evaluate candidates’ personalities and goals, and field training now counts for more in students’ final marks. Many business schools in the grandes écoles system face similar shortages and have moved beyond the classes préparatoires to recruit candidates from second-year universities. Engineering schools now have to compete with engineering faculties that universities created twenty years ago. However, it would be a mistake to conclude that France’s élite is disappearing. It’s probably just, once again, taking a new form.
Translation - Turkish On Dördüncü Bölüm
Enarşi
Jean-Benoît bir doğa yürüyüşü esnasında arkadaşımız Gustave ile tanıştığında Gustave, konu ne zaman meslek hayatına gelse ketum davranmış. Jean-Benoît diğer arkadaşlarından Gustave’nın énarque olduğunu öğrenmiş. Énarque, ÉNA ve monarşi kelimelerinin birleştirilmesiyle ortaya çıkmış bir kelime oyunu ve ÉNA’nın tüm eski öğrencileri tarafından kullanılıyor.
Kuzey Amerikalılar École Nationale d’Administration adında “yönetim” kelimesini görünce yanılabilirler. Bazı mezunları özel şirketlerde yönetici olsalar da ÉNA’dan MBA (işletme yüksek lisansı) öğrencileri çıkmıyor. ÉNA’nın asıl görevi üst düzey devlet memurları yetiştirmek. ÉNA Fransa’nın en saygın okullarından biri. Ama aynı zamanda tüm Fransız grandes écoles okulları arasında en kapalı kutu gibi olanlardan. Hatta öyle ki ÉNA öğrencilerinin ne yaptığını çok az Fransız biliyor. Ama ÉNA’da okumanın ne anlama geldiğini herkes biliyor. 1945 yılında Cumhurbaşkanı Charles de Gaulle’ün emriyle kurulduğundan beri bu okulda beş bin beş yüz öğrenci okudu ve mezunlarının yüzde 80’i Fransız yönetiminde en yüksek pozisyonlara geldi. Başbakan her sene tüm bakanlıklardaki yüksek pozisyonları ÉNA’dan gelecek 110 mezuna ayırır. Böylece ÉNA mezunları, en iyi devlet memurlarının kariyerlerini bitirmeyi umdukları yerde kariyerlerine başlamış olurlar. Fransa’daki hiçbir okul ÉNA’nın nüfuzuna sahip değil. Herhangi bir kabinedeki bakanların yarısı, son dokuz başbakanın altısı ve son üç cumhurbaşkanının ikisi énarque’dı. Hem Gustave hem de başka mezunlarla konuşarak bazı bilgi kırıntılarını bir araya getirmeyi başardık.
Fransa’ya varmamızdan kısa bir süre sonra Fransa’nın televizyon ağlarından biri bu konuda bugüne dek hazırlanmış en iyi haberi yayınladı. Mirror of a Nation (Bir Ulusun Aynası) adlı bu bir saatlik belgesel, okul yöneticisinin o meşhur açılış konuşmasındaki “Artık élite sınıfına giriyorsunuz.” cümlesiyle başlıyor ve ÉNA öğrencilerini bir okul yılı boyunca izliyor.
Yerli ve yabancı eleştirmenler ÉNA’yı ülkeyi tepeden yöneten, ülkenin gündelik gerçeklikleriyle hiçbir şekilde teması olmayan teknotrat bir yüksek memur sınıfı yaratmakla itham ediyor. Gerçekten de böyle olabilir ama ÉNA’yı elitist olduğu için suçlamak biraz saçma. Zaten okulun asıl kuruluş amacı élite bir sınıf yaratmaktı. ÉNA’ya başvuran herkes bunu bilir ve tek arzuları da élite sınıfın üyesi olmaktır. Énarque’lar arasında kendine yer edinemeyenler de hayatları boyunca onlara yetişmek için didinip durur.
ÉNA’ya girmek son derece zordur. Adaylarda iki üniversite ya da bir grande école okulu bitirmiş olma şartı arayan tek Fransız okuludur. Adaylar, giriş sınavlarından önce bir sene meşhur Science Po’nun, yani Institut d’Études Politiques de Paris’in verdiği ÉNA’ya hazırlık adındaki classes préparatoires kurslarına giderler. Adaylar şu üç gruptan birine girebilmek için yarışır: yirmi sekiz yaş altı öğrenciler için elli beş kişilik kontenjan, devlet memurluğunda beş yıl deneyimi olan kırk sekiz yaşını geçmemiş öğrenciler için kırk beş kişilik kontenjan ve siyasette ya da özel sektörde sekiz yıl deneyimi olan kırk yaşını geçmemiş adaylar için on kişilik kontenjan.
Concour sınavları yazılı ve sözlü olmak üzere iki kısımdan oluşur. Adaylar hukuk, ekonomi, siyasi düşünce, ikinci dil yeterlilik ve Avrupa Birliği (veya sosyal işler) alanlarının her birinde beş saatlik beş sınava girer. Adaylardan “Avrupa Komisyonu’ndaki nitelikli çoğunluğun son reformları” ya da “idare hukukunda sözleşmenin önemi” gibi konuları ele almaları beklenir. Daha sonra da “Haziran 1994’te dil kanununda yapılan değişiklikler” gibi bir konuda altmış sayfa belge okumaları ve bakanlık raporu yazmaları beklenir.
Yazılı sınavda yedi adaydan altısı elenir. Yazılı sınavı geçenler ise asıl concour sınavına, yani sözlü sınava girmeye hak kazanır. Bu sınavda da kalan adayların yarısı elenir. Sözlü sınavın ilk bölümü, adayların ikinci bir yabancı dili konuşma kapasitelerini ve kamu ekonomisi, dışişleri, sosyal işler ve Avrupa Birliği konularındaki genel bilgilerini sınamak üzere yapılan yarımşar saatlik üç ayrı sözlü sınavdan oluşur. Bu, sınavın kolay bölümüdür. Le Grand O (Büyük Sözlü Sınav) diye geçen dördüncü sözlü sınavın puanı ilk üç sınavın puanının toplamına denktir. Beş kişiden oluşan jüri, kırk beş dakika boyunca adaylara herhangi bir konu hakkında sorular sorar ve jürinin tek amacı, adayları kafakola almaktır. Hatta daha da fenası, le Grand O herkesin izleyebileceği şekilde yapılır.
Jean-Benoît on iki kişinin izlediği bir Grand O sınavına izleyici olarak katıldı. İzleyenlerin çoğu işkence edilecek adayların arkadaşları ya da işkence edilmeyi bekleyen diğer adaylardı. Odanın önünde beş jüri üyesinin oturduğu masa bulunuyordu. İzleyiciler ile jüri arasına da bir sandalye koyulmuştu. Büyük sözlü sınav, salon görevlisinin adayın adını söylemesiyle başlıyor: Château-Thierry’den Mösyö Antoine Le Bout. Antoine otuz üç yaşında, siyah saçlı ve çok iyi giyimliydi. Sandalyeye oturduğu an süre başladı. Tüm adaylar gibi Antoine’nin de jüriyi etkileyebilmek ve oyuna devam edebilmek için kırk beş dakikası vardı. Jüri, bu kırk beş dakikada altmış beş soru sorarak onu soru yağmuruna tuttu. Sorulardan bazıları kolaydı. ÉNA’ya girmek için neden bu kadar beklediğini, hangi görevlerde yer almak istediğini, en son hangi filmi izlediğini sordular. Ancak diğer sorularla onu kafakola almayı amaçladıkları belli oluyordu: Asgari ücret, ekonomik büyüme oranına endekslenmeli miydi? Kaç kişi devlet yardımı alıyordu? Demiryollarından kamyonların kaçak geçmeleri hakkında ne düşünüyordu? Kişiliğinin hangi özellikleri yurtdışı görevinde ona yardımcı olacaktı? Peki, hangi özellikleri köstek olacaktı? Bunlar, herhangi bir kabine başkanının gündelik hayatta karşılaşacağı türden sorulardı.
Bundan iki hafta sonra, yani aralık ayının ikinci perşembe gününde Jean-Benoît başka bir ritüeli izlemek üzere ÉNA’ya tekrar gitti. Saat tam 17.00’de girişteki panolara sonuçlar asılacaktı. Geç kaldı ama yine de televizyon ekibi çekimden sonra ekipmanlarını toplamaya devam ediyordu. Jean-Benoît’nın orada geçirdiği on beş dakikada kırk ya da elli kişi sonuçlara bakmaya gelmişti. Gelenlerden bazıları adayların kendileriydi ama çoğu da adayların karıları, çocukları, arkadaşları, kocaları, amcaları ya da anne babalarıydı. Çoğu telefonu elinden düşürmüyor, adaylara ya da adayların ailelerine sonuçları iletiyordu. Herkes gibi Jean-Benoît de listedeki tanıdığı tek adayı aradı. Château-Thierry’li Antoine Le Bout sınavı geçmişti.
Müdürün karşılama konuşması aralık ayının ikinci cumasında, sabah 09.00’da olduğu için sonuçların aralık ayının ikinci perşembesi saat 17.00’de açıklanması bir gelenektir. Okula kabul edilen adayların ertesi sabah 09.00’da karşılama konuşmasında bulunması zorunludur. Sınavı geçen adayların önceki gece başarılarını kutlarken ne kadar içtiklerinin bir önemi yoktur, konuşmada bulunmak zorundadırlar. Bu, Parislilerin yabancıların arzularını gölgelemek için kurdukları hain tuzaklardan biriydi. Marsilya, Dijon, Bordeaux ya da Toulouse gibi uzak yerlerde yaşayan adaylar ya sonuçların açıklandığı gece Paris’te kalacaklar ya da müdürün sabahki konuşmasına yetişebilmenin başka bir yolunu bulacaklardı.
ÉNA’nın programı yirmi yedi ay sürer ve programın başında bir büyükelçilikte ya da çokuluslu bir şirkette yapılan altışar aylık iki stage (staj) dönemi olur. ÉNA’nın eğitiminin ne kadar doğru olduğu hem mevcut hem de eski öğrenciler arasında sürekli tartışılan bir konu. Ancak Jean-Benoît’in hazırladığı yazı için görüştüğü sekiz mezun da dahil olmak üzere okulun altmış yıllık tarihinde kimse saha eğitimini eleştirmiyor.
Buna da şaşmamalı. Ne de olsa stage dönemi gayet büyük bir deneyim oluyor. Préfet’lerin, büyükelçilerin ve hatta Fransız CEO’ların ÉNA stajyerlerine kol kanat germeleri gerekir. Stajyerleri tüm yönetim toplantılarına beraberlerinde getirirler ve onlara konuşma hazırlama, arabuluculuk yapma ya da çalışma yürütme gibi görevler verirler. Guadeloupe’dayken arkadaşımız Gustave’nin evinde bir ÉNA stajyeriyle tanıştık. Daha sonra bu genç adamla Fort Delgrès adındaki eski bir kalede tekrar karşılaştık. İki hafta sonra Kültür Bakanı geleceği için bu ziyarete hazırlanmak adına mekân araştırıyordu. Ama bunun dışında günlerinin çoğu makamında geçiyordu. Hatta orada yatıp kalkıyordu. Görevi ise préfet’nin stajyer vekilliğini yapmaktı. Gelen aramaların doğruca préfet’ye mi, vekillerine mi yoksa başka bir hizmet birimine mi yönlendirileceğine o kadar veriyordu.
Öğrenciler uygulamalı eğitimi severler. Aslında çoğu grande école okulunda bile çok teorik bir eğitimin olduğu Fransız eğitim standartlarına göre bu, hem bir istisna hem de heyecan verici. Fransa’daki élite öğretim üyelerinin okulu olan École Normale Supérieure öğrencileri, dört sene boyunca sınıfta ders almazlar. Hatta pedagoji dersi bile almazlar. Normale Sup öğrencilerinin deneyim kazandıkları tek alan özel ders vermektir ki bu da concours takıntısı olan bir toplumda çok geleneksel ve kârlı bir ek iştir.
ÉNA’nın sahada eğitim geleneği aslında Fransa’daki savaş sonrası dönemin şartlarında okazara rtaya çıkmış bir gelenek. Fransız bakanlıkları 1830’lardan beri sınavla personel işe alıp sonra onları eğitme yoluna gitti. 1944-1945’te İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kadroların boş kalması sonucunda Fransa, özellikle yüksek düzey devlet memuru kadrolarını doldurmak zorunda kaldı. ÉNA’nın kurulduğu ilk sene olan 1945’te okulun bırakın müfredatı, okul binası bile yoktu. Yeni öğrenciler ancak saha eğitimine gidebilirlerdi. Okul yöneticileri, bunca yıl à bachoter (sınava hazırlanan) öğrencilere gerçek dünya ile temas etme şansı vermenin ne kadar akıllıca olduğunu çok geçmeden anladılar. Gustave’nin de dediği gibi, anayasayı ve medeni kanunu bilmek madenci grevlerini çözmek gerektiğinde bir işe yaramıyor.
Saha eğitiminden sonra dersler başlar. Bu derslerde kamu işlerinin yönetimi, toplum işlerinin kontrolü ve préfecture idaresi öğretilir. Öğrenciler canlandırmalarla ve derslerle ekonomik analiz yapmayı ve karar vermeyi öğrenirler. Bu derslerde ayrıca yönetimsel konuları ele almayı, bütçe değerlendirmeyi ve diplomatik çabaları ölçüp biçmeyi öğrenirler. On iki kişilik gruplar oluşturarak Fransa’nın enerji politikası, asgari ücret reformu ya da Almanya’nın birleşmesi gibi ağır konuları değerlendirip grup raporu hazırlarlar. Görüştüğümüz herkes, yaptıkları en zor alıştırmanın bu olduğunu söyledi. Yaklaşım ve strateji konusunda her grubun fikir birliğine varması gerekir ki bu da taviz vermeyi gerektiren bir süreçtir. İşin zor olan kısmı da budur. Zira Fransız eğitim sisteminde takım çalışması öğretilmez ve egosu güçlü olan birinci sınıf öğrencileri bu konuda oldukça deneyimsizdir. ÉNA öğrencileri genelde taviz vermeye alışkın değillerdir ama grup çalışması onlar açısından faydalı bir şey. Çünkü hayatları boyunca kendileri gibi muhteşem, taviz vermeyi sevmeyen kaprisli kişilerle çalışacaklar.
Öğrenciler ve mezunlar ÉNA programını sürekli olarak tartışsalar da dünyanın hiçbir yerinde böyle bir program olmadığı için bu programın geçerliliğini değerlendirmek oldukça zor. (Bu tartışmalar günden güne artıyor, çünkü öğrenciler tartışmak üzerine eğitiliyor.) Daha tarafsız bir fikir edinebilmek adına ÉNA’da eğitim gören kırk yabancı öğrenciden ikisine program hakkındaki görüşlerini sorduk. Ancak ikisinden de birbirine taban tabana zıt yorumlar dinledik.
Şu anda Kanadalı bir diplomat olan Isabelle Roy, 1995-1997 döneminde profesyonel deneyimi olan olgun bir öğrenciyken ÉNA’da eğitim görmüş. Görüşlerini şöyle ifade etti: “ÉNA hakikate önem verilen bir okul değil. Tanıdığım diğer Kanadalılara da ‘Sakın ders çalışmak gibi bir hataya düşmeyin.’ diyorum. ÉNA’da mühim olan jargon, dil kullanımı ve moda laflar söyleme becerisi. Bu konuda ustalaşıp uygun lafları söylerseniz işiniz yolunda gider.”
Isabelle’in arkadaşı ve akranı olan Hartmut Kramer ise Alman. ÉNA’ya kabul aldığında bir Alman üniversitesinden yeni mezun olmuş. Şu anda da özel bir danışmanlık şirketinde çalışıyor. Hartmurt, Isabelle’in söylediklerinin tam tersini söyledi: “Alman üniversite eğitimi çok bilimsel ve teoriktir. ÉNA’nın not sistemi ise olayın özüne inen cinsten. Size bir sorun söyleniyor ve bu soruna çözüm bulmanız, tavsiye vermeniz isteniyor.”
Roy ile Kramer, de Gaulle ile Şansölye Konrad Adenauer 1963’te Franko-Alman işbirliğini başlattıklarından beri ÉNA’da okuyan toplam iki bin yabancıdan ikisi. ÉNA’ya her sene otuz ülkeden kırk öğrenci kabul edilir. Fransız öğrencilerle aynı dersleri alırlar ancak stage dönemleri daha hafif geçer. Bu otuz ülke arasından Kanada ve Almanya, dörder öğrenciyle en büyük kontenjanı alan ülkelerdir. Genel olarak bakıldığında ise her bir dönemdeki yabancı öğrenci oranı yüzde 25’tir ve bu, aslında istisnai bir durumdur. Zira diğer grande école okullarındaki oran yüzde 10’un altındadır.
ÉNA’nın yabancı öğrencileri istemesinin birkaç sebebi var. Yabancılar yeni fikirler ve taze kan demek. Yabancı öğrencilerin varlığı sürekli değişen bir dünyada bağlantı kurma imkânını artırıyor. (ÉNA’ya öğrenci gönderen yabancı devletler Fransa’nın müstakbel teknotratlarıyla çalışmaları için kendileri de öğrenci yetiştiriyorlar.) ÉNA’daki kalabalığa yabancı öğrenciler katarak Fransız yönetimindeki entelektüel kadrolaşma tehlikesini azaltılıyor. Ne de olsa bu konuda yüksek risk sözkonusu. Zira ÉNA öğrencilerinin çoğu aynı sosyal çevreden ve okullardan geliyorlar ve Parisliler. Bu, Fransız devletinin İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana farkında olduğu bir sorun.
Ancak ÉNA farklı düşünceleri gerektiği kadar teşvik etmiyor. Yabancılar elbette yeni fikirler ve bakış açıları kazandırsalar da Fransız öğrencilerin onları dinleme gibi bir güdüleri yok. ÉNA’daki yabancı öğrenciler ayrı bir sınıf sayılıyor. Okula girerken Fransa’nın o zorlu giriş sınavı sürecinden geçmiyorlar. Her ülkenin yönetimi kendi temsilcisini seçiyor, ÉNA da belli ki kötü kararlar vererek adayların uygunluklarını kontrol ediyor. Ancak daha da önemlisi, yabancı öğrenciler Fransız sistemine girmeyi hayal dahi edemezler. Fransız öğrenciler de bunun bilincinde. Yabancı öğrenciler okulda ne kadar iyi olurlarsa olsunlar Fransız devlet kadrolarında hiçbir zaman işe alınmazlar. Bu, tıpkı Amerikan üniversitelerinde yabancı öğrencilere “Hiçbir zaman bu ülkede öğretim üyesi olamazsınız.” denilmesi gibi. ÉNA’daki Fransız öğrencilere göre yabancılar rakipten sayılmıyor.
ÉNA öğrencileri yirmi yedi aylık eğitimleri boyunca her konuda değerlendirilirler. Her dersin sonunda beş saatlik sınavlar yapılır ve bu sınavlarda öğrencilerin seçilen konu hakkında seksen sayfa okumaları ve dört sayfalık bir bakanlık notu yazmaları gerekir. Yirmi yedi ayın sonuna gelindiğinde öğrencilerin notları toplanır ve ortaya çıkan bu notla mesleki hayatlarının geri kalanında ne olacakları kabaca belirlenmiş olur. Grandes écoles sisteminin sıradışı yanı da budur. Tüm ülkelerde bir élite sınıf yaratmak için kurulan kurumlar vardır: Amerika Birleşik Devletleri’nde Harvard ve MIT, Britanya’da Cambridge ve Oxford. Ancak Fransa’da bu élite mezunlar aldıkları nota göre yukarıdan aşağıya doğru sıralanırlar. Bu sıralamanın üstün başarıyla, jürinin takdiriyle ya da yayın önerisiyle doktor ünvanını almakla benzer hiçbir yanı yok.
Daha sonra bu sıralama, başbakanın her sene ÉNA mezunları için ayırdığı iş havuzundaki pozisyonlarla hiyerarşik olarak eşleştirilir. Major diye geçen birinci sıradaki öğrenci ilk önce seçimini yapar. Kalanlar ise listedeki sıralamalarına göre diğer pozisyonlara yerleştirilirler (İş ilanlarının tam listesi 2. ek bölümde yer alıyor). Bu kadar basit. Sıralama, Fransız sisteminin doğasında var. Mühendislik okulu olan Polytechnique de tam olarak bu şekilde çalışır. Tıp öğrencileri de bitirme sınavında aldıkları notlara göre oluşan sıralama göz önünde bulundurularak uzmanlık alanlarını seçerler. Hastane yöneticiliği okulu mezunları ise çalışacakları yerleri kendi sıralamalarına göre seçerler. ABD ordusunda bu sistem West Point Kara Harp Okulu mezunları için kullanılıyor ama bildiğimiz kadarıyla siviller için sıralama sistemini kullanan tek ülke Fransa. Gerçi gözlemlerimize dayanarak Fransız devletinin devlet memurlarından oluşan bir ordu gibi çalıştığını da söyleyebiliriz.
ÉNA’nın numaraya göre sıralandırma sistemi yabancılara çok dar görüşlü gelse de bu sistemin de pek çok avantajı olduğu bir gerçek. Kabul alan adayların concours’u geçtikten sonra rehavete kapılmamalarını sağlamanın yollarından biri bu sistem. Program bittiğinde iyi bir yere atanmak isteyen öğrencilerin çalışmaları gerekiyor. Sıralamaya göre seçim sisteminin ayrıca çok daha büyük bir faydası var. Fransa’da Orta Çağ’dan 1945’e kadar yüksek makamlara atamaları yapan tanıdıklardan, eş dosttan, yandaşlardan ve ailelerden oluşan geniş çevrenin önünü almaya yarıyor. ÉNA yokken bakanlık hizmetleri ailelerin, derneklerin ve siyasi partilerin hâkimiyeti altındaydı. Sıralamaya göre seçim sistemiyle birlikte yönetim, seçimle gelen siyasilerin etkisinden arındırılmış oluyor. Bakanlıklar hangi énarque’yi işe alacaklarını kendileri seçemiyorlar. Böylece hükümet, eş dost tarafından seçilmemiş olan préfet teşkilatıyla ve Conseil d’État (Danıştay) ile beraber çalışmak zorunda kalıyor.
Ancak sıralama sisteminin sorunlu tarafı ise sürekli hale getirdiği geleneksellik ve esnemezlik. Pozisyonların kendileri resmi olarak sıralanmamış olsa da en üstteki pozisyonun Cour des Comptes’tan (Gelir Mahkemesi) başladığını ve aşağı doğru tarım, balıkçılık şeklinde ilerlediğini herkes bilir. Yani resmi protokolde yetki sıralaması kabaca böyle ilerler. Öğrencilerin geleneksel seçim düzeninden çıkmaları bir hayli zordur. Âdet olduğu üzere, la botte (takım) diye anılan en üst sıradaki on beş mezun en üstteki üç teşkilatta yer alan en iyi on beş pozisyonu kapar: Yani saygın görevler ve azami görünürlük elde edecekleri Conseil d’État, Cour des Comptes ve Ekonomi Bakanlığı’ndaki sulh hâkimliği görevlerini kaparlar. Major diye anılan birinci sıradaki mezun Conseil d’État’ı seçerse, ki kesinlikle seçecektir, ikinci sıradaki mezun otomatik olarak ikinci düzey bir görevde yer alacağı için burayı seçmez. Bu yüzden ikinci sıradaki mezun, başka bir saygın teşkilatta bir numara olmayı seçer.
Seçim töreni ÉNA’nın en gizli törenidir ama arkadaşımız Isabelle Roy’un töreni izlemesine (yabancı olsa da) müsaade ettiler. Tabii bu kararı almadan önce öğrenciler arasında bir tartışma süreci yaşandı. Töreni izlemesini istemeyenler “törenin insanları pek de iyi göstermediği” savını öne sürdüler. Ama Isabelle’in arkadaşı “Bizi iki yıldır zaten görüyor. Ne fark eder?” dedi. Böylece Isabelle törene katılabildi ve sahiden de hoş şeyler görmemiş.
ÉNA’nın Grand Amphi’sinde (amfisinde) yapılan tören, tüm öğrenciler seçimlerinden emin olana dek sekiz kere tekrarlanmış. (Çünkü bir aday tercihini değiştirdiğinde kalanların da seçimleri değişmiş oluyor.) Öğrenciler sıralamadaki yerlerine göre çağırılmışlar. Okul yöneticisinin yanına oturup seçtikleri pozisyonu söylemişler ve arkadaşlarının önünde iş sözleşmesini imzalamışlar. Doğru seçimi yaptıkları zaman diğer mezunlar tarafından alkışlanmışlar. Ama en iyi seçimi yapmadıkları zaman da yuhalanmışlar. Ayrıca sekiz kere tekrarlanıp karara bağlanan seçimi gerçekleştirmemeleri durumunda da herkesin tepkisini çekmişler.
ÉNA’nın kusuru burada. Ülkedeki en kabiliyeti öğrencileri seçip kamu yönetimi alanında sıkı bir eğitim veriyor ama sonunda mezunlar tamamen saygınlık, akran baskısı ve mezuniyet puanına dayanarak iş seçiyor. İçlerinden gelen sesi dinleme ya da yeteneklerinin peşinden gitme şansları yok. Uyum sağlama baskısı çok fazla. En uygun görülen işi seçmezlerse akranlarınca açık açık aşağılanıyorlar. Örneğin, Sağlık Bakanlığı’nda çalışmak isteyen üst sıradaki bir öğrenci bu isteğini gerçekleştirmez, çünkü gerçekleştirmesi halinde akranlarınca başarısız sayılır. Dolayısıyla Sağlık Bakanlığı’nda da aslında orada görev almak istemeyen bir öğrenci işbaşı yapar. Son anda tereddüt eden mezuna sırada bekleyen diğer mezunlar hiç insaf etmeden bağırırlar.
Sıralama üzerinden iş ataması yapmanın bir diğer sonucu da en iyi işleri en az mesleki deneyimi olanların almalarıdır. Bütün ÉNA istatistikleri bunu destekler nitelikte: Yetişkin öğrenciler çok nadiren la botte grubuna girebiliyor. En üst sıralardaki öğrenciler ise genelde yirmi sekiz yaş altındakilerin bulunduğu kategoriden çıkıyor. Bu, şartları düşününce gayet normal bir durum. Yaşça küçük öğrenciler zaten hayatlarını okulda geçirmiş ve sınavlarda iyi not alma sanatında ustalaşmaya devam eden kişiler. (Aslında yaptıkları tek şey bu.) Ayrıca yirmi yedi aylık eğitim süresinde ailesel mecburiyetler diğerlerine nazaran daha az vakitlerini alır. Genelde ailesel mecburiyetleri ve aile içi sorunları olan yaşça büyük öğrenciler ise resmi sınavlarda diğerleri kadar iyi sonuç alamazlar. Puanlama sisteminde akademik performansla alınan puanların saha çalışmalarındakinden fazla olması da yaşça büyük öğrencilerin aleyhine bir durum. 2001 yılına kadar eğitim süresinin yüzde 40’ını saha eğitimi oluştursa da nihai puanlamadaki payı yüzde 20’ydi. Ancak 2001 yılında ÉNA, saha eğitiminin genel puanlamadaki payını yüzde 30’a çıkardı ve böylece yaşça büyük olan adaylara daha fazla avantaj tanımış oldu.
ÉNA sayesinde Conseil d’État’taki üst düzey pozisyonlarda yirmi üç yaşındaki kendini beğenmiş gençleri görebiliyoruz. Deneyimsiz énarque’lerin desteklenmesi ÉNA’nın en tartışmalı yönlerinden biri ama aynı zamanda en az incelenen yönü de. Çoğu kişi bu durumun hem faydaları hem de zararları olduğu fikrinde. Otuz altı ya da kırk yaşındaki daha olgun bir sulh hâkimi yolsuzluk davalarında daha iyi iş çıkarır. Ancak Paris’te tanıştığımız ve énarque’lerle sık sık çalışan Kanadalı bir danışman, Fransız sisteminin en nihayetinde iyi çalıştığına yemin etti. “Bu sistemde taze zihinlere genç yaşta muhteşem imkânlar sunuluyor. Aynı zamanda mezunlara kendilerini asmaları için yeterince halat da veriliyor.” dedi. Yani başarılı olan mezunlar hızla yükselip sistem içinde uzun süre görev yaparken görevini hakkıyla yapamayanlar da yavaş yükseliyor. Ne de olsa tarih, yönetim kabiliyeti için yaşın bir önkoşul olmadığını gösteriyor. Napolyon Fransız eğitim, hukuk ve yönetimini otuz küsürlü yaşlarındayken reforme etti ve reformları hâlâ ayakta.
ÉNA’yı elitist diye kötülemek aslında olayın özünü anlayamamak demek. Fransız toplumunun değişim ve yapılanma şeklinden dolayı Fransızların bir élite sınfına ihtiyacı var. Tıpkı orduda er rütbesinin üstünde, liderlik görevini üstlenen subaylara ihtiyaç olması gibi. Ayrıca élite sınıfı olmasaydı Fransa muhtemelen subaysız bir ordu olurdu. Tüm demokrasilerde halk, subayların diğer askerlerden yüksek rütbede olduklarını kabul eder. Fransa’da bu ayrım siviller arasında da yapılmıştır: Bazı siviller lider yapılmak üzere eğitilir. Bu, Amerika Birleşik Devletleri’nde ya da Kanada’da kabul gören bir şey olmazdı ama yine de bu uygulamanın anti demokratik ya da demokrasiye aykırı olduğu söylenemez. Fransa’daki teknotrat élite sınıfı konumunu kan bağları ya da rüşvetlerle elde etmiyor. Orta ve üst sınıfın çocukları avantajlı konumda olsalar da élite sınıfın mensupları oldukları yere çok çalışarak ve kişisel çabalarıyla geliyorlar. Bu çabanın çok kısıtlı alanlarda ve sınavlarda iyi sonuç elde etmeye dayalı olduğu ise ayrı bir gerçek. Yine de Fransa’nın meritokrasisinde ustalaşmak için duyulan isteği yenmek zor. Ne de olsa Fransızlar, iki yüz yıldır bunun için çabalıyorlar.
ÉNA’yı sınıf zihniyetini sürdürmekle ve entelektüel kadrolaşmayı teşvik etmekle suçlayan kişiler aslında haklı sayılırlar. ÉNA bir sınıf. Okulun kuruluş amacı 1945 öncesinde üst düzey devlet memurlarındaki sınıf zihniyetini yok etmek olsa da yeni bir sınıf yarattığı doğru. ÉNA mezunları bulundukları konuma çok çalışarak ve çaba göstererek gelmiş bir sınıf ama yine de sınıf oldukları gerçeği değiştirilemez. Sınıf zihniyeti ise gayet gerçek. ÉNA’nın mezunlar derneği temel olarak énarque’lerin irtibat halinde kalmaları ve birbirlerine destek olmaları için çalışıyor. Bu da kişisel çabayla uzaktan yakından alakası olmayan nedenlerle sistem içinde yükselmeleri anlamına geliyor.
Çoğu eleştirmenin söylediği gibi énarque sınıfı kabiliyetsizliği çoğaltıp besliyor mu? Cevabı kimse bilmiyor ama herkes merak ediyor. Crédit Lyonnais vakası énarque sisteminin başarısızlığını göstermek için sık sık kullanılır. 1980’lerde kamuya ait bu banka kötü yatırımlar sonucunda on milyarlarca dolar kaybetti. Bankanın genel müdürü, başbakan, ekonomi bakanı ve hatta davayı inceleyen bazı denetçiler énarque’dı. Ancak pek çok başarı öyküsü de var: Dünyanın en büyük dördüncü petrol şirketi Elf-Total-Fina’nın genel müdürü Thierry Desmarest ÉNA mezunu. Aslında sistemin iyi ve kötü yanlarını gösteren yüzlerce örnek bulunabilir. Ama adil olmak gerekirse, sınıflar da iyi işleyebilirler. Sürekli yayınlanan bütün felaket senaryolarına rağmen Fransa’nın İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra görev alan élite devlet memurları ve siyasetçileri ülkeyi bir felakete sürüklemediler. Halbuki 1940’larda ülke toptan çökmüştü.
Kuzey Amerikalılar, insanların diplomalarına ya da okul notlarına dayanarak yükseltilmeleri fikrini yadsıyor. Ama aslında ÉNA daha kötü bir yükselme sistemini bitirmek için kurulmuştu: kan ve sınıf sistemleri. Üst düzey devlet görevlilerinin çoğu hâlâ ÉNA dışındaki okullardan alınıyor. Fransa’nın préfet’lerinin sadece üçte birini énarque’lar oluşturuyor. Kalan üçte ikinin bu pozisyonlara nasıl geldiklerini söylemek zor ama arkadaş, aile ve dernek bağlarıyla insanlar hâlâ Fransız bürokrasisinde yükselme imkânı buluyor. Hartmut Kramer, “Bu durumda ÉNA’nın işlevi işe alma ve terfi konularında netlik sağlamak. Bu da ahbap çavuş kulübünü bozmanın bir yolu.” diyor.
1945’ten beri Fransa’daki bakanların, başbakanların ve cumhurbaşkanlarının büyük çoğunluğu ÉNA mezunu. Sınıf zihniyetinin buna fayda sağladığı da doğru. Fransız yönetiminde Fransız devlet memurlarının siyasi görevlerde çalışmak için izin almalarını ve bu sürede de devlet memurluğu ünvanlarını (göreve seçildikten sonra bile) hâlâ korumalarını mümkün kılan basit bir yasanın bundaki etkisi büyük. Devlet memurları siyasi kariyer peşinde koşarken pek de risk almıyorlar diyebiliriz. Sonuçta da Fransız député’lerinin yüzde 41’i izin kullanıyor ve bunların da dörtte birini ÉNA mezunları oluşturuyor. Görevdeki ÉNA mezunu oranı yüksek görünebilir ama en iyi performansı gösterenlerin en iyi işleri almaları gayet normal. Énarque’ların yüzde 99’u ise siyasetçi olmuyor.
Sınıf zihniyeti sadece ÉNA’ya özgü bir durum değil. Fransız işletme ve mühendislik okullarından mezun olanlar da aynı şekilde davranıyor. Énarque’ları eleştirenlerin başını çekseler de tıpkı onlar gibi mezun dernekleri aracılığıyla ülke çapındaki okuldaşlarıyla işbirliği kurma imkânı yakalıyorlar. Tanıştığımız dönemde Arthur Andersen’in Fransa bölümünde çalışan Hartmut Kramer, HEC ve ESSEC (iki saygın işletme okulu) mezunları arasındaki tartışmaların bitmek bilmediğini söyledi. Mezunlar kendi dönemdaşlarının önerilerini desteklerken rakip okulun mezunlarına muhalefet ediyorlarmış. Sözleşmeyi kazanan tabii ki eski okul arkadaşları oluyormuş. Aynı eğilim mühendislik şirketlerinde de görülüyor. Bazı école mezunları şirketlerin tüm yönetimini ellerinde tutarlar. Petrol şirketi Elf’in ÉNA hakimiyetinde, Fransız rakibi Total’ın ise Polytechnique hakimiyetinde olduğu söylenir. Elf, Total için bir satın alma teklifi sunduğunda iki okulun da mezun dernekleri halkla ilişkiler savaşlarına katılarak hisse sahiplerinin ve hükümetin desteğini almak için ellerinden geleni yaptılar. Sonunda kazanan Elf oldu. Aynı şey BNP bankası iki rakip şirket olan Paribas ile Société Générale için satın alma teklifi sunduğunda da yaşanmıştı.
ÉNA yöneticileri son birkaç yıldır 1990’larda başlayan ve insanları şaşkına uğratan bir akımla boğuşuyor. O yıllardan beri her yıl ÉNA’ya başvuranların sayısı bin beş yüzden bine düştü. Hatta daha da ilginci, Science Po’dan mezun olup ÉNA’ya başvuranların sayısı ise yarı yarıya azaldı. ÉNA yöneticileri, adayların büyük şirketlerin yüksek tekliflerine kanıp kanmadıklarını sorguluyor. Ayrıca Avrupa Birliği ulusal yönetimleri daha önemsiz göstererek idari pozisyonları daha az cazip hale getiriyor mu diye de düşünüyorlar. Ancak Paris dışında yaşayan öğrencilerin bu Parisianisme’den bıkıp başkenti boykot etme yoluna gidip gitmediklerini henüz sorgulamadılar. Diğer bir ihtimal de devletin artık Fransızlar için eskisi kadar önemli olmayabileceği.
Fransa’da nelerin değiştiğini kimse bilmiyor ama ÉNA başvurularındaki bu büyük düşüş bir şeylerin değiştiğinin kesin göstergesi. ÉNA çok geç olmadan duruma ayak uydurmaya çalışıyor. Sözlü sınavlarda artık jüriler adayların kişiliklerini ve hedeflerini de değerlendirebiliyor. Saha eğitimi ise öğrencilerin nihai puanlarında daha fazla yer tutuyor. Grandes écoles sisteminde yer alan pek çok işletme okulunda da aynı sıkıntılar görülüyor. Bu yüzden bu okullar classes préparatoires kurslarını es geçerek üniversitelerin ikinci sınıflarından adayları almaya başladı. Mühendislik okulları ise yirmi yıl önce üniversitelerde açılan mühendislik fakülteleriyle baş etmek zorunda.
Yine de Fransa’nın élite sınıfı yok oluyor demek yanlış olur. Muhtemelen sadece (ve yine) şekil değiştiriyor.
More
Less
Experience
Years of experience: 14. Registered at ProZ.com: Jul 2019. Became a member: Aug 2023.
Learn more about additional services I can provide my clients
Learn more about the business side of freelancing
Stay up to date on what is happening in the language industry
Improve my productivity
Bio
I am an experienced translator mostly working on subtitle and documentation translation. For nine years now, I have been working on various text types including subtitles, articles, mailings, advertisement texts, texts about animation and post-production sectors, travel writings and text about technological devices.
Member since Aug '23
Expertise 
Portfolio